Người đã qua lễ cấp sắc thì dù là trẻ con vẫn được coi là người lớn, được ngồi với già làng, được tham gia cúng bái hoặc giúp việc cho những thầy cúng trong các cuộc cúng lễ của tư gia cũng như cộng đồng. 

Nghi thức cầu cúng, báo cáo tổ tiên

Người Dao tuyển Bắc Hà quan niệm rằng, người đã trải qua lễ cấp sắc mới có tâm, có đức để phân biệt phải trái. Các chàng trai từ 10 tuổi trở lên là đến tuổi cấp sắc, bố mẹ phải đi nhờ thầy xem sách, chọn ngày lành, tháng tốt để làm lễ. 

Ngày lễ cấp sắc được chọn kỹ, chẳng hạn họ Triệu chọn các ngày Dần, Mão, còn họ Đặng chọn ngày Dần. Lễ cấp sắc ở mỗi bậc cấp đều có những khác biệt nhất định trong trình tự hành lễ. Tuy nhiên, có 2 phần lễ chính là lễ quá tăng (qua đèn) gồm các phần: Trình diện, cấp đèn, hạ đèn, đặt pháp danh, qua cầu. 

Phần lễ thăng cấp gồm: Lễ lên đèn, ban mũ, lễ trình diện Ngọc Hoàng, lễ tơ hồng, lễ thăm thiên đình. Sau khi chọn được ngày, gia đình đó phải chuẩn bị lợn, gà, giấy, hương, lương thực, rượu... ăn trong ngày cấp sắc đó. Sau đó gia đình phải đi nhờ đủ 6 thầy, 4 thầy chính, 2 thầy phụ để làm lễ. 

Các thầy đều phải biết chữ, có hiểu biết về trình tự buổi lễ và có uy tín trong làng. Vào giờ tốt, họ tiến hành lễ. Ban đầu các thầy kính báo tổ tiên, ông bà trong họ tộc, mời họ về chứng kiến và phù hộ cho chàng trai trẻ vững bước trên đường đời. Xây dựng đời sống ấm no, hạnh phúc, trở thành đệ tử của Tam Nguyên, Tam Thanh - thần của người Dao tuyển.

Lên đài

Lễ cấp sắc của người Dao có giá trị nhân văn, được thể hiện ở các điều giáo huấn ghi trong sắc cấp cho người thụ lễ tuyệt đối kỵ làm việc ác, điều xấu. 

Sau lễ cấp sắc cậu bé này được công nhận là người trưởng thành

Vào ngày lễ cấp sắc, nhiều điệu múa cổ truyền dân gian được trình diễn với sự tham gia của đông đảo người dân trong bản. Những điệu múa của người Dao thể hiện sự tự do hòa nhịp với các nhạc cụ thanh la, não bạt, trống, chuông lắc... Với nhiều chủ đề khác nhau về lịch sử, cuộc sống sinh hoạt hàng ngày, được hình tượng hóa bằng các động tác nhảy múa kết hợp với ca hát để Bàn Vương và tổ tiên dòng họ xem như diễn tả về việc làm nương rẫy, tra hạt, làm nhà... Các điệu múa có thể kéo dài hàng giờ, được cả làng đến xem đông vui như ngày hội. 

Vui mừng nhảy múa mừng người con được sinh ra, cấp sắc, trưởng thành

Một nghi lễ quan trọng ban đầu là cấp sắc Tam Nguyên. Các thầy thay y phục và đưa người được thụ lễ (gọi là trò) lên ngũ đài. Thầy chính thắp ba nén hương cầu cho trò được bình an, học hành thông minh, được trở thành thầy. Các thầy dẫn trò lên ngũ đài, mời các thần linh đến chứng kiến cấp sắc cho trò. Sau đó các thầy hạ trò từ trên ngũ đài xuống và từ lúc này học trò chính thức trở thành đệ tử của Tam Nguyên.

Tiếp đó, các thầy trở về báo cáo với các thần linh, tổ tiên rằng trò đã trở thành đệ tử của Tam Nguyên. Sau đó, các thầy thay y phục cho trò, đây là y phục của người đã được làm thầy và tiếp tục cấp sắc để trò thành đệ tử Tam Thanh. Các thầy căn dặn trò: Phải làm người tốt, không làm trái ý trời, không gây tội ác, không sa vào tệ nạn xã hội. Trò được tham gia vào việc cúng bái, tế lễ, nhảy múa và chia lộc. Sau cùng, trò cúi lạy tổ tiên, ông bà, cha mẹ, các thần linh bốn phương để cảm ơn vì buổi lễ cấp sắc đã thành công. 

Lễ cấp sắc của người Dao tuyển có điểm khác biệt với người Dao đỏ trong lễ cấp sắc chính là người Dao tuyển dùng sách trong buổi lễ là chủ đạo, còn người Dao đỏ chủ yếu là dùng đèn. Mỗi vật dụng được sử dụng trong buổi lễ có khác nhau nhưng đều có một ý nghĩa tốt đẹp là soi sáng và hướng đến những điều may mắn cho người được thụ hưởng  lễ cấp sắc.  

Bài, ảnh: Tráng Xuân Cường
Nguồn: Báo GD&TĐ