Truyền tải xa, tổn thất lớn

Theo GS.TSKH. Trần Đình Long, Phó Chủ tịch Hội Điện lực Việt Nam, TTĐN là mối quan tâm lớn của ngành điện và toàn xã hội, giảm được TTĐN mang lại hiệu quả kinh tế cao, bền vững; ở các nước phát triển, TTĐN thường chiếm tỷ lệ nhỏ, ngược lại ở những nước kém phát triển, TTĐN chiếm tỷ lệ cao; tại Việt Nam, TTĐN vẫn ở mức cao hơn mức trung bình của thế giới.

Phó trưởng Ban Kỹ thuật, Sản xuất EVN Lê Việt Hùng cho biết, với đặc thù miền Bắc và miền Trung là nơi sản xuất điện, trong khi miền Nam lại là thị trường tiêu thụ điện nên việc đầu tư truyền tải điện từ Bắc vào Nam là điều tất yếu. Mặc dù những năm gần đây, miền Nam đã tự sản xuất được điện từ nhiệt điện dầu và khí nhưng sản lượng không đáng kể. Vì vậy, cơ bản là điện truyền tải từ miền Bắc, miền Trung vào miền Nam qua một quãng đường quá xa, nên EVN phải chấp nhận TTĐN lớn.

Theo Phó Tổng Giám đốc Tập đoàn Điện lực miền Bắc (EVNNPT) Nguyễn Tuấn Tùng,  EVNNPT là đơn vị thành viên của EVN chịu nhiều TTĐN nhất. Dù trong giai đoạn năm 2011 - 2015 đã giảm được 0,79% (từ 3,13% năm 2010 xuống 2,34% năm 2015), nhưng ba năm liền EVNNPT không đạt chỉ tiêu giảm TTĐN do EVN giao. Nguyên nhân chính của thực trạng này là do cách thức vận hành lưới điện 500kV Bắc - Nam luôn phải truyền tải công suất lớn. Bên cạnh đó, với sản lượng điện truyền tải của đường dây này năm sau luôn cao hơn năm trước khiến lưới điện truyền tải luôn trong điều kiện quá tải, khiến TTĐN tăng cao.

Trong khi đó Giám đốc Công ty Truyền tải điện 3 Hoàng Xuân Phong cho biết, trên địa bàn miền Trung và Tây Nguyên, TTĐN lưới điện 500kV thấp hơn so với lưới 220kV do lưới 220kV của Truyền tải 3 phải lấy điện từ Tây Nguyên cấp về cho các tỉnh hoặc lấy từ Nhà máy Vĩnh Tân (Bình Thuận) cấp cho Bình Định chiều dài truyền tải từ 200 - 400km. Thực tế này cho thấy, nếu gần nguồn điện bao nhiêu thì TLĐN nhỏ bấy nhiêu và ngược lại.

Cần nguồn vốn lớn đầu tư lưới điện

EVN hiện chiếm 60% nguồn điện trên tổng số 40.000MW toàn hệ thống; quản lý vận hành toàn bộ hệ thống truyền tải, phân phối điện với 40.000km đường dây truyền tải và 440.000km đường dây trung và hạ thế. Yêu cầu giảm TTĐN luôn được Chính phủ đặt ra với EVN.

Theo các chuyên gia, từ thực tế cơ sở hạ tầng lưới điện không đồng bộ và lạc hậu thì việc EVN giảm tỷ lệ TTĐN từ hơn 10% năm 2010 xuống gần 8% năm 2015 là một cố gắng lớn. Tuy nhiên để thực hiện mục tiêu EVN đặt ra là đến năm 2020 giảm TTĐN xuống 6,5% không dễ dàng.

Theo GS.TSKH. Trần Đình Long, mục tiêu là tiệm cận đến tỷ lệ TTĐN ở mức trung bình; song với kế hoạch của EVN thì có thể tiến dần đến nhóm nước có tỷ lệ TTĐN thấp. Khó khăn hiện nay là nguồn lực đầu tư; muốn giảm tỷ lệ TTĐN thì phải đầu tư cải thiện hệ thống truyền tải. TTĐN trên lưới truyền tải phụ thuộc nhiều vào khâu quy hoạch, nếu bảo đảm được cân bằng giữa sản xuất và tiêu thụ của từng khu vực phụ tải lớn, không mang điện từ khu vực này sang khu vực khác, tổn thất sẽ thấp.

Tuy nhiên, thực tế ở Việt Nam, việc truyền tải điện từ miền Bắc, miền Trung vào miền Nam với công suất lớn đã dẫn đến tổn thất tăng cao. Chưa kể, nhiều công trình vận hành liên tục trên 20 năm, đến nay đã xuống cấp, như: TBA 500kV Hà Tĩnh, Phú Lâm, Pleiku, Đà Nẵng, đường dây 500 kV Bắc - Nam mạch 1; thiết bị trong các trạm biến áp không đồng bộ, do nhiều hãng chế tạo, dẫn đến khó khăn trong vận hành, bảo dưỡng, sữa chữa...

Theo EVN, ngay trong năm 2016 sẽ trình Bộ Công thương nối thêm mạch trên đường dây 500kV để tăng truyền tải điện từ Bắc - Nam, giảm tổn thất. Đồng thời, đẩy nhanh tiến độ các công trình nhà máy điện trên hệ thống điện miền Nam để giảm công suất truyền tải.

Tuy nhiên, GS.TSKH. Trần Đình Long cho rằng, trong tương lai cần thúc đẩy phát triển năng lượng tái tạo. Đây là giải pháp khả thi sản xuất điện tại chỗ, hạn chế truyền tải xa sẽ góp phần giảm TTĐN. 

Theo tính toán của EVN, từ nay đến năm 2020, mỗi năm cần đầu tư 7,9 tỷ USD, trong đó 75% đầu tư cho nguồn điện và 25% đầu tư cho lưới điện. Giai đoạn 2021 - 2030 cần tới 10,8 tỷ USD. Với khối lượng đầu tư lớn như vậy thì EVN phải huy động nguồn lực cả trong và ngoài nước.

____________

Trong 5 năm qua, TTĐN đã giảm từ 10,15% (năm 2010) xuống còn 7,94% (năm 2015). Với 160 tỷ kWh điện sản xuất trong năm 2015 thì 1% giảm tổn thất sẽ mang lại hiệu quả rất lớn. Theo kế hoạch, năm 2016, EVN phải đưa tỷ lệ TTĐN xuống còn 7,7%. Đến hết tháng 6, tỷ lệ này của EVN là 7,92%, cao hơn kế hoạch 0,22%.