Tại Hội thảo, đại diện VIETRRO, PA03, Cục Bản quyền và các đơn vị tham gia đã đưa ra các ý kiến đánh giá quan trọng về việc vi phạm bản quyền nói chung, vi phạm quyền sao chép nói riêng tại Việt Nam hiện nay và nêu lên vai trò bảo hộ Quyền tác giả, quyền liên quan của các CMO, cũng như việc phối hợp giữa các CMO với các cơ quan chức năng trong việc phát hiện và xử lý vi phạm trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ.

Trước hiện trạng vi phạm SHTT phổ biến dưới nhiều hình thức tồn tại nhiều năm qua, đặc biệt là trong lĩnh vực tác quyền số, VIETRRO đã trình bày giải pháp tiên tiến nhất hiện nay ứng dụng công nghệ Blockchain, A.I (trí tuệ nhân tạo) trong việc quản lý, kiểm tra và khai thác tác quyền số minh bạch, công khai…

Phát biểu tại hội thảo, luật sư Phạm Anh Tuấn cho biết: "Hiệp hội Quyền sao chép Việt Nam (tiếng Anh: Vietnam Reproduction Right Organization - VIETRRO) được biết đến là tổ chức xã hội - nghề nghiệp, đại diện theo ủy quyền cho các cá nhân, tổ chức trong việc quản lí tập thể quyền sao chép theo qui định của pháp luật. Hiệp hội hoạt động trong lĩnh vực quản lí tập thể quyền sao chép tác phẩm – một quyền tài sản quan trọng thuộc quyền tác giả nhằm khai thác giá trị kinh tế của tác phẩm trên cơ sở ủy quyền của chủ sở hữu quyền tác giả.

Mỗi CMO đều có lĩnh vực hoạt động đặc thù tương ứng với Điều lệ và phạm vi quyền tác giả mà các chủ sở hữu ủy thác cho Hiệp hội. Đối với VIETRRO, hoạt động quản lí quyền sao chép tác phẩm, cụ thể là sao chép dưới hình thức sao chụp và sử dụng số, sau khi tác phẩm đã được xuất bản dưới hình thức ấn phẩm hoặc số hóa là mảng hoạt động quan trọng nhất. Cũng như các CMO khác, việc tham gia và hợp tác đa phương với các CMO khác, đặc biệt là các tổ chức quốc tế về quyền sao chép là rất cần thiết trong việc phát huy hiệu quả hoạt động của Hiệp hội.

Quá trình xác minh các vụ việc xâm phạm SHTT, QTG, QLQ trên không gian mạng, CATP ghi nhận các đối tượng thực hiện hành vi vi phạm trong lĩnh vực SHTT, QTG, QLQ ngày càng tinh vi, hoạt động có tổ chức, phân công cụ thể từng cá nhân, nhóm chịu trách nhiệm từng công đoạn như: vận hành website, chuẩn bị các loại tiền ảo, tài khoản ví điện tử quổc tế như Netteler, Paypal, Payeer, Webmoney... và chuyển hóa nguồn tiền phạm pháp sang tài khoản ngân hàng thông qua các hợp đồng kinh tế “ma” hoặc bán lại trên các diễn đàn, cộng đồng người dùng trên mạng internet nhằm hợp thức hóa (cash-out) số tiền phạm pháp.

Các đối tượng thay đổi tên miền thường xuyên, sử dụng các biện pháp kỹ thuật như đường dẫn gián tiếp (redirect), thay đổi máy chủ hoặc sử dụng máy chủ ảo có cơ chế thay đổi địa chỉ IP (cloudflare), chặn IP truy cập đối với quốc gia Việt Nam để tránh sự theo dõi của các cơ quan chức năng. Cụ thể, nhiều đối tượng tại Việt Nam đã từng bị cơ quan chức năng xử lý vi phạm hành chính liên quan đến hành vi xâm phạm SHTT, QTG, QLQ vẫn có xu hướng tái phạm trên các website, ứng dụng di động tại thị trường quốc tế nhưng chủ động chặn IP truy cập từ người dùng ViệtNam.

Cũng theo Thiếu tá Lê Hồng Giang, thẩm quyền kiểm tra, xử lý vi phạm của lực lượng Công an còn hạn chế, phụ thuộc nhiều vào các đoàn kiểm tra liên ngành. Bên cạnh đó, cán bộ Công an cấp cơ sở phải kiêm nhiệm nhiều địa bàn, lĩnh vực, chuyên đề nên khó khăn trong việc nghiên cứu chuyên sâu và quản lý địa bàn.

Số lượng các vụ vi phạm SHTT, QTG, QLQ bị truy cứu trách nhiệm hình sự còn rất ít, khung hình phạt còn chưa đủ sức răn đe dẫn đến tình trạng vi phạm diễn ra càng nhiều. Nguyên nhân của tình trạng trên là do việc xử lý hình sự đối với việc xâm phạm SHTT gặp nhiều vướng mắc, như việc có luật điều chỉnh nhưng không có văn bản hướng dẫn; việc giám định sản phẩm thiếu sự đồng bộ giữa các lực lượng.

Không chỉ vậy, nhận thức chung của xã hội về vấn đề sở hữu trí tuệ còn hạn chế, nhiều người chưa hiểu quy định pháp luật, không biết trách nhiệm, nghĩa vụ của mình trong bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ. Khi phát hiện vi phạm cũng không có nhu cầu giải quyết triệt để, phần lớn tự làm, không thông qua các tổ chức hoặc cơ quan chức năng dẫn tới tình trạng vi phạm, khiếu kiện kéo dài nhưng không hiệu quả.

Có thể thấy, thực trạng xâm phạm quyền sao chép tác phẩm hiện nay đang là một vấn đề hết sức nhức nhối. Hiện nay, mặc dù pháp luật Việt Nam đã có các bộ luật để bảo vệ quyền lợi cho tác giả, tuy nhiên hiện tượng các cá nhân, tập thể vô tình hoặc cố ý lợi dụng những kẽ hở trong luật để chuộc lợi vẫn diễn ra phổ biến.

Trong lĩnh vực in ấn, xuất bản, dễ nhận thấy nhất là hiện tượng photocopy các ấn phẩm, tác phẩm, sách in một cách tràn lan mà không được sự đồng ý của tác giả, rồi sử dụng vào mục đích kinh doanh. Từ trước đến nay, chúng ta hầu như chỉ để tâm đến người sao chép tác phẩm để sử dụng mà quên đi rằng chính những cửa hàng kinh doanh dịch vụ photocopy cũng là những người vi phạm bản quyền tác giả một cách chuyên nghiệp.

Ký kết ủy thác quyền với các tác giả.

Bên cạnh đó, xâm phạm quyền sao chép tác phẩm còn được thấy trong việc đạo văn, sao chép luận văn thạc sĩ, tiến sĩ, của các học sinh, sinh viên và mọi người sử dụng internet. Hiện nay, phần lớn học sinh có thể hoàn thành bài tập của mình trong thời gian ngắn, nhờ vào việc học sinh có thể lên mạng, sao chép các tá cphẩm có sẵn trên mạng. Thực trạng này diễn ra rất phổ biến và sẽ gây ra những hậu quả nghiêm trọng.

Nhìn trên bình diện cả nước, Việt Nam đang đối mặt với tình trạng xâm phạm quyền tác giả tràn lan mà trong đó hành vi xâm phạm phổ biến nhất là sao chép tác phẩm bằng công nghệ số (sao chép số) và sử dụng trái phép tác phẩm trên mạng. Tham khảo số liệu thống kê của liên minh quốc tế về sở hữu trí tuệ, mức độ vi phạm tác phẩm ngôn ngữ (sách, báo) và băng đĩa ở nước ta chiếm tới 85-90% và Việt Nam được xếp vào một trong những nước có mức vi phạm cao nhất thế giới.

Tình trạng xâm phạm quyền tác giả trực tuyến gây ra một số hệ lụy khiến các tác giả, nhà sản xuất, nhà xuất bản và những người hoạt động trong lĩnh vực văn hóa – nghệ thuật nói chung phải chịu thiệt thòi, vì không được đền đáp xứng đáng.

Nền công nghiệp văn hóa, giải trí của chúng ta theo đó cũng bị kìm hãm. Mặt khác, những vi phạm này sẽ khiến Việt Nam mất đi nhiều cơ hội hợp tác với các đối tác nước ngoài để mang đến những sản phẩm tinh thần giá trị cho người dân.

Ngoài ra, những khó khăn vướng mắc còn đến từ việc đội ngũ thực hiện SHTT, QTG, QLQ còn yếu kém, hoạt động chưa hiệu quả, chưa có nhiều kinh nghiệm trong việc xử lý tranh chấp. Hợp tác quốc tế giữa Việt Nam và các tổ chức SHTT, QTG, QLQ trên thế giới còn nhiều hạn chế vì rào cản kinh tế, ngoại giao...

Trong phần tọa đàm, các diễn giả và cố vấn đã giải đáp rất nhiều câu hỏi của khách mời tham dự về việc trách nhiệm pháp lý hình sự khi thực hiện hành vi sao chép trái phép, thủ tục đăng kí sao chép, quyền lợi và nghĩa vụ của các bên khi thực hiện hành vi sao chép.

Cuối Hội thảo các bên đã ký kết ủy thác quyền với các tác giả trong nhiều lĩnh vực khác nhau, như: Hội họa, Âm nhạc, Thời trang, Thương hiệu..., ký kết hợp tác chiến lược với các Công ty Luật Bross & Partner, Công ty Tư vấn INNOVI, Công ty Luật Phúc Lai…dưới sự chứng kiến của các cơ quan quản lý Nhà nước./.

Đỗ Văn Hưng