Chủ tịch Hồ Chí Minh kính yêu là người đã khai sinh ra nền báo chí cách mạng Việt  Nam. Người đã sáng lập ra nhiều tờ báo như Người cùng khổ (năm 1922), Quốc tế nông dân (1924), Thanh niên (1925), Công nông lính (1925), Việt Nam độc lập (1941)… Bác cũng là người trực tiếp vẽ tranh minh họa, biếm họa – những hình thức tiền đề của tranh cổ động chính trị trên nhiều số báo, đầu báo. Giá trị tiên phong chứa đựng trong các tác phẩm biếm họa, minh họa chính trị do Nhà báo Nguyễn Ái Quốc thực hiện từ những năm 1920 chính là những viên gạch đầu tiên đặt nền móng để tạo nên những thành quả rực rỡ của nghệ thuật tranh cổ động Việt Nam.

Khắc họa chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh đã trở thành đề tài của rất nhiều họa sỹ vẽ tranh cổ động ở Việt Nam. Thông qua tranh cổ động, hình ảnh người lãnh tụ kính yêu hiện lên giản dị, gần gũi, là tấm gương cổ vũ lớn đối với các thế hệ người Việt Nam trong sự nghiệp bảo vệ, xây dựng và phát triển đất nước. 

BIỂU TƯỢNG CỦA KHÁT KHAO VÀ ƯỚC MƠ HÒA BÌNH

Mỗi khi đi qua Hồ Gươm (Hà Nội), chắc hẳn ai cũng ngắm nhìn bức tranh cổ động có hình vẽ “Bác Hồ với thiếu nhi” được treo trang trọng trên nóc nhà thông tin thành phố, số 93 Đinh Tiên Hoàng. Nhưng ít ai biết được rằng, bức tranh đó đã có  mặt ở đó gần 40 năm nay. Hình ảnh Bác Hồ tươi cười hiền hậu ôm em bé được bố cục ở chính giữa, bên phải là hình chữ S biểu tượng của bản đồ Việt Nam thống nhất. Nền trắng của tranh là hình chim bồ câu ngậm cành ô liu, mắt chim bồ câu là vầng sao sáng dẫn đường, là thủ đô Hà Nội, màu cờ Tổ quốc. Tác giả của bức tranh là họa sỹ Trần Từ Thành, nguyên Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Mỹ thuật Công nghiệp.

Chia sẻ về bức tranh, họa sỹ xúc động kể lại: “Năm 1975, khi đất nước thống nhất, tôi hào hứng tìm đề tài cho bức tranh tham dự Triển lãm Mỹ thuật toàn quốc đầu tiên tổ chức vào đầu năm 1976 tại Hà Nội. Đây cũng là dịp để tôi bày tỏ ao ước bấy lâu về chủ đề đất nước và hòa bình.

Những câu chuyện về Chủ tịch Hồ Chí Minh, những lời dạy và bài viết của Người, tình thương bao la vô bờ bến của người dành cho thiếu nhi luôn gợi trong tôi một tình cảm đặt biệt, một niềm xúc động không tả xiết. Đây cũng là những di sản vô giá của dân tộc và của thế hệ trẻ nước ta. Bác luôn có một tình cảm trìu mến, hiền hòa và chu đáo với thiếu nhi. Đó là sự ấm áp vô cùng của một vị lãnh tụ vĩ đại. Hình ảnh của Bác Hồ với thiếu nhi như một biểu tượng của hòa bình, của tấm lòng Bác với nhân dân”.

Họa sỹ Trần Từ Thành đã vô cùng tâm huyết lựa chọn hình ảnh Bác Hồ với thiếu nhi làm đề tài cho mạch cảm xúc của mình. “Ấp ủ về một tình cảm lớn cho ngày hội thống non sông thôi thúc tôi thể hiện tác phẩm trong thời gian ngắn. Lựa chọn, cân nhắc, cuối cùng tôi quyết định chọn hình thức tranh cổ động, một thể loại dễ hiểu, phổ biến rộng rãi trong cuộc sống”.

Và bức tranh “Bác Hồ với thiếu nhi” của họa sỹ đã đạt giải cao trong Triển lãm mỹ thuật năm 1976. Cũng năm đó, để chào mừng Tổng tuyển cử bầu Quốc hội sau khi thống nhất đất nước, Xưởng tranh cổ động Trung ương đã cho in hàng vạn bản, phát hành trên cả nước và đề nghị tác giả đưa câu “Độc lập thống nhất, hòa bình hanh phúc” vào  bức tranh.

Tác phẩm nghệ thuật này cũng được treo tại bảo tàng Lênin ở Mátcơva (Nga), La Habana (Cuba) bằng phiên bản các chất liệu, kích cỡ khác nhau. Đã có nhiều nhà sưu tập trong nước và quốc tế hỏi mua bức tranh này, nhưng họa sỹ Trần Từ Thành đều từ chối. Bởi với ông, đó là kỷ vật vô giá. 

“Bác Hồ với thiếu nhi”, bức tranh cổ động đã để lại ấn tượng sâu sắc đối với công chúng trong và ngoài nước, đã trở thành biểu tượng của khát khao và ước mơ hòa bình. Đó cũng là biểu tượng của tình yêu thương và gìn giữ hòa bình gửi đến những thế hệ mai sau.

 “THEO CON ĐƯỜNG BÁC HỒ ĐÃ CHỌN”

Đó là tên bức tranh của tác giả Đỗ Mạnh Cương. Qua bức tranh, tác giả muốn thể hiện mong muốn của Bác Hồ kính yêu. 

“Khi Bác còn sống, Bác đã hiến dâng trọn cuộc đời mình cho Tổ quốc. Trước khi qua đời, Bác luôn mong miền Nam được giải phóng hoàn toàn, thống nhất đất nước; kinh tế phát triển, đời sống người dân được nâng cao. Bởi vậy, trong bức tranh, tôi thể hiện tất cả các hoạt ođọng của đất nước sau ngày thống nhất: học tập, lao động, sản xuất… Tất cả  các hoạt động được lồng trong hình ngôi sao thể hiện đất nước thống nhất và thể hiện nhân dân Việt Nam luôn tin tưởng và đi theo con đường Bác Hồ đã chọn” – Họa sỹ Đỗ Mạnh Cương chia sẻ.

Họa sỹ Đỗ Mạnh Cương cũng tâm sự,ông đã đọc rất nhiều câu chuyện về cuộc đời, tấm gương, tư tưởng, đạo đức và phong cách của Bác Hồ. Đó là nguồn cảm hứng nghệ thuật, khơi nguồn sáng tạo giúp cho họa sỹ hình dung và thể hiện chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh qua những nét vẽ cụ thể. 

Ông cho biết, với ông, khi vẽ tranh cổ động, đề tài ông say mê nhất là đề tài Bác Hồ. Có lẽ vì thế, ông là tác giả của rất nhiều tranh cổ động mang nhiều thông điệp ý nghĩa về Bác.

Bức tranh “Đời đời nhớ ơn Bác Hồ vĩ đại” được họa sỹ sáng tác nhân kỷ niệm 115 năm ngày sinh của Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890 – 19/5/2005). Bức tranh cổ động được truyền tải từ một bức vẽ sơn dầu của chính tác giả. Đó là hình ảnh Bác Hồ đang chung với với thiếu nhi các dân tộc, vùng miền, thể hiện tình cảm của Bác dành cho thiếu nhi và sự vui mừng, lòng biết ơn, sự yêu mến, kính trọng thiếu nhi dành cho Bác.

Bên cạnh đó là các bức tranh: “3/2/1930-3/2/2010  2/9/1945 -2/9/2010”, tác giả sáng tác nhân dịp kỷ niệm 80 năm ngày thành lập Đảng và chào mừng 65 năm ngày Quốc khánh của đất nước. Bức tranh “Tôi hiến cả đời tôi cho dân tộc tôi” tác giả sáng tác nhân kỷ niệm 120 năm ngày sinh của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

“VẼ BÁC HỒ LÀ NIỀM VINH DỰ LỚN CHO TÔI”

Một trong những bức tranh cổ động khắc họa chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh mà công chúng đặc biệt ấn tượng và yêu thích là tác phẩm “Không có gì quý hơn độc lập tự do” của họa sỹ Lê Huy Trấp. 

Họa sỹ Lê Huy Trấp năm nay đã gần 90 tuổi nhưng rất minh mẫn khi kể về Bác Hồ và những bức tranh của ông vẽ về Bác.

Trong bức tranh “Không có gì quý hơn độc lập tự do”, Chủ tịch Hồ Chí Minh hiện lên tươi vui với nụ cười hiền hậu của vị Cha già dân tộc. Bức tranh tác giả vẽ nhân dịp kỷ niệm 80 năm ngày sinh của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Bức tranh này đã được chọn tham gia triển lãm mỹ thuật lại La Habana (Cuba). Sau triển lãm, Chủ tịch Fidel Castro đã yêu cầu ấn hành tác phẩm để giới thiệu hình ảnh Chủ tịch Hồ Chí Minh trên khắp đất nước Cuba. 

“Ban đầu bức tranh có tên là 1890-1970. Nhưng năm 1975, tôi quyết định đổi tên tranh thành “Không có gì quý hơn độc lập tự do” nhằm thể hiện tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh kính yêu”. - Họa sỹ Lê Huy Trấp cho biết.

Ông cũng là tác giả của nhiều bức tranh vẽ về Chủ tịch Hồ Chí Minh và nhận được sự yêu mến của công chúng như: “Bác Hồ ở Paris”, “Tổ quốc và Bác”, “ Bác Hồ câu cá”, “Ngục trung nhật ký”… Dù là tranh bột màu, thuốc nước, tranh bút kim hay tranh cổ động, các bức vẽ đều khắc họa hình ảnh một chân dung chân thực, sắc nét về Bác Hồ. 

Với những tác phẩm nghệ thuật của mình, họa sỹ Lê Huy Trấp đã vinh dự nhận được nhiều giải thưởng về mỹ thuật. Nhưng với ông, vinh dự nhất là khi ông được nhắc tới với hình ảnh “những người họa sỹ vẽ chân dung Bác Hồ”. 

Họa sỹ Lê Huy Trấp luôn say sưa vẽ Bác, bởi với ông, đây là một cách tưởng nhớ Người, một cách để bày tỏ tình yêu, sự kính trọng và biết ơn Bác, để hướng trái tim mình về phía ánh sáng.

Ông luôn tự hào được sinh ra trên quê hương của Bác, ông cũng hạnh phúc khi được gặp Bác, được Bác truyền cho tình yêu và nhiệt huyết với nghệ thuật. Ông nói: “Vẽ Bác Hồ là vinh dự lớn cho tôi. Nếu có thêm nhiều thời gian nữa trên đời này, tôi sẽ vẫn tiếp tục vẽ về Bác”.

Có thể khẳng định, đối với mỗi họa sỹ, những bức tranh cổ động về chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh là những kỷ vật vô giá của cuộc đời mình. Mỗi tác phẩm nghệ thuật là biểu trưng cho tình yêu, sự kính trọng tình cảm sâu sắc của các họa sỹ dành cho Chủ tịch Hồ Chí Minh - vị Lãnh tụ, nguồn cảm hứng sáng tác bất tận cho các thế hệ nghệ sỹ Việt Nam.

ThS. Nguyễn Mỹ Chinh

Trường Đại học Y dược Hải Phòng