Phong trào xây dựng làng văn hóa những năm gần đây đã phát triển khá đồng đều trong cả nước, nhất là tại các tỉnh:Thái Bình, Thanh Hóa, Nam Ðịnh, Hà Nam, Hải Dương, Hưng Yên, Phú Thọ... và các tỉnh miền núi phía bắc: Yên Bái, Bắc Giang, Thái Nguyên, Hòa Bình, Lào Cai, Cao Bằng. Các tỉnh miền trung và Tây Nguyên đã triển khai phong trào với những bước đi hợp lý, căn cứ vào điều kiện và tình hình thực tiễn đặc thù để xây dựng tiêu chí phù hợp. Một số tỉnh như: Gia Lai, Kon Tum, Ðác Lắc, Lâm Ðồng đã triển khai xây dựng làng văn hóa với việc giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, xây dựng thiết chế văn hóa nhà rông. Nam Bộ đã năng động trong việc đẩy mạnh xã hội hóa trong xây dựng ấp văn hóa với việc xây dựng làng văn hóa, đi đầu là thành phố Cần Thơ, Trà Vinh, Sóc Trăng, Ðồng Tháp, Vĩnh Long, Cà Mau, xây dựng ấp văn hóa phù hợp địa bàn dân cư vùng sông nước Cửu Long.
Trong công cuộc CNH, HÐH(CNH, HĐH) đất nước, nông thôn nước ta có những bước phát triển mới. Theo Nghị quyết của Hội nghị T.Ư 7 khóa X về nông nghiệp, nông thôn, nông dân, cơ cấu kinh tế trong nông nghiệp có những thay đổi lớn, tỷ lệ sản xuất nông nghiệp giảm, tỷ lệ sản xuất công nghiệp dịch vụ tăng lên, có làng phát triển theo mô hình nông thôn mới với quá trình phát triển đô thị hóa nhanh. Hàng loạt vấn đề mới nảy sinh trong quá trình xây dựng nông thôn mới như: Giải quyết công ăn việc làm cho nông dân khi ruộng đất thu hẹp lại, nhất là ở những nơi xây dựng khu đô thị và khu công nghiệp; áp dụng khoa học kỹ thuật đưa sản xuất nông nghiệp theo hướng hiện đại... Người nông dân là chủ thể trong phát triển nông nghiệp, nông thôn phải có kiến thức, trình độ khoa học kỹ thuật và bản lĩnh trong xây dựng nông thôn mới. Văn hóa có vai trò rất quan trọng là nền tảng tinh thần để xây dựng cuộc sống và con người của nông thôn hiện nay.

Để tăng cường và nâng cao vai trò công tác tư tưởng đối với việc xây dựng làng văn hoá trong giai đoạn mới, theo chúng tôi cần phải thực hiện tốt một số giải pháp sau đây:

Một là: Phối hợp chặt chẽ các binh chủng làm công tác tư tưởng; đẩy mạnh giáo dục chủ nghĩa yêu nước gắn với phong trào thi đua yêu nước và thực hiện cuộc vận động "Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư". Trong công tác tư tưởng văn hóa, mỗi binh chủng có vai trò quan trọng của nó. Nếu như công tác giáo dục lý luận chính trị có vai trò to lớn trong việc xây dựng nền tảng chính trị cơ bản, lâu dài, thì công tác thông tin tuyên truyền cổ động có vai trò rất quan trọng trong tác chiến, trong "xây" và "chống" hằng ngày. Các phương tiện truyền thông hiện đại : báo chí, phát thanh, truyền hình... cũng như hệ thống báo cáo viên tuyên truyền miệng là những công cụ sắc bén trong việc tuyên truyền, giáo dục những quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước ; hướng dẫn sự suy nghĩ và hành động của toàn dân theo nghị quyết của Đảng ; động viên, cổ vũ mọi người, mọi tầng lớp tích cực thực hiện những nhiệm vụ đã đề ra. Yêu cầu mới của giai đoạn cách mạng hiện nay đòi hỏi chúng ta phải cải tiến mạnh mẽ về phương pháp nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả của từng binh chủng (lý luận và giáo dục lý luận, tuyên truyền cổ động, thông tin đại chúng, văn hóa - văn nghệ) ; đồng thời hiệp đồng chặt chẽ các binh chủng, tạo sức mạnh tổng hợp của công tác tư tưởng.

Đẩy mạnh phong trào thi đua yêu nước gắn với thực hiện cuộc vận động "Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư" chính là tạo động lực tinh thần cách mạng, xây dựng môi trường trong sạch và đời sống văn hóa lành mạnh cho sự phát triển của con người. Để thúc đẩy phong trào thi đua phải kịp thời phát hiện, biểu dương, tôn vinh và nhân rộng những nhân tố mới, những điển hình tiên tiến ; kết hợp chặt chẽ công tác thi đua với công tác khen thưởng ; tránh khuynh hướng dễ dãi hoặc cầu toàn trong khen thưởng, thi đua.

Cuộc vận động "Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư" có ý nghĩa và tác dụng to lớn. Cần tập trung chỉ đạo, tổ chức thực hiện tốt cuộc vận động này, nhất là ở cơ sở. Có biện pháp thu hút mọi thành phần kinh tế, động viên mọi công dân tự giác tham gia xây dựng đời sống văn hóa ; từng bước xây dựng cơ sở vật chất cho văn hóa, củng cố các thiết chế văn hóa, đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu sáng tạo và hưởng thụ văn hóa của nhân dân. Cán bộ, đảng viên phải gương mẫu, vận động toàn xã hội cùng thực hiện. Xây dựng nếp sống văn minh trong lễ hội, việc cưới, việc tang ; bài trừ hủ tục, mê tín, tệ nạn xã hội ; chống sự thẩm lậu của các loại văn hóa xấu, độc hại.

Hai là: Đổi mới phương thức và nâng cao tính thuyết phục trong công tác tư tưởng. Đối tượng công tác tư tưởng là con người. Công tác tư tưởng tác động vào tâm lý, tình cảm, nguyện vọng, ước mơ, sở thích của mỗi con người. Đời sống tâm lý, tình cảm của con người rất phong phú, nhạy cảm, tinh tế và luôn luôn biến đổi bởi hoàn cảnh khách quan và nhận thức chủ quan. Do đó, công tác tư tưởng phải hiểu rõ các đối tượng khác nhau (về tôn giáo, dân tộc, giai cấp, lứa tuổi, học vấn, nghề nghiệp, giới tính...), trên cơ sở đó lựa chọn nội dung, hình thức, giải pháp tác động phù hợp với từng loại đối tượng. Xây dựng tác phong quần chúng ; chống bệnh quan liêu, chung chung hời hợt trong công tác tư tưởng.

Mục tiêu của công tác tư tưởng là giải phóng con người khỏi "vòng kim cô" của những tư tưởng, tập quán lạc hậu, truyền bá hệ tư tưởng tiến bộ, cách mạng, hình thành niềm tin cộng sản, khơi dậy và phát huy cao độ tính tự giác của mỗi con người, hướng dẫn họ hành động một cách tích cực nhất, đóng góp nhiều nhất sức lực, trí tuệ của mình cho sự nghiệp chung.

Công tác tư tưởng là công tác của toàn Đảng và lôi cuốn toàn dân tham gia, hưởng ứng nhưng trước hết đó là nhiệm vụ của bí thư, cấp ủy, thủ trưởng cơ quan, đơn vị, nòng cốt là đội ngũ cán bộ chuyên trách công tác tư tưởng, lý luận. Để đáp ứng yêu cầu của thời kỳ mới, những người làm công tác tư tưởng, lý luận nỗ lực vượt bậc, không ngừng tu tâm dưỡng trí, rèn đức luyện tài để có đủ khả năng hoàn thành nhiệm vụ được giao. Có quy hoạch, đào tạo và đào tạo lại, quan tâm chăm lo đời sống và sự tiến bộ trưởng thành của đội ngũ cán bộ tư tưởng, lý luận ; đồng thời cần đầu tư thích đáng về cơ sở vật chất kỹ thuật cho các hoạt động công tác tư tưởng, văn hóa ngày càng có chất lượng và hiệu quả cao hơn.

Ba là: Đẩy mạnh tuyên truyền giáo dục ý thức cho nhân dân tham gia tích cực vào việc phát triển kinh tế- xã hội, giữ gìn và phát huy truyền thống văn hoá tốt đẹp của địa phương

Phát triển kinh tế-xã hội là mục đích cuối cùng trong hoạt động của cả hệ thống chính trị từ huyện đến xã, là một nội dung quan trọng trong xây dựng làng văn hoá; còn đối với giữ gìn và phát huy truyền thống văn hoá tốt đẹp của làng xã lại là yêu cầu, là mục tiêu hướng tới để xây dựng môi trường văn hoa lành mạnh ở cơ sở, đây là một nội dung trọng tâm trong phong trào xây dựng làng văn hoá, góp phần giữ gìn bản xắc văn hoá của làng, xã, xây dựng con người mới, xây dựng đời sống văn hoá tinh thần lành mạnh ở nông thôn.

Chính vì vậy, việc tuyên truyền, giáo dục ý thức cho nhân dân tham gia tích cực vào phát triển kinh tế- xã hội, vào việc giữ gìn và phát huy truyền thống văn hoá tốt đẹp ở địa phương có một vai trò rất quan trọng,góp phần tạo động lực phát triển phong trào xây dựng làng văn hoá ở làng xã.

Thông qua hệ thống đài phát thanh và truyền hình từ huyên đến xã, hệ thống pa nô, áp phích, khẩu hiệu, đặc biệt thông qua hoạt động của các tổ chức chính trị- xã hội tổ chức. Công tác tưởng đẩy mạnh việc tuyên truyền các nội dung phong phú như: Thông báo về tình hình kinh tế - xã hội của toàn Huyện, thông báo về những kết quả đã đạt được cũng như những khó khăn, những nhiệm vụ, mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội cụ thể của từng xã. Tuyên truyền những gương điển hình trong quá trình làm kinh tế giỏi...đến mọi người dân trong toàn huyện học tập làm theo.

Trong quá trình tuyên truyền, giáo dục ý thức cho nhân dân tham gia tích cực vào việc gìn giữ và phát huy truyền thống văn hoá tốt đẹp của địa phương, đối với công tác tuyên truyền cần đẩy mạnh những nội dung như: Thường xuyên tuyên truyền, giới thiệu về những văn bản của Đảng, Nhà nước từ Trung ương đến địa phương về đẩy mạnh phong trào xây dựng làng văn hoá. Tuyên truyền, giới thiệu quy ước, hương ước của làng văn hoá cho nhân dân trong làng xã nắm được. Giới thiệu những thuần phong, mỹ tục, những nét văn hoá đẹp trong giao tiếp, ứng xử của dân làng, giới thiệu những di tích lịch sử văn hoá trong làng. Tuyên truyền, giới thiệu những làng văn hoá, gia đình văn hoá tiêu biểu trong cuộc vận động toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá ở cơ sở...Để nâng cao được ý thức cho nhân dân tham gia tích cực vào phong trào xây dựng làng văn hoá cần phải có sự thống nhất phối hợp đồng bộ của các cấp uỷ đảng, chính quyền, mặt trận và các đoàn thể quần chúng từ huyện đến cơ sở trong việc xử dụng tối đa sức mạnh của các thiết chế văn hoá ở cơ sở nhằm phục vụ cho công tác tư tưởng. Nhưng đối với công tác tư tưởng cần phải quan tâm đến việc huy động sự tham gia tích cực của mỗi gia đình, dòng họ và coi đây như là một phương thức tuyên truyền, giáo dục có vai trò quan trọng hàng đầu, để đem lại hiệu quả cao nhất cho công tác tư tưởng.

Chính vì vậy mà công tác tư tưởng cần phải khơi dậy được truyền thống văn hoá tốt đẹp trong mỗi gia đình, dòng họ. Và truyền thống đó sẽ tạo nên sức mạnh có tính chất giáo dục to lớn đối với mỗi thành viên, góp phần quan trọng vào việc huy động sự tham gia tích cực của toàn thể nhân dân trong làng vào phong trào xây dựng làng văn hoá nói chung và giữ gìn truyền thống văn hoá tốt đẹp của địa phương nói chung.

Bốn là: Nâng cao nhận thức về vai trò của công tác tưởng đối với việc xây dựng làng văn hoá cho cấp uỷ đảng, chính quyền, các tổ chức chính trị - xã hội. Trong quá trình lãnh đạo, ở mỗi thời kỳ cách mạng, công tác tư tưởng đã góp phần nâng cao nhận thức về đường lối, chủ trương và những quan điểm của Đảng, tạo ra sự thống nhất về ý chí và hành động xây dựng quyết tâm cách mạng của toàn Đảng, toàn dân, đưa cách mạng đến những thắng lợi to lớn, tạo ra bước ngoặt trong lịch sử phát triển của dân tộc.

Nâng cao nhận thức về vai trò của công tác tư tưởng trong phong trào xây dựng làng văn hoá cho cấp uỷ đảng, chính quyền, các tổ chức chính trị xã hội, chính là nâng cao nhận thức cho mỗi cán bộ, đảng viên, nhất là đội ngũ cán bộ chủ chốt trong các tổ chức Đảng, Chính quyền và các tổ chức chính trị xã hội hiểu sâu sắc về vai trò quan trọng của công tác tư tưởng đối với sự nghiệp đổi mới của đất nước, với việc giữ gìn và phát huy các giá trị văn hoá truyền thống của dân tộc nói chung và với phong trào xây dựng làng văn hoá nói riêng. Đặt công tác tư tưởng đúng với vị trí của nó để có cơ chế cho công tác tư tưởng tham gia có hiệu quả vào các phong trào cách mạng. Công tác tư tưởng với phong trào xây dựng làng văn hoá đượ thể hiện thông qua các bộ phận cấu thành công tác tư tưởng như: Công tác lý luận, công tác tuyên truyền, công tác cổ động phải trực tiếp tham gia vào việc giải quyết các nhiệm vụ của phong trào xây dựng làng văn hoá theo từng chức năng của mình. Công tác tư tưởng không những phải đi trước một bước, mà còn phải đi cùng, đi sau và gắn bó chặt chẽ với phong trào xây dựng làng văn hoá.

Đi trước là để làm sáng tỏ lý luận, vạch ra con đường, cách thức, xây dựng kế hoạch, hướng dẫn, quy định..., để chỉ đạo đẩy mạnh phong trào xây dựng làng văn hoá. Nhiệm vụ đó sẽ rất quan trọng đối với phong trào xây dựng làng văn hoá ở cấp cơ sở. Bởi vì, mỗi làng, xã có những điều kiện kinh tế, lịch sử, truyền thống văn hoá riêng nên việc xây dựng làng văn hoá ở cơ sở cần sự được tổ chức thực hiện một cách linh hoạt, sáng tạo, chủ động từ việc xây dựng chương trình, kế hoạch, cho đến công tác tuyên truyền, cổ động nhằm nâng cao nhận thức, tạo ra sự hưởng ứng mạnh mẽ cho toàn thể cán bộ, đảng viên trong hệ thống chính trị và Nhân dân đối với quá trình phấn đấu đạt và giữ vững danh hiệu làng văn hoá. Qua đó, cán bộ, đảng viên, đặc biệt là cán bộ chủ chốt cấp cơ sở sẽ nâng cao nhận thức về những quan điểm chỉ đạo cụ thể từ cấp trên và thấy rõ được nhiệm vụ thường xuyên mà công tác tư tưởng từ huyện đến xã phải tiến hành đó là luôn bám sát phong trào để xây dựng và hoàn thiện kế hoạch, hướng dẫn, quy định... chi tiết cụ thể, sát thực, phù hợp với yêu cầu đặt ra của phong trào xây dựng làng văn hoá. Công tác tư tưởng phải được tiến hành liên tục cùng với quá trình phấn đấu đạt danh hiệu làng văn hoá đối với các làng đã đăng ký và quá trình phấn đấu giữ vững danh hiệu đó với các làng đã đạt danh hiệu này.

Năm là: Hoàn thiện cơ chế phối hợp trong công tác tư tưởng, tạo điều kiện để công tác tư tưởng tham gia có hiệu quả vào phong trào xây dựng làng văn hoá. Công tác tư tưởng là việc làm của toàn Đảng, của toàn bộ hệ thống chính trị. Muốn tạo ra hiệu quả cho công tác tư tưởng trong phong trào xây dựng làng văn hoá thì công tác tư tưởng phải được tiến hành đồng bộ, với sự tham gia chặt chẽ của cấp uỷ đảng, chính quyền, mặt trận và các đoàn thể trên địa bàn huyện. Sự phối hợp chặt chẽ giữa các tổ chức đó sẽ tạo nên sức mạnh tổng hợp trong công tác tư tưởng.

Hoàn thiện cơ chế phối hợp trong công tác tư tưởng sẽ tăng cường sự thống nhất trước hết là về mặt tư tưởng, sau đó là về mặt hành động; để công tác tư tưởng được tiến hành đồng bộ, mang lại hiệu quả cao cần thực hiện những yêu cầu sau đặt ra như: Sự phối hợp chặt chẽ trong việc tiến hành công tác tư tưởng ở cơ sở là rất quan trọng, nó thể hiện ở sự phối hợp giữa cấp uỷ đảng với chính quyền, các tổ chức đoàn thể chính trị, quần chúng với lực lượng báo cáo viên, tuyên truyền viên, với những cán bộ làm công tác thông tin cổ động, văn hoá văn nghệ, các đài truyền thanh xã... Để thực hiện tốt sự phối hợp đó trong phong trào xây dựng làng văn hoá, các cấp uỷ đảng cần xây dựng cho được quy chế phối hợp hoạt động giữa các cơ quan, các tổ chức đồng thời thực hiện nghiêm quy chế đề ra.

Các cấp uỷ đảng phải thực hiện được vai trò lãnh đạo, chỉ đạo đối với công tác tư tưởng, phải huy động toàn thể cán bộ, đảng viên và nhân dân đẩy mạnh các hoạt động tư tưởng thực hiện phương châm “toàn Đảng và hệ thống chính trị làm công tác tư tưởng”.

Khi có các văn bản chỉ đạo của cấp trên đơn vị cần chỉ đạo kịp thời hơn đối với các cơ quan trong hệ thống làm công tác tư tưởng của huyện, đặc biệt đối với Ban Tuyên giáo phải xác định cho được và cho rõ ràng nhiệm vụ cụ thể cho từng chức năng của các cơ quan đó. Cấp uỷ đảng các cấp phải hoàn thiện được các quy định về chế độ báo cáo, kiểm tra, sơ kết, tổng kết công tác tư tưởng trong quá trình xây dựng làng văn hoá của các xã đảm bảo tính kịp thời, khách quan, chính xác.

Trên cơ sở đẩy mạnh sự lãnh đạo của các cấp uỷ đảng thì hệ thống các cơ quan làm công tác tư tưởng cần phải bám sát và chức năng, nhiệm vụ của mỗi cơ quan để làm tốt hơn nữa việc tham mưu cho cấp uỷ trong xây dựng làng văn hoá, tham gia tích cực vào các hoạt động tuyên truyền, cổ vũ quần chúng nhân dân xây dựng nếp sống văn hoá ở khu dân cư.

Ngọc Ân

Ban tuyên giáo huyện uỷ Như xuân, Thanh Hoá.