Tận dụng thời cơ, Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh tập trung chỉ đạo thực hành tổng khởi nghĩa; chủ động tổ chức, phát huy sức mạnh của toàn dân ở từng vùng, miền và trên quy mô cả nước. Quán triệt và chấp hành Lệnh tổng khởi nghĩa của Ủy ban Khởi nghĩa toàn quốc, từ ngày 14-8-1945, các tầng lớp nhân dân, các dân tộc, tôn giáo… được huy động tổ chức thành những đội quân chính trị đông đảo và đội quân vũ trang, trong đó có Việt Nam Giải phóng quân và lực lượng vũ trang các địa phương làm nòng cốt, xung kích ở khắp ba miền Bắc, Trung, Nam, do Ủy ban Khởi nghĩa toàn quốc và các đảng bộ địa phương lãnh đạo. Toàn bộ lực lượng chính trị và lực lượng quân sự tham gia tổng khởi nghĩa quán triệt và thực hiện theo 3 nguyên tắc do Hội nghị toàn quốc của Đảng đề ra. Một là, tập trung lực lượng vào những mục tiêu chính. Hai là, thống nhất các mặt chính trị, quân sự, hành động và chỉ huy. Ba là, kịp thời tổ chức hành động đồng loạt, không bỏ lỡ cơ hội.

Nhờ phát động kịp thời, nhanh chóng tổ chức được những đạo quân chính trị đông đảo và đội quân vũ trang làm nòng cốt, tiến hành tổng khởi nghĩa đúng thời cơ và vận dụng theo 3 nguyên tắc chỉ đạo, Đảng ta đã phát huy được sức mạnh đại đoàn kết toàn dân, tạo nên sức mạnh áp đảo kẻ thù, nhanh chóng giành thắng lợi.

Cuộc cách mạng tổng khởi nghĩa tháng Tám 1945 thành công là do Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh lãnh đạo, chủ động kết hợp chặt chẽ giữa lực lượng chính trị với lực lượng quân sự, tiến hành khởi nghĩa từng phần, tiến lên tổng khởi nghĩa trên quy mô cả nước. Tận dụng thời cơ thuận lợi và thực hiện Lệnh tổng khởi nghĩa của Trung ương, đông đảo nhân dân ở nhiều địa phương có đội quân vũ trang (tổ, đội) hỗ trợ đã đồng loạt nổi dậy, giành chính quyền. Ở một số địa phương, tuy chưa nhận được Lệnh tổng khởi nghĩa, nhưng thực hiện Chỉ thị “Nhật-Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta”, các đảng bộ đã lãnh đạo quần chúng nhân dân, có các đội tự vệ xung kích nổi dậy, giành chính quyền ở địa phương.

Dưới sự chỉ đạo của Trung ương Đảng, cuộc tổng khởi nghĩa do các đảng bộ tỉnh, thành phố trực tiếp lãnh đạo diễn ra trên cả nước rất đa dạng, phong phú. Hầu hết các tỉnh, thành phố đều tổ chức khởi nghĩa dưới hình thức kết hợp chặt chẽ giữa lực lượng chính trị và lực lượng vũ trang, giữa đấu tranh chính trị với đòn tiến công quân sự, trong đó lực lượng chính trị tiến hành đấu tranh chính trị đóng vai trò quyết định, lực lượng vũ trang thực hiện đấu tranh vũ trang đóng vai trò chế áp lực lượng địch, kết hợp với sách lược mềm dẻo, cô lập và vô hiệu hóa quân thù nên giành được thắng lợi nhanh gọn, ít đổ máu. Trong tất cả các tỉnh, thành phố, đặc khu trong cả nước tiến hành khởi nghĩa, có 36 tỉnh, thành phố về cơ bản ta tổ chức lực lượng khởi nghĩa bắt đầu từ xã, huyện, phát triển lên tỉnh lỵ, từ ngoại thành vào nội thành, rồi kết thúc ở một số huyện, xã còn lại; 15 tỉnh tổ chức lực lượng tiến hành khởi nghĩa ở tỉnh lỵ trước rồi lan về các huyện và 11 tỉnh, đặc khu tổ chức lực lượng cùng khởi nghĩa cả ở tỉnh lỵ và nông thôn trong một ngày.

Thắng lợi của cuộc tổng khởi nghĩa ở các tỉnh, thành phố, đặc biệt là thắng lợi ở Hà Nội (19-8), Huế (23-8) và Sài Gòn (25-8) đã tác động mạnh tới phong trào nổi dậy ở các địa phương trong cả nước. Nhờ tổ chức kịp thời các đòn đấu tranh chính trị, nổi dậy của quần chúng có tự vệ vũ trang xung kích hỗ trợ, kết hợp chặt chẽ đòn tiến công quân sự của lực lượng vũ trang, chỉ trong nửa tháng (từ ngày 14-8 đến 28-8-1945), cuộc tổng khởi nghĩa giành chính quyền trên phạm vi cả nước đã giành thắng lợi, để ngày 2-9-1945, nước Việt Nam dân chủ cộng hòa ra đời, mở ra kỷ nguyên độc lập dân tộc và đặt cơ sở để xây dựng, phát triển toàn diện đất nước.

Đại tá, TS DƯƠNG ĐÌNH LẬP