Trong phát biểu, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng đã nêu rõ những diễn biến của cuộc khủng hoảng tài chính thế giới và dự báo tác động đến nước ta, những vấn đề Chính phủ cần tập trung chỉ đạo điều hành trong tình hình mới và một số nội dung được nhiều đại biểu Quốc hội quan tâm như vai trò của tập đoàn, tổng công ty nhà nước, công tác điều hành xuất khẩu gạo...

Thủ tướng nhận định, cuộc khủng hoảng tài chính thế giới tiếp tục lan rộng trên quy mô toàn cầu và chưa có khả năng kết thúc sớm. Những tác động đó sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến tăng trưởng, việc làm và cán cân thanh toán tổng thể của nền kinh tế, đặt ra những nhiệm vụ nặng nề trong việc ổn định vĩ mô, bảo đảm an sinh xã hội.

Trong khi đó, tình hình trong nước vẫn còn khó khăn. So với tháng 12 năm 2007 lạm phát vẫn còn cao và nguyên nhân sâu xa của lạm phát chưa được khắc phục. Lũ lụt, thiên tai đã và sẽ còn diễn biến phức tạp, ảnh hưởng đến sản xuất, giá cả lương thực, thực phẩm. Những yếu tố làm tăng giá tiêu dùng (CPI) vẫn còn, chúng ta không được xem nhẹ.

Đòi hỏi sự điều chỉnh hợp lý mục tiêu tổng quát

Giá cả thế giới còn biến động khó lường nhưng có thể không tăng cao; giá nhiều mặt hàng, trong đó có những mặt hàng xuất khẩu lớn của nước ta đang giảm mạnh. Chính sách tiền tệ đã có sự nới lỏng hơn, lãi suất cho vay đã giảm; tổng mức huy động tiền gửi và tính thanh khoản của hệ thống ngân hàng tốt hơn nhưng lãi suất tín dụng vẫn còn cao, dư nợ tín dụng tăng chậm lại nên sản xuất kinh doanh còn gặp nhiều khó khăn.

Sự tiếp biến có tính quy luật của lạm phát trong nước và sự suy giảm của kinh tế toàn cầu đã tác động tiêu cực rất rõ đến kinh tế nước ta ngay từ cuối năm 2008 như: xuất khẩu những tháng gần đây đã giảm, riêng tháng 10 thấp hơn mức bình quân 9 tháng 300 triệu USD, giá trị sản xuất công nghiệp tuy có tăng so với cùng kỳ (là 15,4%) nhưng tốc độ tăng đã liên tục giảm từ tháng 6 đến nay.

Tình hình trên đây đòi hỏi phải có sự điều chỉnh hợp lý mục tiêu tổng quát, các chỉ tiêu chủ yếu và những nhiệm vụ giải pháp cần thiết.

3 yêu cầu cần tập trung chỉ đạo

Trên cơ sở thực hiện đồng bộ các nhóm giải pháp đã báo cáo với Quốc hội, Thủ tướng cho rằng cần tập trung chỉ đạo xử lý tốt 3 nhóm vấn đề là chính sách tiền tệ, tài khóa, giá cả; khuyến khích đầu tư, phát triển sản xuất, đẩy mạnh xuất khẩu, hạn chế nhập siêu; đảm bảo an sinh xã hội và xóa đói giảm nghèo.

Thủ tướng nhấn mạnh, tiếp tục thực hiện chính sách tiền tệ thắt chặt nhưng phải rất linh hoạt trong điều hành. Chính phủ sẽ định lượng cụ thể và triển khai khẩn trương yêu cầu linh hoạt này. Tiếp tục giảm lãi suất cho vay phù hợp với yêu cầu của tình hình mới.

Định hướng đầu tư năm 2009 được Chính phủ xác định là: Tiếp tục đình hoãn các công trình dự án chưa thực sự cần thiết, kém hiệu quả; tập trung vốn ngân sách, vốn trái phiếu Chính phủ và vốn doanh nghiệp nhà nước cho các công trình điện, các dự án sản xuất quan trọng, kết cấu hạ tầng giao thông (cảng biển, các tuyến đường bộ) ở những vùng có khối lượng hàng hoá lớn nhằm giải toả nhanh các điểm nghẽn tăng trưởng..

Chính phủ chủ trương tập trung làm tốt các chính sách an sinh như bố trí đủ kinh phí để thực hiện các chính sách an sinh xã hội, tập trung chỉ đạo triển khai lập quỹ bảo hiểm thất nghiệp; xây dựng và triển khai nhanh đề án hỗ trợ các huyện có tỷ lệ nghèo cao nhất nhằm giảm nghèo nhanh ở các huyện này; tiếp tục trợ cấp cho những người có mức lương thấp cho đến khi thực hiện điều chỉnh lương tối thiểu chung; kiên quyết không để cho hộ nghèo nào bị đói do thiếu lương thực.

Thủ tướng cho biết, Chính phủ đã nghiêm túc nhìn nhận rõ tầm quan trọng của công tác bảo vệ môi trường, vệ sinh an toàn thực phẩm và xác định yêu cầu chỉ đạo trong thời gian tới là tập trung khắc phục tình trạng ô nhiễm nghiêm trọng, xử lý nghiêm các vụ việc vi phạm; kiên quyết không cấp phép cho các dự án, công trình có nguy cơ gây ra ô nhiễm môi trường.

Giải đáp rõ về vai trò của doanh nghiệp nhà nước và công tác điều hành xuất khẩu gạo

Tình hình tài chính và kết quả hoạt động của các tập đoàn, tổng công ty nhà nước là vấn đề được rất nhiều đại biểu Quốc hội quan tâm, trong đó còn không ít các ý kiến khác nhau khi đánh giá vai trò của doanh nghiệp nhà nước nói chung, các tập đoàn và tổng công ty nói riêng.

Thủ tướng khẳng định, doanh nghiệp nhà nước là lực lượng nòng cốt, xương sống của nền kinh tế, là công cụ vật chất quan trọng để Nhà nước điều tiết vĩ mô, thực hiện vai trò chủ đạo trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, là cbủ lực trong hội nhập kinh tế. Việc đánh giá hiệu quả của doanh nghiệp nhà nước phải trên quan điểm toàn diện cả về chính trị, kinh tế, xã hội.

Trong những năm qua, hệ thống doanh nghiệp nhà nước đã được sắp xếp, đổi mới, từ trên 12.000 nay còn trên 1.700 doanh nghiệp. Đã hình thành các tổng công ty nhà nước, một số tập đoàn kinh tế (được tổ chức thí điểm) hoạt động đa ngành, đa lĩnh vực, trong đó có ngành chính, theo đúng Nghị quyết của Đảng, phù hợp với quy định của pháp luật. Các doanh nghiệp nhà nước, nhất là các tập đoàn và tổng công ty đã được cơ cấu lại, thích ứng tốt hơn với cơ chế thị trường và hội nhập kinh tế quốc tế, hiệu quả và khả năng cạnh tranh được nâng lên, đóng góp lớn vào phát triển kinh tế xã hội của đất nước (khoảng 40% GDP).

Mặt khác, Thủ tướng thẳng thắn thừa nhận doanh nghiệp nhà nước còn những yếu kém, bất cập có nguyên nhân từ chính doanh nghiệp nhưng cũng có nguyên nhân từ cơ chế quản lý và cơ cấu kinh tế.

“Thái độ của chúng ta là phải tập trung sức đổi mới, nâng cao hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp nhà nước để doanh nghiệp nhà nước thực hiện ngày càng tốt hơn vai trò của mình trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa”, Thủ tướng khẳng định.

Thủ tướng nêu ra 5 nhóm giải pháp để khắc phục những yếu kém và hạn chế của doanh nghiệp nhà nước, phát huy vai trò và nâng cao hiệu quả của khu vực này như tiếp tục hoàn thiện thể chế luật pháp, tạo dựng môi trường kinh doanh bình đẳng giữa các doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế.

Tiếp tục đổi mới, hoàn thiện cơ chế chủ sở hữu nhà nước đối với doanh nghiệp nhà nước; thực hiện cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước trong đó có các tập đoàn và tổng công ty nhà nước theo kế hoạch đã xác định; tăng cường và phát huy vai trò của tổ chức Đảng trong doanh nghiệp nhà nước, tăng cường giám sát hoạt động, thực hiện minh bạch, công khai kết quả hoạt động của doanh nghiệp nhà nước, nhất là hoạt động của các tập đoàn và tổng công ty.

Thực hiện kiểm toán và công khai kết quả kiểm toán các tập đoàn và tổng công ty nhà nước. Chính phủ đồng tình và hoan nghênh Quốc hội chọn các tập đoàn và tổng công ty nhà nước là trọng điểm trong chương trình giám sát năm 2009.

Liên quan đến tiêu thụ lúa và điều hành xuất khẩu gạo, vấn đề được nhiều đại biểu quan tâm chất vấn, Bộ trưởng Bộ Công Thương, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã có giải trình bằng văn bản và trả lời tại hội trường, Thủ tướng trình bày làm rõ thêm với Quốc hội và đồng bào cả nước một số vấn đề.

Việc tạm dừng ký thêm hợp đồng xuất khẩu mới vào thời điểm tháng 3/2008 là để tập trung lượng gạo hàng hoá cho các hợp đồng xuất khẩu đã ký là cần thiết vì nguồn hàng cân đối dành cho xuất khẩu không còn.

Thiên tai, dịch bệnh vẫn diễn biến phức tạp, thời điểm đó chưa đủ căn cứ để dự báo kết quả thu hoạch trong khi giá lúa gạo thế giới tăng cao, sẽ khiến các doanh nghiệp phải mua vét phần gạo cân đối để tiêu dùng trong nước cho xuất khẩu. Điều này sẽ đẩy giá gạo trong nước, vốn đã cao, kéo theo giá các hàng hoá khác tăng mạnh, chắc chắn sẽ làm chỉ số lạm phát tăng cao, gây thiệt hại cho toàn xã hội và ngay cả những người trồng lúa.

Thủ tướng khẳng định, Chính phủ đang chỉ đạo thực hiện các giải pháp cần thiết để hỗ trợ bà con nông dân trồng lúa và yêu cầu các Bộ chức năng nghiêm túc kiểm điểm rút kinh nghiệm để chỉ đạo điều hành tốt hơn. Về lâu dài, Chính phủ cũng đang chỉ đạo xây dựng Đề án bảo đảm an ninh lương thực quốc gia, đề ra các giải pháp khắc phục các hạn chế yếu kém, giải quyết một cách căn bản, dài hạn và có hiệu quả hơn về sản xuất, kinh doanh và bảo đảm an ninh lương thực, trong đó bảo đảm lợi ích thoả đáng cho người trồng lúa vừa là mục tiêu vừa là giải pháp có ý nghĩa quyết định.