Ngày 15-4, tại Hà Nội, Ban Tuyên giáo Trung ương phối hợp với Ban Kinh tế Trung ương tổ chức Hội thảo khoa học  “Tránh bẫy thu nhập trung bình ở Việt Nam”. Đồng chí Vũ Ngọc Hoàng, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Trưởng ban Thường trực Ban Tuyên giáo Trung ương và đồng chí Vương Đình Huệ, Ủy viên Trung ương Đảng, Trưởng ban Kinh tế Trung ương đồng chủ trì Hội thảo.

Bẫy thu nhập trung bình là một tình trạng trong phát triển kinh tế, khi mà quốc gia đã đạt đến một mức thu nhập bình quân nhất định (do những lợi thế có sẵn) sẽ dậm chân tại mức thu nhập đó.

Bẫy thu nhập trung bình xảy ra khi một quốc gia phát triển chững lại hay thậm chí là trì trệ sau khi đã đạt được mức thu nhập trung bình. Vấn đề này thường nảy sinh với các nền kinh tế đang phát triển khi mức lương tăng lên trong khi tính cạnh tranh về giá cả hàng hóa giảm xuống, khó có thể cạnh tranh với các nền kinh tế đã phát triển về công nghệ hiện đại, hay với các nền kinh tế có mức lương thấp hơn trong việc sản xuất hàng hóa giá rẻ.

Trạng thái “bẫy thu nhập trung bình” là một tình huống mang tính “tiến thoái lưỡng nan” trong xây dựng và thực hiện các chính sách phát triển kinh tế, có khả năng làm giảm hiệu quả của các nỗ lực nhằm phát triển kinh tế theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Có không ít quốc gia gặp phải tình trạng này và trở thành những tình huống cảnh báo đối với các quốc gia khác trong điều hành kinh tế.

Theo đánh giá của World Bank, từ giữa thế kỷ XX đến năm 2010, trong số 124 nền kinh tế trên thế giới, có 52 nền kinh tế ở mức thu nhập trung bình thì đã có 35 nền kinh tế rơi vào bẫy thu nhập trung bình, trong đó có 30 nền kinh tế rơi vào bẫy thu nhập trung bình thấp. Và chỉ có 13 trong số 52 nền kinh tế vượt qua được bẫy  thu nhập trung bình trở thành nước có thu nhập cao, trong đó, có 5 nền kinh tế ở Đông Á và Đông Nam Á là Nhật Bản, Hồng Kong, Đài Loan, Hàn Quốc và Singapore.

Toàn cảnh Hội thảo

Phát biểu khai mạc Hội thảo, đồng chí Vương Đình Huệ cho biết, kinh tế Việt Nam đã ra khỏi tình trạng kém phát triển, bước vào nhóm nước đang  phát triển có mức thu nhập trung bình (thấp) từ năm 2010 với mức thu nhập trung bình đầu người là 1.068 USD, năm 2013 là 1.960 USD. Tốc độ tăng trưởng khá cao (giai đoạn 1986-1990, tốc độ tăng GDP bình quân là 4,4%/năm, giai đoạn 1991-2000, GDP tăng 7,6%/năm, giai đoạn 2001-2010 là 7,3%/năm. Năm 2011-2013 trong bối cảnh khủng hoảng tài chính và suy thoái kinh tế thế giới vẫn đạt 5,6%). Việt Nam cũng như các nước khác khi đạt được mức thu nhập trung bình đều quan tâm đến nguy cơ vướng bẫy thu nhập trung bình liên quan đến các chỉ số về tốc độ tăng trưởng kinh tế; năng suất lao động và năng suất tổng hợp; chất lượng tăng trưởng; chuyển dịch cơ cấu kinh tế; các chỉ số xếp hạng toàn cầu của quốc gia…

Đồng chí Vương Đình Huệ cũng bày tỏ, để Việt Nam phát triển nhanh và bền vững, tránh bẫy thu nhập trung bình và tiếp tục phát triển trở thành quốc gia có thu nhập cao trong tương lai đang là vấn đề được Đảng và Nhà nước, cán bộ hoạch định chính sách và các nhà khoa học quan tâm sâu sắc. Hội thảo mong muốn được lắng nghe những vấn đề lý luận – thực tiễn về “bẫy thu nhập trung bình”, tránh “bẫy”, kinh nghiệm của các nước đi trước đã vượt qua được “bẫy thu nhập trung bình”, nguy cơ vướng “bẫy thu nhập trung bình” và những gợi ý chính sách về định hướng, giải pháp để Việt Nam có thể tránh và vượt qua “bẫy thu nhập trung bình”.

Tại Hội thảo, các đại biểu đã tập trung thảo luận những vấn đề lớn như: Lý luận về “bẫy thu nhập trung bình”: khái niệm, bản chất và các vấn đề cơ bản của “bẫy thu nhập trung bình”; Phân tích lịch sử các giai đoạn phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam từ thời kỳ đổi mới 1986 tới nay, chỉ ra những nguy cơ và đặc điểm khiến Việt Nam có thể vướng “bẫy thu nhập trung bình”; Nghiên cứu các nước trong khu vực Đông Nam Á bị đánh giá là mắc phải “bẫy thu nhập trung bình”, xác định nguyên nhân nhân vướng “bẫy”; Bài học kinh nghiệm của các nước đã thành công trong quá trình thoát khỏi “bẫy thu nhập trung bình” để phát triển thành các nước tiên tiến; Đề xuất quan điểm, chủ trương và giải pháp giúp Việt nam có thể tránh, vượt qua “bẫy thu nhập trung bình” và phát triển bền vững.

Kết quả thu được tại Hội thảo đã tái hiện lại một bức tranh tương đối đầy đủ, toàn diện những luận cứ khoa học cả về lý luận và thực tiễn về “bẫy thu nhập trung bình”, nắm được nguyên nhân tạo nên “bẫy thu nhập trung bình”, đánh giá chính xác, khách quan nguy cơ rơi vào “bẫy thu nhập trung bình” của Việt Nam. Từ đó, bước đầu đã có những đề xuất và gợi mở các giải pháp khả thi để Việt Nam có thể tránh và vượt qua “bẫy thu nhập trung bình”.

Thu Hằng