Tại kỳ họp thứ 8, Quốc hội đã thảo luận và cho ý kiến về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giám định tư pháp.

Ngay sau kỳ họp, thực hiện nhiệm vụ được Ủy ban Thường vụ Quốc hội giao (UBTVQH), Thường trực Ủy ban Tư pháp đã phối hợp với Cơ quan chủ trì soạn thảo (Bộ Tư pháp) và các cơ quan hữu quan tích cực nghiên cứu đầy đủ ý kiến của các vị đại biểu Quốc hội để tiếp thu, chỉnh lý hoàn thiện một bước dự thảo Luật.

Dự án Luật tiến hành sửa đổi, bổ sung một số quy định của Luật hiện hành về quyền, nghĩa vụ của người giám định tư pháp, trách nhiệm quản lý, lập và công bố danh sách người giám định, tổ chức giám định theo vụ việc; trách nhiệm của cơ quan trưng cầu, cơ quan, tổ chức, cá nhân tiếp nhận, thực hiện giám định; cơ chế phối hợp trong trưng cầu, tiếp nhận và thực hiện vụ việc giám định liên quan đa ngành, đa lĩnh vực; thời hạn giám định; yêu cầu đối với nội dung trưng cầu và kết luận giám định; tổ chức giám định tư pháp công lập về kỹ thuật hình sự thuộc Viện Kiểm sát nhân dân tối cao; trách nhiệm của các bộ, ngành đối với hoạt động giám định tư pháp; xử lý vi phạm trong hoạt động giám định; việc áp dụng quy định của Luật này trong thực hiện giám định theo trưng cầu của cơ quan thanh tra.

Tại phiên họp, các thành viên UBTVQH đóng góp nhiều ý kiến về những nội dung còn có ý kiến khác nhau liên quan đến dự án luật về: phạm vi sửa đổi, bổ sung; chức năng của cơ quan giám định tư pháp; việc trưng cầu giám định cần có sự phối hợp giữa nhiều cơ quan giám định; thời hạn giám định…

Báo cáo về một số vấn đề lớn của dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giám định tư pháp, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho biết, đa số ý kiến Đại biểu Quốc hội (ĐBQH) tán thành về phạm vi sửa đổi, bổ sung của dự thảo Luật như Tờ trình của Chính phủ, theo đó, chỉ sửa đổi, bổ sung kịp thời những vấn đề mang tính cấp bách để tháo gỡ vướng mắc, bất cập trong giám định tư pháp  theo vụ việc nhằm phục vụ hiệu quả công tác điều tra, truy tố, xét xử các vụ án kinh tế, tham nhũng mà không mở rộng sửa đổi sang các nội dung khác của Luật.

Có ý kiến đề nghị mở rộng phạm vi sửa đổi nhằm quy định cụ thể để phân định thẩm quyền giám định pháp y tử thi giữa ngành y tế và ngành công an; mở rộng phạm vi xã hội hóa hoạt động giám định tư pháp ở một số lĩnh vực có nhu cầu lớn như: giám định ADN, giám định tài liệu, giám định số khung, số máy xe cơ giới…

Thường trực Ủy ban Tư pháp (TTUBTP) và Cơ quan chủ trì soạn thảo ch rằng, theo tổng kết 5 năm thi hành Luật Giám định tư pháp và giám sát của UBTP thì vướng mắc chủ yếu hiện nay trong công tác giám định tư pháp (GĐTP) là hoạt động GĐTP theo vụ việc trong các vụ án kinh tế, tham nhũng, tập trung chủ yếu ở loại hình giám định các lĩnh vực: tài chính, ngân hàng, xây dựng, giao thông-vận tải, tài nguyên và môi trường...

Tại một số địa phương có vướng mắc trong việc thực hiện nhiệm vụ giám định pháp y tử thi giữa ngành y tế và ngành công an, nguyên nhân chủ yếu do phối hợp chưa tốt giữa cơ quan điều tra, Trung tâm pháp y cấp tỉnh và Phòng Kỹ thuật hình sự Công an cấp tỉnh trong việc trưng cầu và tiếp nhận giám định. Để khắc phục vướng mắc trên và phát huy hiệu quả đội ngũ nhân lực hiện có của hai ngành, Bộ Công an, Bộ Y tế cần hướng dẫn điều phối phù hợp việc trưng cầu và tiếp nhận giám định. Đối với việc xã hội hóa hoạt động GĐTP, hiện nay Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02/06/2005 của Bộ Chính trị về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 đang được tổng kết để nghiên cứu sửa đổi toàn diện, nên nội dung này sẽ được cân nhắc, xem xét sau khi có kết luận của cơ quan có thẩm quyền.

Vì vậy, tiếp thu ý kiến của đa số ĐBQH, TTUBTP và cơ quan chủ trì soạn thảo đề nghị cho giữ phạm vi sửa đổi của dự thảo Luật như Tờ trình của Chính phủ.

Về trưng cầu giám định trong trường hợp cần có sự phối hợp giữa nhiều cơ quan, tổ chức giám định (Điều 25), nhiều ý ĐBQH tán thành với quy định của dự thảo Luật, theo đó, người trưng cầu giám định phải xác định rõ cơ quan chủ trì, cơ quan phối hợp thực hiện; đồng thời đề nghị quy định cụ thể hơn trách nhiệm của từng cơ quan và cơ chế phối hợp để tránh sự đùn đẩy trong thực hiện và bảo đảm tính khả thi.

Một số ý kiến đề nghị cân nhắc nội dung này vì khó có căn cứ xác định cơ quan, tổ chức nào là chủ trì vì mỗi cơ quan, tổ chức đều phụ trách giám định một lĩnh vực chuyên môn nhất định.

TTUBTP và Cơ quan chủ trì soạn thảo cho rằng, trường hợp cùng một đối tượng giám định nhưng phải giám định nhiều nội dung khác nhau mà liên quan mật thiết với nhau thì bắt buộc phải có sự phối hợp của các cơ quan giám định.

Tuy nhiên, thực tiễn giải quyết các vụ án kinh tế, tham nhũng thời gian qua cho thấy, có nhiều vướng mắc do quan hệ phối hợp giữa các cơ quan được giao giám định, nên có tình trạng cơ quan này đợi cơ quan khác giám định xong mới tiến hành giám định, thậm chí còn đùn đẩy giữa các cơ quan, dẫn tới kéo dài thời gian giám định, ảnh hưởng lớn đến việc giải quyết vụ án.

Để giải quyết vướng mắc này, Thông tư liên tịch số 01/2017/TTLT-VKSNDTC-TANDTC-BCA-BTP ngày 13/12/2017 về những trường hợp cần thiết phải trưng cầu giám định tư pháp trong giải quyết các vụ án, vụ việc về tham nhũng, kinh tế đã quy định: cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng phải xác định lĩnh vực chính để giao trách nhiệm cho cơ quan, tổ chức chủ trì và cơ quan, tổ chức phối hợp cùng thực hiện giám định; cơ quan, tổ chức được giao trách nhiệm chủ trì thực hiện giám định làm đầu mối, tổ chức việc thực hiện giám định và cơ quan phối hợp có trách nhiệm cử người tham gia thực hiện giám định; trường hợp phát sinh vấn đề vướng mắc trong việc phối hợp trưng cầu, thực hiện giám định, cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng chủ trì, phối hợp với cơ quan, tổ chức được trưng cầu giám định và cơ quan, tổ chức liên quan để giải quyết. Thông tư 01 đã tháo gỡ được nhiều vướng mắc, bất cập trong thực tiễn giải quyết các vụ án tham nhũng, kinh tế.

Vì vậy, tiếp thu đa số ý kiến ĐBQH, TTUBTP và Cơ quan chủ trì soạn thảo đề nghị cho chỉnh lý Khoản 4 Điều 25 của dự thảo Luật theo hướng: Kế thừa và luật hóa những quy định của Thông tư 01 đang được thực hiện ổn định, hiệu quả.

Về thời hạn giám định (Điều 26a), Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho biết, đa số ý kiến ĐBQH tán thành quy định của dự thảo Luật; có ý kiến đề nghị không quy định thời hạn giám định trong dự thảo Luật vì cho rằng vấn đề này phải được quy định đồng bộ trong Bộ luật Tố tụng hình sự.

TTUBTP và Cơ quan chủ trì soạn thảo cho rằng, quy định thời hạn GĐTP như dự thảo Luật sẽ khắc phục cơ bản vướng mắc hiện nay. Về thời hạn cụ thể, quy định thời hạn không quá 03 tháng, trường hợp phức tạp không quá 04 tháng đã được cân nhắc trên cơ sở thực tiễn hoạt động GĐTP trong các lĩnh vực: tài chính, ngân hàng, xây dựng, giao thông-vận tải, tài nguyên và môi trường, khoa học và công nghệ... Thời hạn cụ thể nên giao bộ, cơ quan ngang bộ căn cứ vào thời hạn giám định tối đa và tính chất chuyên môn của lĩnh vực để quy định thời hạn GĐTP cho từng loại việc cụ thể.

Về việc gia hạn GĐTP, TTUBTP và Cơ quan chủ trì soạn thảo nhận thấy, yêu cầu GĐTP có thể đặt ra ở bất cứ thời điểm nào của quá trình tố tụng.

Từ các lý do trên, TTUBTP, Cơ quan chủ trì soạn thảo và các cơ quan hữu quan đề nghị cho giữ quy định thời hạn GĐTP như dự thảo Luật do Chính phủ trình. Về gia hạn GĐTP, đề nghị chỉnh lý theo hướng quy định thời gian gia hạn ngắn hơn thời hạn giám định lần đầu để vừa bảo đảm cho việc thực hiện giám định, đồng thời, hạn chế tối đa ảnh hưởng đến quá trình tiến hành tố tụng.

Về nhiệm vụ, quyền hạn của Kiểm toán nhà nước (Điều 41a), theo Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga, có hai loại ý kiến của ĐBQH. Loại ý kiến thứ nhất, tán thành quy định dự thảo Luật. Loại ý kiến thứ hai, đề nghị không quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của Kiểm toán nhà nước trong Luật GĐTP.

TTUBTP và Cơ quan chủ trì soạn thảo cho rằng, theo quy định của Luật GĐTP, Bộ Tài chính là cơ quan có thẩm quyền ban hành quy chuẩn chuyên môn áp dụng cho hoạt động GĐTP trong lĩnh vực tài chính.

Hiện nay, đội ngũ giám định viên tư pháp trong lĩnh vực này đã được Bộ Tài chính kiện toàn và hoạt động ổn định, trong khi đó, số vụ việc trưng cầu GĐTP về tài chính không nhiều.

Theo báo cáo của Kiểm toán Nhà nước, khối lượng công việc hằng năm của Kiểm toán Nhà nước rất lớn, trong khi số lượng Kiểm toán viên toàn ngành hiện ít hơn số lượng giám định viên tư pháp lĩnh vực tài chính.

Vì vậy, nếu bổ sung quy định nhiệm vụ, quyền hạn của Kiểm toán Nhà nước tương tự như bộ, cơ quan ngang bộ trong việc thực hiện GĐTP và công nhận, đăng tải danh sách người GĐTP theo vụ việc sẽ ảnh hưởng lớn đến việc thực hiện nhiệm vụ chính của cơ quan này.

Do đó, TTUBTP và Cơ quan chủ trì soạn thảo cho rằng, không cần thiết phải quy định một điều luật riêng về nhiệm vụ, quyền hạn cụ thể về GĐTP của Kiểm toán Nhà nước vào Luật này. Theo đó, đề nghị bỏ Điều 41a của dự thảo Luật.

Đồng thời, chỉnh lý quy định tại Khoản 2 Điều 20 Luật GĐTP theo hướng: “Trong trường hợp đặc biệt, người trưng cầu giám định có thể trưng cầu cá nhân, tổ chức chuyên môn có đủ điều kiện không thuộc danh sách đã công bố để thực hiện giám định nhưng phải nêu rõ lý do trong quyết định trưng cầu.

Theo yêu cầu của cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng, bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, Kiểm toán Nhà nước, cơ quan chuyên môn của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, cơ quan Trung ương đóng trên địa bàn cấp tỉnh có trách nhiệm giới thiệu cá nhân, tổ chức có đủ điều kiện thực hiện giám định ngoài danh sách đã được công bố”./.

Theo chinhphu.vn