(TG) - "Việt Nam đã có thành công lớn trong phòng chống sốt rét, và hiện đã sẵn sàng để thực hiện từ chiến lược phòng chống sốt rét sang loại trừ sốt rét", thông cáo báo chí của Tổ chức Y tế Thế giới tại Việt Nam cho biết.
Cán bộ y tế hướng dẫn người dân xã Phước Chiến (tỉnh Ninh Thuận) cách sử dụng mùng phòng chống sốt rét. Ảnh: Ninhhuan.gov.vn
Nhân ngày Thế giới phòng chống Sốt rét 25 tháng 4, ngày 24 tháng 4, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) phối hợp với Viện Sốt rét, Ký sinh trùng và Côn trùng Trung ương (NIMPE) tổ chức Hội thảo Tăng cường Đầu tư để duy trì "Thành tựu và hướng tới Loại trừ sốt rét" ở Việt Nam.
Các chuyên gia quốc tế về sốt rét đã ghi nhận rằng số ca sốt rét ở Việt Nam đã giảm mạnh nhờ những nỗ lực thành công của Chính phủ Việt Nam trong những thập kỷ qua. Để duy trì những thành tựu này và vượt qua những thách thức mới trong việc loại trừ sốt rét, chẳng hạn như sự xuất hiện của sốt rét kháng thuốc ở Việt Nam, Chính phủ và các đối tác quốc tế cần khẳng định lại cam kết của mình để loại trừ sốt rét.
Với hơn 40 tỉnh không có sốt rét, Việt Nam đã đạt được tất cả các mục tiêu đề ra trong Chiến lược Quốc gia về Phòng, chống sốt rét giai đoạn 2011-2020. Năm 2016, Việt Nam nằm trong số 44 quốc gia có ít hơn 10.000 ca sốt rét mỗi năm. Việt Nam đã thay đổi cách tiếp cận từ kiểm soát sốt rét sang loại trừ sốt rét, với mục tiêu loại trừ sốt rét vào năm 2030.
Tiến sĩ Kidong Park, trưởng Đại diện của WHO tại Việt Nam cho biết: “Việt Nam đã có những thành công lớn trong cuộc chiến chống lại bệnh sốt rét trong thập kỷ vừa qua. Loại trừ sốt rét vào năm 2030 là một mục tiêu mà Việt Nam có thể đạt được, chỉ cần có sự cam kết mạnh mẽ của Chính phủ và các đối tác để huy động các nguồn lực và xác định các biện pháp mới để loại trừ sốt rét”.
PGS TS Trần Thanh Dương, Giám đốc NIMPE phát biểu: "Chúng tôi đánh giá cao các khuyến nghị của các chuyên gia quốc tế về sốt rét như đã đề cập trong Báo cáo đánh giá Chương trình Sốt rét Quốc gia - Việt Nam 2018. Các khuyến nghị này sẽ giúp công bố các chính sách của chúng tôi và hỗ trợ chúng tôi trong việc loại trừ bệnh sốt rét ở Việt Nam”.
Các đối tác quốc tế như Quỹ Toàn cầu phòng chống AIDS, lao và sốt rét đã và đang hỗ trợ cho công cuộc loại trừ sốt rét ở Việt Nam thông qua Sáng kiến khu vực ngăn chặn sốt rét kháng thuốc Artemisinin của Quỹ Toàn cầu. Khoản viện trợ này nhằm hỗ trợ 5 quốc gia Đông Nam Á mở rộng các nỗ lực phòng chống sốt rét và loại bỏ được chủng sốt rét nguy hiểm nhất ở khu vực.
Sốt rét đã được kiểm soát, nhưng không phải ai cũng được hưởng lợi
Mặc dù tỷ lệ mắc bệnh sốt rét và tử vong đã giảm trên toàn quốc, gánh nặng sốt rét vẫn còn ảnh hưởng đến một số khu vực và các nhóm dân cư nhất định ở các mức độ khác nhau. Đặc biệt, lây truyền sốt rét chủ yếu tập trung ở những khu vực đồi, rừng ở các tỉnh miền Trung, Tây Nguyên và phía Nam. Trong số này, Bình Phước là tỉnh bị ảnh hưởng nặng nhất trong cả nước với 1.352/4.548 ca sốt rét trong năm 2017. Điều này là do sự gia tăng lao động nhập cư là những người ít có tiếp cận với các cơ sở y tế, cũng như tỉ lệ kháng thuốc sốt rét cao trong khu vực.
Bên cạnh dân di cư tạm thời và lao động thời vụ, các nhóm khác có nguy cơ cao nhất mắc bệnh sốt rét bao gồm cư dân sống trong rừng và bìa rừng và những người mới định cư ở rừng.
Sốt rét đa kháng thuốc - mối lo ngại ngày càng tăng
Thuốc chống sốt rét hiệu quả nhất hiện có là artemisinin. Tuy nhiên, kháng artemisinin, lần đầu tiên được phát hiện vào năm 2008 ở tiểu vùng sông Mê Kông mở rộng, là mối lo ngại ngày càng tăng đối với các nước trong khu vực bao gồm Campuchia, một số vùng của Trung Quốc, Lào, Myanmar, Thái Lan và Việt Nam. Chiến lược loại trừ sốt rét ở Tiểu vùng sông Mekong mở rộng giai đoạn 2015-2030 đưa ra hướng dẫn loại trừ sốt rét đa kháng thuốc trong khu vực.
Nhân viên y tế tư vấn, kiểm tra sức khỏe cho đồng bào dân tộc xã Dân Hóa huyện miền núi Minh Hóa, Quảng Bình. (Ảnh: Dương Ngọc/TTXVN)
Tại Việt Nam, kể từ năm 2008, WHO đã hợp tác với NIMPE và các Viện Sốt rét, Ký sinh trùng và Côn trùng khu vực tại Quy Nhơn và Thành phố Hồ Chí Minh để theo dõi tình trạng kháng thuốc sốt rét và ngăn chặn kháng thuốc lây lan bằng các biện pháp can thiệp dựa trên bằng chứng, bao gồm sự phân phối rộng rãi các tấm màn tẩm hóa chất diệt và chống muỗi có tác dụng lâu dài, một biện pháp đã được chứng minh là có hiệu quả trong việc kiểm soát bệnh sốt rét và đóng vai trò quan trọng trong việc làm giảm sự lây lan của sốt rét.
WHO cũng đã hỗ trợ Chính phủ xây dựng kế hoạch quốc gia về ngăn chặn kháng artemisinin, phù hợp với các nguyên tắc hướng dẫn được đưa ra trong Kế hoạch toàn cầu về ngăn chặn kháng artemisinin năm 2011.
Các con số về sốt rét: toàn cầu và khu vực
Đã có thêm các quốc gia đang tiến tới loại trừ sốt rét, với 44 quốc gia có ít hơn 10.000 ca trong năm 2016, so với năm 2010 chỉ có 37 quốc gia. Từ năm 2010, đã có sáu quốc gia đã được chứng nhận không có sốt rét lưu hành (gồm Armenia, Maldives, Morocco, Kyrgyzstan, Sri Lanka và Turkmenistan) và một số quốc gia khác đang nhích gần hơn tới trạng thái này.
Tuy nhiên, trong năm 2016, đã có 216 triệu ca sốt rét ở 91 quốc gia, nhiều hơn 5 triệu ca so với 211 triệu của năm 2015. Điều này đánh dấu số ca mắc trở lại mức của năm 2012.
Sốt rét vẫn tiếp tục là nguyên nhân gây nhiều ca tử vong: năm 2016, có 445.000 người đã tử vong vì sốt rét trên toàn cầu, so với ước tính 446.000 ca tử vong vào năm 2015.
Trẻ em dưới 5 tuổi đặc biệt nhạy cảm với sốt rét và chiếm tới 70% số ca sốt rét trên toàn cầu. Cứ mỗi 2 phút lại có một trẻ em tử vong vì căn bệnh này.
Cần thiết phải có các hành động khẩn cấp để đưa cuộc chiến toàn cầu chống sốt rét trở lại đúng hướng. Đó là lý do tại sao WHO kêu gọi đầu tư lớn hơn và mở rộng độ bao phủ của các biện pháp đã được chứng minh là có hiệu quả để phòng ngừa, chẩn đoán và điều trị sốt rét./.
Tuấn Đạt