1. Là một thiết chế xã hội, được hình thành, tồn tại và phát triển trên cơ sở của các mối quan hệ hôn nhân, huyết thống, nuôi dưỡng và giáo dục giữa các thành viên, với các chức năng cơ bản là sinh sản, kinh tế, nuôi dưỡng, giáo dục hình thành nhân cách… gia đình là động lực quan trọng thúc đẩy sự phát triển của xã hội.
Trong suốt quá trình lãnh đạo sự nghiệp cách mạng của dân tộc, Đảng ta luôn nhất quán quan điểm: Đầu tư cho gia đình là đầu tư cho phát triển bền vững. Xây dựng gia đình Việt Nam no ấm, tiến bộ, hạnh phúc, văn minh để góp phần thúc đẩy phát triển bền vững đất nước.
Điều 64 Hiến pháp nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam năm 1980 ghi rõ: “Gia đình là tế bào của xã hội. Nhà nước bảo hộ hôn nhân và gia đình…Cha mẹ có nghĩa vụ nuôi dạy con cái thành những công dân có ích cho xã hội”(1).
Làm rõ quan điểm trên, Văn kiện Đại hội Đảng lần thứ VI khẳng định: “Gia đình là tế bào của xã hội, có vai trò rất quan trọng trong sự nghiệp xây dựng chế độ mới, nền kinh tế mới, con người mới. Đảng, Nhà nước và các đoàn thể quần chúng cần đề ra phương hướng, chính sách và có biện pháp tổ chức thực hiện về xây dựng gia đình văn hóa mới, bảo đảm hạnh phúc gia đình. Nâng cao trình độ tự giác xây dựng những quan hệ tình cảm, đạo đức trong từng gia đình, bảo đảm sinh đẻ có kế hoạch và nuôi dạy con ngoan, tổ chức tốt cuộc sống vật chất, văn hóa của gia đình”(2).
Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên CNXH (bổ sung, phát triển năm 2011) nhấn mạnh: “Xây dựng gia đình no ấm, tiến bộ, hạnh phúc, thật sự là tế bào lành mạnh của xã hội, là môi trường quan trọng, trực tiếp giáo dục nếp sống và hình thành nhân cách”(3).
Quyết định số 2238/QĐ-TTg ngày 30/12/2021 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt “Chiến lược phát triển gia đình Việt Nam đến năm 2030” tiếp tục nhấn mạnh: “Gia đình là tế bào của xã hội; nơi duy trì nòi giống; môi trường quan trọng hình thành, nuôi dưỡng, giáo dục nhân cách con người và lưu giữ, trao truyền các giá trị văn hóa của dân tộc; là nền tảng xây dựng xã hội hạnh phúc trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế”(4).
Văn kiện Đại hội Đảng lần thứ XIII khẳng định: “Tập trung nghiên cứu, xác định và triển khai xây dựng hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hoá và chuẩn mực con người gắn với giữ gìn, phát triển hệ giá trị gia đình Việt Nam trong thời kỳ mới”(5).
Ngày 24/6/2021, Ban Bí thư ban hành Chỉ thị số 06-CT/TW về “Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác xây dựng gia đình trong tình hình mới”, trong đó nhấn mạnh: “Gia đình là tế bào của xã hội, nơi duy trì nòi giống, môi trường lưu giữ, giáo dục, trao truyền các giá trị văn hóa dân tộc cho các thành viên trong gia đình. Xây dựng gia đình hạnh phúc chính là tạo nền tảng để xây dựng xã hội hạnh phúc, là vấn đề hết sức hệ trọng của dân tộc ta. Công tác xây dựng gia đình vừa là mục tiêu, vừa là động lực của sự phát triển bền vững đất nước”(5).
Như vậy, xây dựng gia đình no ấm, tiến bộ, hạnh phúc, văn minh vừa là mục tiêu vừa là động lực thúc đẩy phát triển bền vững; là một trong những nội dung quan trọng, yêu cầu xuyên suốt của sự nghiệp đổi mới, phát triển đất nước. Phát huy vai trò của gia đình góp phần xây dựng con người có nhân cách, lối sống tốt đẹp, phát triển toàn diện, trở thành nguồn lực quan trọng nhất trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Hội thi "Công dân Thành phố với hành trình văn hóa" năm 2024, chủ đề “Văn hóa gia đình”, do Ban Tuyên giáo Thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh tổ chức. (Ảnh minh họa)
2. Xây dựng gia đình hạnh phúc, tiến bộ trong bối cảnh, tình hình mới không chỉ là gìn giữ, phát huy những giá trị tốt đẹp của gia đình Việt Nam truyền thống mà còn là bắt kịp xu hướng phát triển tiến bộ của gia đình hiện đại.
Đó là sự hiếu thuận, chung thủy, yêu thương, quan tâm, chăm sóc giữa các thành viên trong gia đình với nhau, tạo nên sự gắn bó bền vững của gia đình Việt Nam trong suốt chiều dài lịch sử dân tộc; đồng thời tiếp thu những giá trị nhân văn mới: bình đẳng, dân chủ, tôn trọng, sẻ chia trách nhiệm, đáp ứng yêu cầu của sự phát triển xã hội, thích ứng với những đòi hỏi của quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế.
Trong gia đình tiến bộ, hạnh phúc, vai trò gương mẫu của ông bà, cha mẹ và sự hiếu thảo của con cháu luôn được nêu cao; các thành viên ứng xử với nhau chân thành, yêu thương, có văn hóa, cùng nhau lao động sáng tạo, làm ra của cải, vật chất, ngày càng nâng cao đời sống vật chất và tinh thần để gia đình thực sự là tổ ấm của mỗi người và là tế bào lành mạnh của xã hội. Gia đình chỉ thực sự hạnh phúc khi có đầy đủ tình yêu thương giữa các thành viên, có sự đồng thuận, chia sẻ.
Gia đình là môi trường giáo dục đầu tiên của mỗi người, ảnh hưởng rất lớn đến sự phát triển nhân cách. Một mái ấm gia đình hạnh phúc, tiến bộ sẽ tạo nên một môi trường sống lành mạnh, góp phần không nhỏ để xây dựng cho trẻ một nhân cách tốt. Việc trân trọng, giữ gìn tình cảm gia đình bền chặt, thiêng liêng là nguồn động lực to lớn giúp mỗi người vượt qua mọi khó khăn trong cuộc sống.
Xây dựng gia đình hạnh phúc, văn hóa tiến bộ cũng là xây dựng một xã hội thịnh vượng, phồn vinh, bởi gia đình là tế bào của xã hội, là nền tảng thúc đẩy và góp phần kiến tạo nên một xã hội hạnh phúc, tiến bộ.
Gia đình hạnh phúc, tiến bộ không chỉ là tổ ấm an toàn nhất cho mỗi cá nhân, mà còn là “trường học” đầu tiên nuôi dưỡng, bồi đắp nhân cách, phát huy, nhân rộng các giá trị tốt đẹp, bồi đắp tinh thần yêu nước của mỗi người. “Trải qua nhiều thế hệ, gia đình việt Nam được hình thành và phát triển với những chuẩn mực giá trị tốt đẹp góp phần xây dựng bản sắc văn hóa dân tộc. Những giá trị truyền thống quý báu như lòng yêu nước, yêu quê hương, yêu thương đùm bọc lẫn nhau, thủy chung, hiếu nghĩa, hiếu học, cần cù và sáng tạo trong lao động, bất khuất, kiên cường vượt qua mọi khó khăn, thử thách đã được gia đình Việt Nam gìn giữ, vun đắp và phát huy trong suốt quá trình lịch sử dựng nước và giữ nước”(7).
"Ngày hội Gia đình hạnh phúc” Thành phố Hồ Chí Minh năm 2024. (Ảnh minh họa)
3. Là trung tâm lớn về kinh tế, văn hóa, giáo dục - đào tạo, khoa học - công nghệ, có vị trí chính trị quan trọng của cả nước, sự phát triển của Thành phố Hồ Chí Minh (Thành phố) đóng góp rất lớn cho sự phát triển chung của cả nước. Cùng với những thành tựu kinh tế - xã hội, trong những năm qua, công tác xây dựng gia đình hạnh phúc, văn hóa tại Thành phố đã đạt nhiều kết quả to lớn, quan trọng, các gia đình ngày càng tiến bộ. Trong đó, các phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”, xây dựng “Gia đình văn hóa” đã phát triển và lan tỏa đến từng khu dân cư, đến mỗi gia đình, đạt được những thành tựu đáng ghi nhận.
Nhiều cuộc vận động được thực hiện lồng ghép như “ Gia đình 5 không , 3 sạch” - Không đói nghèo, không có người vi phạm pháp luật và tệ nạn xã hội, không có bạo lực gia đình, không sinh con thứ ba, không có trẻ suy dinh dưỡng và bỏ học; Sạch nhà, sạch bếp, sạch ngõ - đạt được nhiều kết quả khả quan. Các đề án, nội dung “ Tuyên truyền đạo giáo dục đạo đức lối sống trong gia đình Việt Nam” giai đoạn 2010 - 2020,”, “ Giúp cha mẹ nuôi dạy con tốt”, “ Giao tiếp ứng xử văn hóa trong đời sống gia đình”... được triển khai tích cực, hướng tới mục tiêu cao nhất là xây dựng một thế hệ công dân Thành phố năng động, sáng tạo, sống hạnh phúc với sự cống hiến, lao động không ngừng nghỉ nhưng cũng được thụ hưởng trong những điều kiện phúc lợi xã hội, gia đình được cân bằng, no ấm.
Nhiều hoạt động có tính thiết thực cao được triển khai thực thiện sâu rộng, đồng hành liên tục, trở thành tập quán sinh hoạt của cộng đồng cư dân Thành phố như: Vận động nhân dân thực hiện nếp sống văn minh, văn hóa ứng xử trong gia đình, cộng đồng và xã hội; thúc đẩy sự quan tâm của gia đình, cộng đồng và xã hội đến việc xây dựng gia đình hạnh phúc, bền vững...
Thành phố Hồ Chí Minh cũng là địa phương đầu tiên trong cả nước nghiên cứu xây dựng tiêu chí đánh giá “Gia đình hạnh phúc ở Thành phố Hồ Chí Minh” giai đoạn 2021 - 2030 với 5 tiêu chí về ứng xử trong gia đình; về điều kiện vật chất; về điều kiện tinh thần; về giáo dục; về y tế và chăm sóc sức khỏe; với mục tiêu hướng đến “Xây dựng gia đình Việt Nam no ấm, tiến bộ, hạnh phúc, văn minh làm nền tảng xây dựng cộng đồng hạnh phúc, quốc gia phồn thịnh hạnh phúc”.
Nhìn chung, đời sống vật chất, tinh thần của hầu hết các gia đình tại Thành phố Hồ Chí Minh ngày càng được nâng cao, mối quan hệ giữa các thành viên trong gia đình ngày càng dân chủ, bình đẳng, trên cơ sở tôn trọng lẫn nhau. Cùng với việc chăm lo tổ chức các hoạt động phát triển kinh tế gia đình, xóa đói, giảm nghèo, giáo dục, nuôi dưỡng con cái, các gia đình luôn có ý thức giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, phát huy các giá trị truyền thống và tiếp thu những giá trị mới của nhân loại. Thành phố đặc biệt quan tâm chăm lo đối với các gia đình chính sách, gia đình có hoàn cảnh khó khăn; luôn đi đầu trong phong trào xóa đói giảm nghèo, thực hiện tốt các chính sách an sinh xã hội. Số hộ đạt gia đình văn hóa tăng từng năm. Nhiều gia đình văn hóa - hạnh phúc tiêu biểu trên địa bàn thành phố được tuyên dương(8). Việc phát huy truyền thống, nề nếp, gia phong, kế thừa và tiếp thu có chọn lọc những giá trị tiên tiến của gia đình trong xã hội, đồng thời giáo dục, phòng ngừa tác động tiêu cực ảnh hưởng đến sự phát triển của gia đình, đặc biệt là các gia đình trẻ... ngày càng lan tỏa sâu rộng và đạt hiệu quả thực chất.
“Ngày hội gia đình hạnh phúc” Quận 3 (Thành phồ Hồ Chí Minh) năm 2024. (Ảnh minh họa)
4. Bên cạnh những kết quả đạt được, quá trình xây dựng gia đình hạnh phúc, tiến bộ trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh trong những năm qua vẫn còn những hạn chế, bất cập, ảnh hưởng sự phát triển của từng gia đình và sự phát triển chung của Thành phố. Đó là tình trạng ly hôn và bạo lực gia đình, tình trạng bất bình đẳng trong quan hệ vợ chồng - con cái, sự thiếu quan tâm, tôn trọng, chăm sóc lẫn nhau khiến không ít gia đình đổ vỡ, con cái hư hỏng, gây ra nhiều hậu quả đáng tiếc về kinh tế, sức khỏe thể chất và tinh thần của các thành viên trong gia đình…
Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ Thành phố Hồ Chí Minh lần thứ XI, nhiệm kỳ 2020 - 2025 đề ra mục tiêu: “Tăng cường xây dựng Đảng bộ và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh, xứng đáng với niềm tin của Nhân dân; phát huy truyền thống đoàn kết, năng động, sáng tạo, nghĩa tình, huy động hiệu quả mọi nguồn lực và tận dụng thời cơ cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư; nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý Nhà nước, giữ vững ổn định chính trị - xã hội, đảm bảo quốc phòng - an ninh; không ngừng đổi mới, sáng tạo, nâng cao năng suất lao động, năng lực cạnh tranh; xây dựng Thành phố thông minh, phát triển nhanh, bền vững, giữ vững vai trò đầu tàu kinh tế của cả nước; đẩy mạnh phát triển văn hóa, tiến bộ, công bằng xã hội, nâng cao phúc lợi xã hội, xây dựng gia đình hạnh phúc; vì cả nước, cùng cả nước, vì hạnh phúc của Nhân dân, Thành phố là trung tâm về kinh tế, tài chính, thương mại, khoa học - công nghệ và văn hóa của khu vực Đông Nam Á”(9).
Theo đó, trong bối cảnh, tình hình mới, cần không ngừng nâng cao nhận thức: xây dựng gia đình hạnh phúc, văn hóa, tiến bộ là động lực quan trọng của sự phát triển kinh tế - xã hội của Thành phố; là yêu cầu vừa mang tính cấp bách - trước mắt, vừa có tính chiến lược - lâu dài.
Để thực hiện tốt việc xây dựng gia đình hạnh phúc, tiến bộ; gia đình thực sự là tế bào lành mạnh của xã hội, góp phần thúc đẩy Thành phố phát triển, bên cạnh vai trò của các bậc cha mẹ, của mỗi thành viên trong từng gia đình, cần nâng cao nhận thức, đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục về giá trị gia đình trong tình hình mới. Đặc biệt là chú trọng nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các sở, ban, ngành, cộng đồng và mỗi người dân về vị trí, vai trò, giá trị của gia đình trong phát triển bền vững của thành phố.
Về phía chính quyền thành phố, trong các quyết sách phát triển kinh tế - xã hội, luôn phải tính tới những tác động đối với đời sống gia đình, để những thành tựu kinh tế - xã hội tạo ra điều kiện thuận lợi cho việc xây dựng gia đình Việt Nam hạnh phúc, tiến bộ. Song song đó, các cấp ủy, chính quyền, đoàn thể có giải pháp đồng bộ, kịp thời để phòng ngừa, ngăn chặn tác động tiêu cực của cơ chế thị trường, lối sống thực dụng, thông tin tiêu cực trên Internet và mạng xã hội tới gia đình. Cần xử lý triệt để tình trạng bạo lực gia đình, buôn bán phụ nữ, xâm hại tình dục, sử dụng lao động trẻ em. Cùng với việc bình xét, công nhận tuyên dương “ Gia đình văn hoá”, phải sự phối hợp giữa gia đình với nhà trường và xã hội trong định hướng giá trị, giáo dục đạo đức, lối sống cho giới trẻ.
Quan tâm hơn nữa tới việc đổi mới, sáng tạo nội dung và hình thức truyền thông, vận động xây dựng gia đình hạnh phúc, tiến bộ phù hợp với điều kiện kinh tế, đặc thù văn hóa của Thành phố, để mỗi người suy ngẫm sâu sắc hơn và hành động thiết thực hơn nhằm xây dựng gia đình Việt Nam no ấm, tiến bộ, hạnh phúc, văn minh làm nền tảng xây dựng cộng đồng hạnh phúc, góp phần xây dựng Thành phố Hồ Chí Minh có cuộc sống tốt, văn minh, hiện đại, nghĩa tình./.
ĐỖ THỊ LAN ANH
___________________
(1) https://thuvienphapluat.vn/van-ban/Bo-may-hanh-chinh/Hien-phap-1980-Cong-hoa-Xa-hoi-Chu-Nghia-Viet-Nam-36948.aspx
(2) Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội Đảng lần thứ VI, Nxb. Sự thật, H, 1987, tr.95.
(3) https://tulieuvankien.dangcongsan.vn/ban-chap-hanh-trung-uong-dang/dai-hoi-dang/lan-thu-xi/cuong-linh-xay-dung-dat-nuoc-trong-thoi-ky-qua-do-len-chu-nghia-xa-hoi-bo-sung-phat-trien-nam-2011-1528
(4) https://thuvienphapluat.vn/van-ban/Van-hoa-Xa-hoi/Quyet-dinh-2238-QD-TTg-2021-Chien-luoc-phat-trien-gia-dinh-Viet-Nam-den-2030-499257.aspx
(5) Đảng cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia, H, 2021, t.I, tr.14
(6) https://tulieuvankien.dangcongsan.vn/he-thong-van-ban/van-ban-cua-dang/chi-thi-so-06-cttw-ngay-2462021-cua-ban-bi-thu-ve-tang-cuong-su-lanh-dao-cua-dang-doi-voi-cong-tac-xay-dung-gia-7537
(7) https://bvhttdl.gov.vn/xay-dung-he-gia-tri-gia-dinh-viet-nam-trong-tinh-hinh-moi-tu-nghi-quyet-dai-hoi-xiii-den-hanh-dong-20211203084324301.htm
(8) https://baovanhoa.vn/gia-dinh/tphcm-tuyen-duong-97-gia-dinh-van-hoa-hanh-phuc- tieu-bieu-40448.html
(9) https://www.hcmcpv.org.vn/tin-tuc/nghi-quyet-dai-hoi-dai-bieu-dang-bo-thanh-pho-ho-chi-minh-lan-thu-xi-nhiem-ky-2020-2025-1491870713