Ý nghĩa chính trị, giá trị tư tưởng và nghệ thuật quân sự của Chiến thắng Việt Bắc Thu-Đông 1947 đã phát huy tác dụng tích cực trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước cũng như trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc ngày nay. Bài học bao trùm trên hết là sự kết hợp và giải quyết đúng đắn công tác xây dựng lực lượng, xây dựng thế trận với vận dụng phương thức tác chiến của nghệ thuật tiến hành chiến tranh nhân dân chống chiến tranh xâm lược. Từ đó, vận dụng sáng tạo vào nhiệm vụ xây dựng nền quốc phòng toàn dân, thế trận chiến tranh nhân dân và khu vực phòng thủ (KVPT) trên địa bàn Quân khu 1 trong tình hình mới trên các nội dung sau.

Một là, xây dựng đất nước luôn gắn liền với bảo vệ Tổ quốc, chống mọi biểu hiện mơ hồ, mất cảnh giác; luôn xác định rõ đối tác, đối tượng trong giai đoạn cách mạng mới.

Thấm nhuần quan điểm của Lênin: "Giành chính quyền đã khó, giữ chính quyền còn khó hơn", ngay sau khi giành được độc lập cho đất nước, Đảng và Bác Hồ đã xác định phải chuẩn bị căn cứ địa để sẵn sàng chống sự xâm lăng của kẻ thù. Tuy nhiên, vẫn tồn tại những tư tưởng "đại hậu phương chủ nghĩa", cho rằng quân Pháp không có khả năng đánh sâu lên Việt Bắc, cũng không triệt để tiêu thổ kháng chiến, phá hoại giao thông, các công trình ở phố xá như thị xã Bắc Kạn, Cao Bằng... đã gây cho ta những bị động, lúng túng và tổn thất ban đầu.

Ngày nay, xu thế chung của thế giới là hội nhập, hợp tác và cùng phát triển, song âm mưu của các thế lực thù địch và bọn phản động đối với Việt Nam không hề thay đổi. Chúng luôn tìm mọi cách thực hiện âm mưu “diễn biến hòa bình”, bạo loạn lật đổ, thúc đẩy quá trình “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ ta; sẵn sàng gây chiến tranh khi có thời cơ nhằm xóa bỏ Đảng Cộng sản, xóa bỏ chế độ xã hội chủ nghĩa trên đất nước ta. Do vậy, toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta phải luôn nêu cao tinh thần cảnh giác cách mạng, không mơ hồ ảo tưởng, không để bị động, bất ngờ. Trong hợp tác, liên doanh, liên kết phát triển kinh tế cần xác định đúng, hiểu rõ đối tác, đối tượng để có biện pháp, đối sách hợp lý; “hòa nhập” nhưng không “hòa tan”, kiên quyết, kiên trì bảo vệ độc lập dân tộc và lợi ích quốc gia-dân tộc.

Hai là, tiếp tục xây dựng KVPT vững chắc, toàn diện dựa trên nền tảng thế trận lòng dân đối phó với chiến tranh kiểu mới của kẻ thù.

Quan điểm "dân là gốc" được Chủ tịch Hồ Chí Minh nhấn mạnh: "...dân là chủ... Lực lượng bao nhiêu là nhờ ở dân hết". Ngày 2-9-1947, trong thư gửi đồng bào các tỉnh Việt Bắc, Bác đã viết: "Cách mệnh đã do Việt Bắc mà thành công, thì kháng chiến sẽ do Việt Bắc mà thắng lợi". Trong những ngày đối mặt với cuộc tiến công của giặc Pháp, nhân dân các dân tộc Việt Bắc không những sẻ chia từng bát cơm, củ sắn cho bộ đội, dân công mà còn trực tiếp chiến đấu và phục vụ chiến đấu; với vũ khí tự tạo thô sơ của nhân dân các dân tộc Việt Bắc, hàng nghìn tên giặc đã phải bỏ xác ở nơi đây. “Quần chúng chiến tranh” chính là tiền đề, là sự khởi đầu của loại hình “chiến tranh nhân dân” ở Việt Nam trong thời đại Hồ Chí Minh. Đó là bài học quan trọng trong mấy chục năm chiến tranh giải phóng dân tộc, bảo vệ Tổ quốc ngày nay. Do vậy, các cấp, các ngành cần quán triệt và thực hiện tốt Nghị quyết số 28-NQ/TW của Bộ Chính trị (khóa X) về "Tiếp tục xây dựng các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương thành khu vực phòng thủ vững chắc trong tình hình mới", Nghị định số 152/2008/NĐ-CP, Nghị định số 102/2016/NĐ-CP của Chính phủ về KVPT. Các kế hoạch, công trình cần được tính toán để mang tính lưỡng dụng, kinh tế kết hợp với quốc phòng và quốc phòng kết hợp với kinh tế; chú trọng xây dựng và quản lý các công trình ngầm, hang động; công trình kiên cố ở vị trí xung yếu, công trình giao thông, điện lực, bưu điện, y tế... sẵn sàng phục vụ nhiệm vụ quốc phòng, an ninh (QPAN) khi cần thiết. Việc xây dựng KVPT địa phương vững mạnh toàn diện về mọi mặt chính trị, kinh tế, văn hóa-xã hội và QPAN là rất cần thiết; trong đó, phải làm cho mọi người dân có cuộc sống ấm no, hạnh phúc, yêu chế độ, tin tưởng vào Đảng, chính quyền, đoàn thể. Khi thế trận lòng dân vững chắc, ta có thể phát huy sức mạnh của toàn dân, giải quyết mọi tình huống trong thời bình cũng như khi có chiến tranh xảy ra.

Ba là, phát triển kinh tế-xã hội phải nằm trong quy hoạch tổng thể, gắn với tăng cường, củng cố QPAN.

Trong thời kỳ CNH, HĐH đất nước, phát triển kinh tế là nhiệm vụ trung tâm. Bộ mặt đất nước đã và đang thay đổi, cơ sở hạ tầng giao thông, đô thị được xây dựng; nhiều nhà máy, xí nghiệp, các cơ sở dịch vụ mọc lên. Tuy nhiên, đã có tình trạng ở một số địa phương, do quá chú trọng tới vấn đề tăng trưởng kinh tế mà buông lỏng quản lý trong quy hoạch; có một số dự án kinh tế và phát triển cơ sở hạ tầng đã làm ảnh hưởng tới thế trận KVPT, làm giảm tác dụng của các công trình quốc phòng.

Ta đã từng bị động khi hậu phương Bắc Kạn trở thành tiền phương ngay từ đầu khi quân Pháp tiến công lên Việt Bắc. Do tiềm lực kinh tế của Việt Bắc lúc đó rất hạn chế, nên hầu như không thể bảo đảm đầy đủ hậu cần tại chỗ cho cơ quan Trung ương và cho bộ đội. Lương thực, thực phẩm và nhiều nhu yếu phẩm phải huy động ở vùng xuôi lên... Chiến tranh bảo vệ Tổ quốc trong tương lai đòi hỏi tính độc lập (tự cung, tự cấp) rất cao. Do đó, ngay từ thời bình phải kết hợp xây dựng kinh tế với xây dựng cơ sở hậu cần, kỹ thuật tại chỗ, hậu cần, kỹ thuật nhân dân, nhất là ở những nơi quy hoạch là căn cứ chiến đấu, căn cứ hậu phương của KVPT.

Bốn là, thường xuyên chăm lo xây dựng LLVT quân khu vững mạnh cả về chính trị, tư tưởng và tổ chức; có chất lượng tổng hợp ngày càng cao, trình độ và khả năng SSCĐ ngày càng hoàn thiện, đáp ứng yêu cầu bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.

Trong Chiến dịch Việt Bắc Thu-Đông năm 1947, do LLVT của ta còn non trẻ, bộ đội chủ lực thực hiện phương châm "đại đội độc lập, tiểu đoàn tập trung" để hoạt động, làm nòng cốt phát động chiến tranh nhân dân, đánh địch rộng khắp ở mọi lúc, mọi nơi, bảo toàn và phát triển được lực lượng. Bộ đội ta khi đó trình độ chỉ huy, tác chiến, trang bị còn rất hạn chế, công tác nắm địch, đánh giá tình hình, vận dụng chiến thuật còn đơn giản… ảnh hưởng không nhỏ tới kết quả của từng trận đánh, bỏ lỡ không ít cơ hội diệt địch.

Ngày nay, với chủ trương xây dựng quân đội theo hướng cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, cần chú trọng nâng cao sức mạnh chiến đấu tổng hợp của cả ba thứ quân. Bộ đội chủ lực quân khu phải giỏi cơ động tác chiến trong mọi địa hình. Lực lượng dân quân, tự vệ thời bình bảo đảm tác chiến trị an, khi có chiến tranh dựa vào làng xã chiến đấu cùng nhân dân bám trụ “một tấc không đi, một ly không rời”, liên tục tiêu hao, quần thảo với địch. Bộ đội địa phương, Bộ đội Biên phòng, Công an nhân dân, dân quân, tự vệ phải giữ vai trò nòng cốt thực hiện các nhiệm vụ về quân sự, quốc phòng tại địa bàn. Để phát huy được sức mạnh tổng hợp của KVPT, ngay trong thời bình cần phải thường xuyên làm tốt công tác giáo dục chính trị, huấn luyện, diễn tập KVPT, diễn tập phòng thủ xã, phường, các hoạt động phối hợp, hiệp đồng giữa các cơ quan, ban, ngành trong xử trí các tình huống tại địa phương.

Năm là, tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, năng lực điều hành của chính quyền đối với công tác QPAN trong xây dựng KVPT.

Bài học về sự lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng, tổ chức phòng thủ trong những ngày tháng chiến đấu trong vòng vây kẻ thù ở Việt Bắc năm 1947 vẫn còn nóng hổi đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hôm nay. Đó là sự nhìn xa, trông rộng, dự báo đúng tình hình để chủ động đối phó với âm mưu của thực dân Pháp trong khi vẫn kiên trì vãn hồi hòa bình. Khi địch tiến công lên Việt Bắc, Đảng ta đã kịp thời lãnh đạo điều chỉnh thế trận, thay đổi cách đánh cho phù hợp, phát động chiến tranh nhân dân rộng khắp, tránh chỗ mạnh, đánh vào chỗ yếu của địch để bảo toàn và phát triển lực lượng. Đồng thời, chỉ đạo các chiến trường trong toàn quốc "chia lửa", chi viện nhân tài vật lực cho Việt Bắc; chọn đúng thời cơ, giành quyền chủ động. Đảng đã lãnh đạo các đơn vị chủ lực cùng với quân và dân Việt Bắc chuyển hóa thế trận, tiến hành phản công thắng lợi, đập tan cuộc tiến công chiến lược của giặc Pháp.

Sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác QPAN hiện nay, trước hết phải tiếp tục quán triệt, vận dụng linh hoạt Nghị quyết Trung ương 8 (khóa XI) về “Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới”; đồng thời để nâng cao năng lực điều hành của chính quyền trong công tác QPAN, ngoài việc phải triệt để chấp hành chủ trương, nghị quyết của Đảng về xây dựng KVPT, xây dựng LLVT trong thời bình, còn phải chuẩn bị năng lực điều hành khi có tình huống phức tạp nhằm đáp ứng với yêu cầu nhiệm vụ trong giai đoạn cách mạng mới.

Thiếu tướng NGÔ MINH TIẾN, Tư lệnh Quân khu 1