Hiện giá đền bù đất nông nghiệp quá thấp, nhưng sau khi chuyển đổi mục đích sử dụng và giao cho doanh nghiệp, giá đất lại tăng lên hàng chục lần, mà khoản chênh lệch đó phần lớn lại rơi vào túi nhà đầu tư. Để tiếp tục điều chỉnh hiệu quả những quan hệ mới phát sinh trong lĩnh vực đất đai, Bộ TN&MT đã soạn thảo dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật đất đai, trong đó có những quy định mới về giá đất, đền bù, giải phóng mặt bằng đối với đất nông nghiệp...
Năm 2002, hơn 150 hộ dân ở xã Hiệp Cường, huyện Kim Động, tỉnh Hưng Yên bị thu hồi đất để thực hiện một dự án kinh tế. Ngân sách của tỉnh thu được khoảng 12 tỷ đồng, trong đó 4 tỷ đồng được chuyển về ngân sách của xã Hiệp Cường. Trong 4 tỷ đồng này, xã đã dành 2 tỷ đồng để xây dựng trụ sở mới; 1 tỷ đồng để làm 1 con đường nội thôn; hơn 600 triệu đồng tu bổ Nghĩa trang liệt sỹ, và gần 400 triệu đồng để tu sửa các trường mẫu giáo. Nhưng chi tiêu đó đã không giúp gì cho những người nông dân không còn đất trong việc chuyển đổi nghề...
Tại Bắc Ninh, để giải quyết những bức xúc về việc làm của người nông dân khu khi thu hồi đất, chính quyền địa phương đã thực hiện chính sách dành một quỹ đất để cấp lại cho người dân làm dịch vụ. Nhưng sau khi nhận được khoản tiền đền bù khoảng hơn 50.000 đồng/m2 đất nông nghiệp, người nông dân lại phải mua đất dịch vụ với giá 1 triệu đồng/m2 ngay trên mảnh đất mà họ bị thu hồi trước đó. 300.000 đồng là tiền chuyển đổi mục đích sử dụng, 700.000 đ là chi phí xây dựng cơ sở hạ tầng.
Bà Vũ Thị Tư, người dân thôn Bất Lự, xã Hoàn Sơn, huyện Tiên Du, Bắc Ninh cho biết: "Đền bù 6 sào được 80 triệu đồng, bây giờ được mua 100 m2 đất dịch vụ, nghe nói phải trả 1 triệu đồng/ m2, mà bây giờ nộp tiền rồi, vẫn chả thấy đất đâu…"
Giá trị đất nông nghiệp thấp như vậy là do cách tính theo quy định của Bộ Tài chính: Lấy thu nhập thuần hàng năm trên một đơn vị diện tích, chia cho tỷ lệ lãi tiền gửi tiết kiệm tại ngân hàng.
Ông Lê Đức Thịnh, chuyên gia Viện Chính sách Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn cho rằng, cách tính này là không công bằng đối với nông dân, vì đã bỏ qua những giá trị vô hình của mảnh đất, đó là khả năng tăng lợi nhuận trong tương lai khi người nông dân tăng mức đầu tư, hoặc công nghệ canh tác thay đổi, hoặc giá cả nông sản tăng lên.
Không những thế, giá đất không chỉ thay đổi sau khi đất được chuyển đổi mục đích sử dụng, mà còn chịu tác động của nhiều yếu tố khác, ví dụ như vị trí, môi trường, cơ sở hạ tầng... Sự thay đổi giá trị này của đất được gọi là địa tô kinh tế.
(Đài Truyền hình Việt Nam)