Đây là một trong những nội dung đáng chú ý trong bản báo cáo về việc thực hiện các nghị quyết của Quốc hội về hoạt động chất vấn tại kỳ họp thứ 5, 7, Quốc hội khóa XIV và Nghị quyết số 113/2015/QH13 của Quốc hội khóa XIII về tiếp tục thực hiện các nghị quyết của Quốc hội khóa XIII về hoạt động giám sát chuyên đề, hoạt động chất vấn của Bộ GTVT.

Cụ thể, trong báo cáo, Bộ GTVT điểm mặt những công trình chậm tiến độ, tăng tổng mức đầu tư. Đó là dự án cao tốc Bến Lức - Long Thành; dự án đường sắt đô thị tuyến số 3 Nhổn - Ga Hà Nội; dự án đường sắt đô thị tuyến số 1 Bến Thành - Suối Tiên; dự án tuyến số 2 Bến Thành - Tham Lương.

Đặc biệt, trong số này còn có 2 dự án do Bộ GTVT làm chủ đầu tư là dự án đường sắt đô thị Hà Nội tuyến Cát Linh - Hà Đông và dự án đường sắt đô thị Hà Nội tuyến số 1 Yên Viên - Ngọc Hồi. Bộ GTVT cho rằng, hầu hết các dự án trọng điểm đều là dự án quy mô lớn, đòi hỏi quy trình quản lý, công nghệ thi công phức tạp. Trong đó có những dự án lần đầu tiên được xây dựng tại Việt Nam. Ngoài ra, chủ đầu tư chưa có kinh nghiệm quản lý thực hiện; năng lực nhà đầu tư, ban quản lý dự án, tổng thầu, nhà thầu, tư vấn còn hạn chế, chưa thực sự chuyên nghiệp.

Đây là những nguyên nhân chính dẫn đến những khó khăn, vướng mắc không được xử lý triệt để, nhiều nội dung phải điều chỉnh, từ đó khiến các dự án rơi vào tình trạng kéo dài thời gian và đội vốn. Ngoài các nguyên nhân chủ quan, những nguyên nhân khách quan khác như biến động lớn về giá đầu vào cho các công trình xây dựng, tỷ giá hối đoái thay đổi làm tăng tổng mức đầu tư của dự án; công tác xử lý kỹ thuật, xử lý lún kéo dài, điều kiện địa chất phức tạp, thời tiết không thuận lợi cũng đã gây ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện các dự án.

Theo Bộ GTVT, việc để chậm tiến độ, tăng tổng mức đầu tư các dự án trách nhiệm trước tiên thuộc về các chủ đầu tư. Tuy nhiên, Bộ này cho rằng, các yếu tố chủ quan khác cũng là nguyên nhân chính gây ra việc chậm tiến độ, tăng tổng mức đầu tư. Nói riêng về dự án đường sắt Cát Linh - Hà Đông, Bộ GTVT cho biết đang tích cực chỉ đạo xây dựng kế hoạch bàn giao đưa dự án vào khai thác trong thời gian sớm nhất khi có đủ điều kiện.

Hiện công tác xây dựng, lắp đặt thiết bị đã cơ bản hoàn thành, đang hoàn thiện hồ sơ, thủ tục pháp lý; vận hành thử toàn hệ thống và đánh giá an toàn hệ thống; khắc phục một số tồn tại để đảm bảo yêu cầu so với thiết kế làm cơ sở để tiến hành nghiệm thu dự án.

Đặc biệt, Bộ GTVT khẳng định, dịch bệnh Covid-19 đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến tiến độ của dự án đường sắt Cát Linh - Hà Đông. Vì dịch bệnh này mà đến nay các nhân sự của Tổng thầu, Tư vấn giám sát, Tư vấn đánh giá an toàn hệ thống vẫn chưa thể sang Việt Nam tiếp tục thực hiện dự án do khó khăn trong các thủ tục cấp visa, vận chuyển đưa đón nhân sự, cách ly phòng chống dịch bệnh.

Lý giải về nguyên nhân khiến các dự án bị đội vốn, nhất là những dự án đường sắt đô thị, Bộ GTVT cho rằng, nguyên nhân chính do chất lượng công tác lập, thẩm định dự án đầu tư. Cụ thể là do chưa có kinh nghiệm với loại hình đường sắt đô thị nên tư vấn lập dự án tính toán tổng mức đầu tư chưa xác thực với tình hình thực tế, phải điều chỉnh nhiều nội dung thiếu sót và chưa phù hợp trong thiết kế cơ bản ban đầu.

Một lần nữa, Bộ GTVT thừa nhận, việc để dự án đội vốn thì trách nhiệm đầu tiên thuộc về chủ đầu tư và tư vấn thực hiện dự án. Trao đổi với phóng viên Kinh tế & Đô thị, TS Nguyễn Xuân Thủy - nguyên Giám đốc NXB GTVT khẳng định, Bộ GTVT đương nhiên phải là đơn vị chịu trách nhiệm chính về những vấn đề xảy ra tại dự án đường sắt Cát Linh - Hà Đông.

“Dự án này ngay từ đầu đã cho thấy sự bất cập một cách rõ ràng nhưng Bộ GTVT vẫn quyết tâm làm. Biết là lạc hậu mà vẫn làm, xong lại chậm tiến độ, đội vốn thì đương nhiên Bộ GTVT với tư cách là chủ đầu tư sẽ phải chịu trách nhiệm đầu tiên” - TS Nguyễn Xuân Thủy nói.

Theo nguyên Giám đốc NXB GTVT, dự án đường sắt Cát Linh - Hà Đông là hình ảnh tiêu biểu nhất về việc chậm tiến độ và đội vốn trong những dự án do Bộ GTVT làm chủ đầu tư. Qua dự án này có thể thấy Bộ GTVT đã thiếu trách nhiệm trong việc điều hành, quản lý.../.

Q. Nguyễn