Theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM đã đạt được kết quả bước đầu đáng khích lệ, trở thành phong trào sâu rộng trong nhân dân, thúc đẩy sản xuất phát triển, đời sống vật chất và tinh thần cư dân nông thôn được nâng lên; hạ tầng kinh tế xã hội từng bước được hoàn thiện; môi trường, cảnh quan nông thôn có bước tiến bộ; bản sắc văn hóa được giữ gìn; trình độ dân trí và chất lượng hệ thống chính trị cơ sở được tăng cường... Nhiều mô hình xã điểm NTM đang có sức lan tỏa, khích lệ, thúc đẩy việc triển khai thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM. Đến nay, có gần 60% tổng số xã trong cả nước hoàn thành quy hoạch chung xây dựng NTM, 57% số xã đang tiến hành lập đề án xây dựng NTM, trong đó có 3.650 xã (chiếm 40%) đã phê duyệt xong, các xã còn lại đang triển khai lập đề án.
Bên cạnh những kết quả đạt được, báo cáo cũng nêu rõ, quá trình triển khai Chương trình xây dựng NTM vẫn còn bộc lộ một số hạn chế, các quy hoạch còn nhiều điểm chưa hợp lý, tiến độ xây dựng và phê duyệt quy hoạch chi tiết còn chậm; sự phối hợp giữa các bộ, ban ngành trong hướng dẫn các quy hoạch ở xã chưa tốt; một số xã quy hoạch chưa gắn với quy hoạch vùng và huyện; quy chế quản lý sau quy hoạch còn chậm được ban hành. Một số kết quả đạt được về cơ sở hạ tầng còn chưa hoàn thiện, kết quả về sản xuất, thu nhập, văn hóa, xã hội, môi trường chưa thật vững chắc. Sản xuất vẫn chủ yếu là sản xuất nhỏ, lao động nông nghiệp còn chiếm tỷ trọng lớn, đời sống nhân dân được nâng lên nhưng vẫn còn nhiều khó khăn, đời sống văn hóa vẫn còn thấp.
Những khó khăn, vướng mắc hiện nay vẫn là nhận thức của một bộ phận cán bộ và người dân về xây dựng NTM còn hạn chế, bất cập, phổ biến là thụ động, trông chờ vào sự hỗ trợ của Nhà nước, chưa phát huy được vai trò chủ thể của cộng đồng dân cư. Nguồn hỗ trợ từ ngân sách địa phương còn thấp, chưa thu hút các doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn. Việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế và đổi mới mô hình sản xuất trong nông nghiệp còn chậm, hiệu quả thấp. Chưa gắn kết được giữa doanh nghiệp và nông dân. Riêng bộ tiêu chí xây dựng nông thôn mới, 30/63 tỉnh thành kiến nghị điều chỉnh...
Từ thực tiễn kinh nghiệm, đã giúp Chính phủ và các bộ, ngành có cơ sở ban hành và bổ sung nhiều chính sách thích hợp đối với từng vùng, không chỉ kịp thời điều chỉnh những bất cập, tháo gỡ khó khăn cho các xã mà còn áp dụng cho triển khai ở các giai đoạn tiếp theo.
Về những nhiệm vụ trọng tâm trong năm 2012, báo cáo nêu rõ Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM tập trung vào đẩy nhanh tiến độ triển khai, phấn đấu 20% số xã của cả nước đạt chuẩn NTM vào năm 2015 (trong đó 11 xã điểm do Ban Bí thư chỉ đạo, đạt chuẩn vào năm 2013), gắn với tăng cường thực hiện Chương trình trên diện rộng ở tất cả các xã, nhằm tăng số xã đạt chuẩn NTM hằng năm, đồng thời tăng số tiêu chí đạt chuẩn của tất cả các xã. Đến nay, các tỉnh thành đã chọn được 2.123 xã để phấn đấu đạt xã NTM.
Các mục tiêu cụ thể cũng được nêu rõ, năm 2012 cơ bản hoàn thành công tác quy hoạch chung trên cả nước (trong đó có 30% quy hoạch chi tiết được phê duyệt) và cơ bản hoàn thành phê duyệt đề án NTM. 100% số cán bộ NTM ở xã trong diện làm điểm và 50% số cán bộ ở cấp xã còn lại được bồi dưỡng, tập huấn kiến thức về xây dựng NTM; tạo chuyển biến một bước phát triển sản xuất theo hướng sản xuất hàng hoá, tăng thu nhập, phát triển giáo dục, y tế, vệ sinh môi trường, hạ tầng nông thôn; hoàn thành xóa nhà tạm, dột nát...
Phát biểu kết luận Hội nghị, Phó Thủ tướng Vũ Văn Ninh thay mặt Ban Chỉ đạo Chương trình và Chính phủ, biểu dương sự nỗ lực của nhân dân và cả hệ thống chính trị đã hưởng ứng, chung tay xây dựng NTM. Chương trình xây dựng NTM đã nhanh chóng trở thành phong trào sâu rộng trong cả nước, huy động được các cấp ủy Đảng, chính quyền từ Trung ương đến địa phương vào cuộc, đặc biệt là sự tham gia tích cực của người dân.
Đánh giá hai năm thực hiện Chương trình, Phó Thủ tướng Vũ Văn Ninh nhận xét, bước đầu đã hình thành những mô hình xây dựng NTM theo các tiêu chí đặt ra. Từ những mô hình đó, đã rút ra nhiều kinh nghiệm về tổ chức hoạt động của các cơ quan chỉ đạo, về phương pháp, cách giải quyết những nội dung khó, phức tạp... Đây là những bài học kinh nghiệm rất quý báu và cần thiết, làm cơ sở cho việc chỉ đạo triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM trong thời gian tới. Hiện hệ thống cơ chế, chính sách đã được ban hành tương đối đầy đủ, có điều chỉnh phù hợp tình hình thực tiễn đặt ra.
Phó Thủ tướng nêu rõ Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM phải thực hiện kiên trì, đồng bộ trong thời gian nhất định. Đồng thời nhấn mạnh, nhân dân phải là chủ thể thực hiện và các cơ quan, các cấp chính quyền hướng dẫn chỉ đạo triển khai trên địa bàn cho phù hợp với từng địa phương, từng vùng kinh tế. Về nguồn lực thực hiện Chương trình cần phải đa dạng hóa, trong đó phát huy vai trò nội lực của địa phương.
Phó Thủ tướng lưu ý các địa phương cần tập trung vào một số nội dung cụ thể: đối với quy hoạch, phải hoàn thiện trong năm 2012, nhất là quy hoạch sản xuất và phải xuất phát từ thực tế địa phương; tăng cường xây dựng hạ tầng, phát triển các mô hình sản xuất, nâng cao thu nhập cho người dân. Trong tổ chức thực hiện cần quan tâm tới việc triển khai 20% số xã của cả nước phấn đấu đạt chuẩn nông thôn mới vào năm 2015 gắn với tăng cường thực hiện Chương trình trên diện rộng của tất cả các xã, nhằm đảm bảo tăng số xã đạt chuẩn nông thôn mới hàng năm và đồng thời tăng số tiêu chí đạt chuẩn của tất cả các xã.
Phó Thủ tướng đề nghị các bộ, ngành, địa phương tập trung tuyên truyền, nâng cao trình độ cho đội ngũ cán bộ, huy động tổng thể nguồn lực từ Trung ương đến địa phương, cả hệ thống chính trị vào cuộc. Những nơi làm chưa tốt cần nghiêm túc kiểm điểm, rút kinh nghiệm. Bên cạnh đó, cần điều chỉnh, bổ sung cơ chế, chính sách và thực hiện việc phân bổ nguồn lực trong xây dựng NTM cho phù hợp; đưa chỉ tiêu xây dựng nông thôn mới vào chương trình công tác, kế hoạch hàng năm; định kỳ kiểm điểm, báo cáo kết quả để có hình thức động viên, khen thưởng kịp thời và phê bình những nơi làm chưa tốt.
Dự kiến, ngân sách Trung ương hỗ trợ trực tiếp cho chương trình NTM năm 2012 là 1.700 tỷ đồng (năm 2011 nguồn vốn hỗ trợ từ ngân sách TƯ 1.600 tỷ đồng, ngân sách địa phương đã bố trí trên 6.600 tỷ đồng), phân bổ cho tất cả các xã để thực hiện tuyên truyền, quy hoạch, xây dựng đề án và tập huấn cán bộ. Trong đó, ưu tiên phân bổ vốn đầu tư phát triển hạ tầng và sản xuất cho các xã phấn đấu đạt NTM vào năm 2015, nhất là các xã thuộc các tỉnh điểm, huyện điểm và 11 xã điểm của Trung ương.
PV