Nhiều nước đã chính thức lên tiếng phản đối hành động này của Trung Quốc, trong khi giới học giả cũng chia sẻ nhiều ý kiến về việc đưa các tranh chấp tại Biển Đông ra tòa án quốc tế.

Trao đổi với phóng viên TTXVN tại Brussels (Bỉ), bà Theresa Fallon - chuyên gia cao cấp về quan hệ Âu-Á và tranh chấp ở Biển Đông thuộc Viện châu Âu nghiên cứu về châu Á (EIAS), đánh giá hành động của Trung Quốc đã làm leo thang căng thẳng tại một trong những khu vực tranh chấp "nóng" nhất thế giới.

Trong bối cảnh các quốc gia trong khu vực liên tục yêu cầu Trung Quốc ngừng tôn tạo và mở rộng diện tích xây dựng đảo ở Biển Đông, hành động bay thử nói trên của Bắc Kinh đang làm gia tăng căng thẳng trong khu vực.

Việc Trung Quốc sử dụng đường băng nhân tạo ở Biển Đông liên quan trực tiếp tới các quốc gia ven biển, bao gồm Việt Nam và Philippines. Theo bà, bằng cách sử dụng máy bay dân sự, Trung Quốc đang cố gắng thuyết phục thế giới rằng những hòn đảo này được xây dựng dành cho mục đích dân sự.

Tuy nhiên, bà Fallon bày tỏ nghi ngờ những lập luận của Trung Quốc khi Bắc Kinh gia tăng việc điều hành trên sóng radio cho máy bay Trung Quốc cất cánh và hạ cánh tại khu vực đá Chữ Thập.

Đánh giá về những bước đi tiếp theo của Trung Quốc, bà Fallon cho rằng Bắc Kinh có thể tiếp tục tôn tạo các đảo, cải thiện hệ thống thông tin liên lạc, lắp đặt thiết bị radar tầm xa và xây dựng nhà ở cho nhân viên. Trung Quốc cũng có thể triển khai tàu khu trục của hải quân tuần tra và máy bay quân sự trên những hòn đảo này một khi khu vực chứa máy bay và các trung tâm lưu trữ nhiên liệu được hoàn tất.

Theo bà, để kiềm chế hành động của Trung Quốc, các nước trong khu vực cần thu hút rộng rãi hơn nữa sự chú ý của cộng đồng quốc tế và thúc đẩy tuân thủ luật pháp quốc tế. Liên minh châu Âu (EU) cần cử quan sát viên đến Tòa Trọng tài quốc tế để hỗ trợ cho quá trình giải quyết tranh chấp trên Biển Đông giữa các bên liên quan.

Trong khi đó, giáo sư Eric David, Giám đốc Trung tâm Luật quốc tế thuộc Đại học Tự do Brussels (ULB) đánh giá hành động của Trung Quốc xây dựng đường băng trên đảo tranh chấp là "hành động nhằm thể hiện chủ quyền."

Do vậy, các quốc gia liên quan cần phải hành động bằng cách gửi công hàm ngoại giao phản đối Trung Quốc và khẳng định rằng Trung Quốc không có bất cứ quyền nào để xây dựng sân bay trên những hòn đảo mà họ tự cho là thuộc về mình. Các nước cũng cần yêu cầu Trung Quốc giải quyết vấn đề chủ quyền bằng con đường pháp lý.

Trong các ngày 2/1 và 6/1 vừa qua, Trung Quốc đã thực hiện các chuyến bay thử nghiệm ra sân bay mà nước này xây dựng bất hợp pháp trên đá Chữ Thập thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam.

Phản ứng trước hành động trên của Trung Quốc, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam Lê Hải Bình nêu rõ: "Hành động của Trung Quốc xâm phạm nghiêm trọng chủ quyền của Việt Nam đối với quần đảo Trường Sa; đi ngược lại nhận thức chung của lãnh đạo cấp cao hai nước, Thỏa thuận về những nguyên tắc cơ bản chỉ đạo giải quyết vấn đề trên biển Việt Nam-Trung Quốc, tinh thần của Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC) năm 2002; ảnh hưởng hòa bình, ổn định ở Biển Đông; giảm sự tin cậy chính trị giữa hai nước; tác động tiêu cực đến quan hệ láng giềng và tình cảm tốt đẹp giữa nhân dân hai nước Việt Nam-Trung Quốc.

Việt Nam kiên quyết phản đối hành động trên của Trung Quốc; yêu cầu Trung Quốc chấm dứt ngay, không tái diễn các hành động tương tự; và có hành động thiết thực, cụ thể góp phần duy trì hòa bình, ổn định, an ninh, an toàn, tự do hàng hải và hàng không ở Biển Đông"./.

(TTXVN)