Vừa mừng, vừa lo

Mừng vì tình hình khiếu nại, tố cáo của công dân có xu hướng giảm trên tất cả các mặt. Từ số lượt công dân đến các cơ quan hành chính nhà nước để khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh (giảm 5,4%) và số đoàn đông người (giảm 9,6%) đến tổng số đơn thư khiếu nại, tố cáo (giảm 10,6%)… Nhưng lo bởi lẽ, so với cùng kỳ năm 2015 thì lại tăng 31,3% số đơn tố cáo và tăng 2,3% số vụ việc tố cáo thuộc thẩm quyền của các cơ quan hành chính nhà nước. Thẩm tra về nội dung này, Ủy ban Pháp luật nêu thực tế: Trong năm qua số lượng khiếu nại, tố cáo vẫn còn nhiều, nhiều vụ việc cũ chưa giải quyết xong lại phát sinh khiếu nại, tố cáo mới. Về cơ cấu, lĩnh vực khiếu nại, tố cáo không có nhiều thay đổi so với năm trước. Nội dung các khiếu nại chủ yếu là đất đai, giải phóng mặt bằng, chính sách xã hội. Còn về tố cáo vẫn chủ yếu là tố cáo cán bộ, công chức vi phạm pháp luật trong quản lý, sử dụng đất đai, tài chính ngân sách, đầu tư xây dựng cơ bản.

Điều mà các thành viên UBTVQH quan tâm và tập trung phân tích tại Phiên họp sáng qua là: Nguyên nhân nào dẫn tới tình trạng nêu trên?

Trong các nguyên nhân chủ yếu được nêu trong Báo cáo của Chính phủ có nguyên nhân do chính sách, pháp luật về đất đai đã được sửa đổi nhưng chưa giải quyết được hài hòa mối quan hệ giữa Nhà nước - nhà đầu tư - người sử dụng đất. Mặt khác, việc sửa đổi chưa đồng bộ, quy hoạch đất đai chưa được đặt trong mối quan hệ chặt chẽ, khoa học với các loại quy hoạch phát triển khác có liên quan, khó thực thi, thậm chí có phần mâu thuẫn giữa phát triển kinh tế và giải quyết các vấn đề xã hội.

Tuy nhiên, trái với nhận định này, Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại Nguyễn Văn Giàu cho rằng, không thể đổ lỗi hoàn toàn cho các quy định của pháp luật. Đơn cử, liên quan đến quy hoạch, Luật Đất đai năm 2013 đã dành hẳn một chương về quy hoạch đất đai, rất cụ thể. Trong chương này, điểm mới và cũng là linh hồn trong việc quy hoạch đất đai so với Luật cũ chính là phải lấy ý kiến nhân dân, công khai thông tin. Ngoài ra, Luật cũng có những quy định mới về giá đất phải thực hiện theo nguyên tắc là giá phổ biến của thị trường, hay với thu hồi đất, Luật yêu cầu phải bố trí tái định cư và tổ chức sản xuất ổn định cho người dân rồi mới thu hồi đất… Vậy những điểm mới này đã được thực thi thế nào trên thực tế? Trong khi đó, ngay từ năm 2012 (khi chưa có Luật Đất đai năm 2013), qua giám sát việc xử lý khiếu nại, tố cáo liên quan đến các quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai, ngoài nguyên nhân do quy định của pháp luật, thì một phần rất lớn được chỉ ra là do tổ chức thực hiện, vận dụng luật khác nhau ở các địa phương. Chính điều này đã tạo ra mâu thuẫn lớn và hiệu ứng lây lan trong khiếu nại, tố cáo, từ huyện này sang huyện kia, tỉnh này qua tỉnh kia. Những bất cập, hạn chế này đã được Luật Đất đai mới lường trước và xử lý bằng nhiều quy định. Do vậy, nếu báo cáo của Chính phủ đưa ra nguyên nhân do chính sách, pháp luật lúc QH chưa sửa đổi Luật Đất đai thì đúng, nhưng nếu đặt trong thời điểm hiện nay (sau khi có Luật Đất đai 2013) thì cần xem lại, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga chỉ rõ

Chỉ rõ địa chỉ

Theo Phó Chủ tịch QH Đỗ Bá Tỵ, nguyên nhân dẫn tới tình trạng khiếu nại, tố cáo diễn biến phức tạp là do chưa được giải quyết triệt để ngay từ cơ sở. Ở huyện không giải quyết được đương nhiên người ta sẽ lên tỉnh, lên tỉnh không được sẽ lên Trung ương. Chỉ rõ thực tế này, Phó Chủ tịch QH đề nghị Chính phủ cần báo cáo rõ hơn về số lượng khiếu nại, tố cáo năm cũ  tồn đọng bao nhiêu, phát sinh mới như thế nào, đặc biệt đối với đơn, thư gửi trực tiếp lãnh đạo Đảng, Nhà nước. Và quan trọng nữa là phải dự báo tình hình năm tới, đề ra biện pháp khắc phục và làm rõ trách nhiệm chính quyền địa phương và các cơ quan có liên quan, nhất là trách nhiệm của người đứng đầu, thủ trưởng các cơ quan, đơn vị.

Khi nào người đứng đầu cơ quan hành chính cấp tỉnh hoặc cấp huyện tiếp công dân thì số lượng người đăng ký rất đông. Và số vụ việc được giải quyết, thậm chí giải quyết trực tiếp ngay tại buổi tiếp rất lớn. Từ thực tế giám sát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo và tiếp công dân, Trưởng ban Dân nguyện Nguyễn Thanh Hải đã tổng kết như vậy. Nhưng, cũng qua thực tế giám sát ở 6 tỉnh, thành vừa qua, Trưởng ban Nguyễn Thanh Hải nhận thấy, hầu hết Chủ tịch UBND cấp tỉnh, huyện chưa thực hiện việc tiếp công dân theo quy định của Luật. Cá biệt ở một số bộ, ngành, 3 - 4 tháng, Bộ trưởng mới trực tiếp tiếp công dân một lần. Trong khi đáng lẽ, theo Luật Tiếp công dân, Bộ trưởng, Chủ tịch UBND cấp tỉnh trực tiếp tiếp công dân tại Trụ sở tiếp công dân cấp tỉnh ít nhất 1 ngày trong 1 tháng; với cấp huyện là ít nhất 2 lần trong 1 tháng; và cấp xã là ít nhất 1 lần trong 1 tuần. Ngoài ra, cũng theo quy định của Luật này, Bộ trưởng, Chủ tịch UBND cấp tỉnh, huyện, xã còn phải thực hiện việc tiếp công dân đột xuất. Đành rằng, người đứng đầu các cơ quan, bộ, ngành có thể ủy quyền cho cấp phó tiếp công dân. Nhưng vấn đề là cấp phó không có thẩm quyền giải quyết, do vậy việc tiếp công dân nhiều khi chỉ mang tính chất nhận đơn cùng lời hẹn “sẽ báo cáo” và trả lời sau. Điều này ít nhiều giảm ý nghĩa của quy định trực tiếp tiếp công dân. Trước thực trạng này, Phó Chủ tịch QH Uông Chu Lưu đề nghị, trong Báo cáo của Chính phủ cần chỉ rõ địa chỉ: Ai, cơ quan nào không thực hiện việc trực tiếp tiếp công dân theo quy định của Luật. Như vậy thì mới có tác dụng. Bây giờ cứ nói “một số nơi”, “một số đơn vị”, “một số ngành” thì QH nghe mãi rồi, Phó Chủ tịch QH Uông Chu Lưu thẳng thắn.

Khiếu nại, tố cáo là lĩnh vực phức tạp, nhạy cảm, đụng chạm trực tiếp đến quyền, lợi ích của người dân. Từ những vấn đề nhỏ đến lớn, mong muốn chung của người dân khi khiếu nại, tố cáo là được giải quyết nhanh, gọn, hiệu quả và đúng. Và không loại trừ trường hợp người dân muốn cơ quan có trách nhiệm giải quyết theo ý muốn chủ quan của họ, mà chưa chắc đã đúng theo luật pháp. Tuy nhiên, giải quyết tốt vấn đề khiếu nại, tố cáo của công dân sẽ góp phần bảo đảm trật tự an toàn xã hội, giữ ổn định tình hình chính trị đất nước. Do vậy, việc dành sự quan tâm và ưu tiên hơn nữa cho công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân, tránh từ việc bé bị xé ra to, là cần thiết và cấp bách. Muốn thế, mọi việc khiếu nại, tố cáo nên được giải quyết từ gốc, dứt điểm từ cơ sở nơi vụ việc phát sinh.

Anh Phương (daibieunhandan)