Những ngày cuối năm, đất trời nơi vùng cao Yên Bái như bừng tỉnh. Những
bông hoa tớ dày (hoa đào rừng) đã bắt đầu nở rộ. Những cây mận bắt đầu
bung hoa báo hiệu Xuân về. Năm nay, người Mông ở vùng cao Yên Bái đã lùi thời gian ăn Tết lại để
cùng vui chung với Tết cổ truyền của dân tộc, với đồng bào người Kinh,
Tày, Thái, Mường...
Ông Hoàng Đức Quế - Trưởng Ban Dân vận Tỉnh ủy Yên Bái cho biết cuối năm
2012, Yên Bái đã thực hiện chủ trương vận động đồng bào Mông ăn Tết
Nguyên đán cùng các dân tộc cho phù hợp với điều kiện sản xuất, học tập
của học sinh và nhân dân.
Bước vào dịp Tết này, cuộc vận động đã đi vào cuộc sống của đồng bào người Mông trên địa bàn các huyện vùng cao trong tỉnh.
Trước đây, người Mông ăn Tết theo "Lịch Mặt Trăng" nhưng có sự xê dịch
so với lịch âm là không có tháng thiếu và không có năm nhuận. Mỗi tháng
có 30 ngày, đếm theo thứ tự cứ đến ngày thứ 361 là ngày mồng 1 Tết. Như
vậy, nếu vào năm nhuận thì Tết Mông diễn ra trước Tết Nguyên đán hàng
tháng trời.
Theo cách tính của lịch Mông, cuối tháng Con Bò hoặc đầu tháng Con Hổ
(tương đương với tháng 1 hoặc tháng Chạp tính theo con giáp) là các làng
bản người Mông đã nhộn nhịp không khí Tết. Việc ăn Tết cổ truyền của
người Mông mang nặng tính cộng đồng, dòng họ, gắn liền với tín ngưỡng
của dòng họ mang tính nội tộc là chủ yếu. Vì vậy, không phải ai cũng
được mời đến ăn Tết hoặc tự đến chúc Tết. Tết là dịp những người cùng
dòng máu, ruột thịt, cùng dòng họ về gặp nhau nhận họ, ăn uống, chúc
tụng... và kéo dài cả tháng trời. Như vậy, người dân mất thời gian cho
lao động sản xuất, phát triển kinh tế gia đình. Tết sớm cũng gây lãng
phí, tốn kém, ảnh hưởng trực tiếp đến công việc của cán bộ, công chức và
việc học hành của học sinh.
Thời gian trước Tết Nguyên đán năm nay, người Mông tập trung sản xuất để
thu hoạch một vụ mùa bội thu. Từ năm 2009 đến nay, tỉnh Yên Bái thực
hiện chủ trương, đưa cây ngô đồi vào thay thế diện tích trồng lúa nương
kém hiệu quả cho đồng bào các huyện vùng cao. Qua quá trình chuyển đổi
cơ cấu giống cây trồng, đến nay chủ trương trên đã trở thành hiện thực.
Thay vì trồng lúa nương, đồng bào vùng cao Yên Bái đã thay thế bằng hai
vụ ngô đồi, tính ra thu nhập cao tới 7 đến 8 lần so với trồng lúa nương,
nhờ đó cuộc sống của đồng bào đã từng bước đổi thay.
Tại xã Trạm Tấu, huyện Trạm Tấu, đồng bào dân tộc Mông phấn khởi bởi họ
đã giành được hai vụ ngô đồi thắng lợi, nhiều nhà có thu nhập tới cả
trăm triệu đồng, trừ chi phí vẫn còn trên dưới 50 triệu đồng từ cây ngô.
Cây ngô đồi không chỉ giúp bà con có bát ăn, bát để, có đồng ra đồng
vào sắm Tết, mà còn có tiền để mua sắm các vật dụng đắt tiền như xe máy,
tivi.
Dẫn chúng tôi đi thăm những nương ngô bạt ngàn xanh ngút tầm mắt, anh
Giàng A Khua ở thôn Tấu Dưới phấn khởi nói: “Nhờ Đảng và Nhà nước hỗ trợ
giống và vận động chuyển đổi từ trồng lúa nương, sắn một vụ hiệu quả
thấp sang trồng ngô đồi hai vụ Xuân và Hè Thu, năm nay, nhà tôi lại có
vụ ngô thắng lợi. Từ ngày có cây ngô, gia đình tôi mỗi năm cũng thu được
vài chục triệu đồng. Có nhiều ngô, một phần tôi để chăn nuôi, còn số dư
bán đi để lấy tiền mua sắm các đồ dùng sinh hoạt trong gia đình."
Tại xã Chế Cu Nha, huyện Mù Cang Chải, già bản Zế Thàng bày tỏ vui mừng:
“Nhờ ơn Đảng, Bác Hồ, năm nay người Mông mình cấy được nhiều ngô lắm,
nên mọi người tập trung thu hoạch hết ngô rồi mới chuẩn bị ăn Tết. Cán
bộ bảo trồng ngô cho thu nhập cao hơn trồng lúa nương, có nhiều tiền để
ăn Tết cùng người Kinh sẽ vui hơn. Người Mông đã nghe theo để trồng ngô
đồi và cùng ăn Tết chung với đồng bào cả nước.”
Đề cập vấn đề này, Phó Bí thư Huyện ủy Trạm Tấu Giàng A Câu khẳng định:
“Cái hay, cái tốt của việc ăn Tết chung là thuận lợi cho làm vụ Đông
Xuân và con cái học hành có điều kiện được đoàn tụ, không ảnh hưởng đến
học tập. Vì vậy, Trạm Tấu đã tuyên truyền vận động và đến thời điểm này,
đa số đồng bào Mông trong huyện đã nghe theo."
Những ngày này, dọc các tuyến đường chính đến trung tâm hầu hết các xã
của hai huyện Trạm Tấu, Mù Cang Chải, đều có xe thông tin lưu động tuyên
truyền trên loa bằng tiếng Mông với nội dung hướng dẫn bà con thực hiện
các nhiệm vụ lao động sản xuất, cũng như vận động bà con cùng ăn chung
một Tết.
Riêng huyện Trạm Tấu, việc vận động bà con người Mông cùng ăn chung một
Tết còn được Phòng Văn hóa Thông tin tuyên truyền lồng ghép trong các
buổi ra mắt xây dựng thôn bản văn hóa. Đồng thời, để hoạt động vui Tết
đón Xuân không ảnh hưởng đến sản xuất, các địa phương vùng cao đều chỉ
đạo và đôn đốc triển khai kế hoạch sản xuất vụ Đông Xuân 2013-2014./.
Đức Tưởng