Lôi cuốn người dân tham gia

Đánh giá tổng thể kết quả 5 năm thực hiện Chương trình xây dựng nông thôn mới, Chính phủ cho rằng, Chương trình đã làm thay đổi nhận thức của đa số người dân, lôi cuốn họ tham gia. Từ chỗ số đông còn tư tưởng trông chờ, ỷ lại vào đầu tư của Nhà nước đã chuyển sang chủ động, tự tin tham gia tích cực. Nhờ vậy, xây dựng nông thôn mới đã trở thành phong trào sôi động khắp cả nước.

Trong báo cáo gửi đến các ĐBQH, Chính phủ nhận định: Nông thôn mới đã trở thành hiện thực. Tính đến tháng 9.2016, cả nước có 2.061 xã (23,1%) đạt chuẩn nông thôn mới. Bình quân tiêu chí/xã đạt 13,1 tiêu chí, tăng 8,4 tiêu chí so với năm 2010. Ở cấp huyện, có 27 đơn vị đạt chuẩn nông thôn mới. Việc một số huyện đạt tiêu chí nông thôn mới trong giai đoạn 2011 - 2015 là bước phát triển quan trọng về chất của Chương trình, Bộ trưởng Bộ NN - PTNT Nguyễn Xuân Cường cho biết.

Cũng theo Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường, thành tựu nổi bật nhất của Chương trình trong 5 năm qua là sự phát triển vượt bậc của cơ sở hạ tầng. Ví dụ, 38,9% số xã đạt tiêu chí số 2 về giao thông nông thôn. Cả nước đã xây dựng mới được 47.436km đường giao thông các loại, tăng 10.251km so với giai đoạn 2001 - 2010; cải tạo sửa chữa 103.394km đường, xây dựng mới và cải tạo sửa chữa 26.997 cầu... Đến nay, cả nước có 64,6% số xã đạt tiêu chí về thủy lợi; 82,2% số xã đạt tiêu chí về điện nông thôn; 42,6% số xã đạt tiêu chí về trường học; 68,2% số xã đạt tiêu chí về y tế; 93,1% số xã đạt tiêu chí số về bưu điện; 34,9% số xã đạt tiêu chí về cơ sở vật chất văn hóa... Những bước tiến mang tính đột phá của hệ thống hạ tầng nông thôn không chỉ tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển KT - XH, tăng hưởng thụ trực tiếp cho người dân, mà còn làm thay đổi bộ mặt nhiều vùng nông thôn.

Tăng thu nhập, giảm đói nghèo

Cho đến nay, hầu hết các xã đều có Đề án phát triển sản xuất theo hướng hàng hóa dựa vào lợi thế. Cả nước đã có khoảng 22.500 mô hình sản xuất nông, lâm, ngư nghiệp hiệu quả.

Nhiều địa phương thực hiện dồn điền, đổi thửa, thiết kế lại hệ thống thủy lợi, giao thông nội đồng… chuẩn bị điều kiện thuận lợi cho việc đưa cơ giới hóa vào đồng ruộng, tiêu biểu là Thái Bình, Hà Nam, Nam Định, Hà Nội, Ninh Bình, Thanh Hóa… Chính sách hỗ trợ dân mua máy cày, máy gặt, máy sấy được nhiều tỉnh triển khai mạnh mẽ, đưa tỷ lệ cơ giới hóa các khâu này tăng từ 40% - 50% lên 80% - 90%, như Thái Bình, Hà Tĩnh, An Giang, Hậu Giang, Đồng Tháp… Cùng với việc tăng cường hoạt động của các hợp tác xã nông nghiệp, 43 tỉnh đã áp dụng mô hình “cánh đồng lớn”. Đến nay, có khoảng 556.000ha với 2.500 mô hình hợp tác, liên kết theo mô hình “cánh đồng lớn”.

Công tác đào tạo nghề cho lao động nông thôn bước đầu phát huy hiệu quả. Đến hết năm 2015 đã có khoảng 2,42 triệu người được hỗ trợ đào tạo nghề, trong đó khoảng 1,02 triệu người học nghề nông nghiệp và 1,4 triệu người học nghề phi nông nghiệp. Khoảng 60.000 hộ nghèo có người tham gia học nghề có việc làm đã thoát nghèo và gần 100.000 hộ có người tham gia học nghề và có việc làm với thu nhập cao hơn mức bình quân tại địa phương (trở thành hộ khá).

Nhờ vậy, tính đến tháng 9.2016 đã có 58,9% số xã đạt tiêu chí về thu nhập; 88,2% số xã đạt tiêu chí về việc làm. Tỷ lệ hộ nghèo khu vực nông thôn giảm từ 17,4% năm 2010 xuống còn khoảng 8,2% (bình quân giảm 1,84%/năm). Tỷ lệ hộ nghèo ở các huyện nghèo giảm từ 50,07% cuối năm 2011 xuống còn 32,59% cuối năm 2014 (bình quân giảm trên 5%/năm). Riêng những xã đã đạt chuẩn nông thôn mới, khi bắt đầu thực hiện Chương trình, thu nhập bình quân là 16 triệu đồng, tỷ lệ hộ nghèo chiếm 11,6%, đến nay thu nhập bình quân đạt 28,4 triệu đồng, tỷ lệ hộ nghèo giảm còn 3,6%. 

Tiêu chí môi trường đạt thấp nhất

Báo cáo của Chính phủ cũng cho biết, công tác giáo dục các cấp ở cơ sở tiếp tục được chú trọng. Đến nay đã có 78,9% số xã đạt tiêu chí về giáo dục. Cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư” được nâng cao về chất đã động viên, khơi dậy trong các tầng lớp nhân dân tinh thần đoàn kết giúp nhau phát triển kinh tế, chung sức xây dựng nông thôn mới. Có 66,7% số xã đạt tiêu chí về văn hóa và khoảng 40,8 triệu lượt người tham gia các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao, sinh hoạt câu lạc bộ ở nông thôn.

Về cảnh quan và môi trường nông thôn, đã xây dựng được hơn 1.000 công trình nước sạch tập trung, 500 bãi thu gom rác thải, 1.200 cống, rãnh thoát nước thải vệ sinh. Đến năm 2015, tỷ lệ số dân nông thôn được sử dụng nước hợp vệ sinh đạt khoảng 86%; khoảng 65% nhà tiêu đạt tiêu chuẩn hợp vệ sinh; 93% trường học mầm non, phổ thông và 95% trạm y tế xã có công trình nước sạch vệ sinh. Tuy nhiên, Chính phủ cho biết, tiêu chí môi trường đạt thấp nhất. Đến nay, cả nước mới có khoảng 44% số xã đạt tiêu chí này. Không những vậy, chất lượng đạt chuẩn tiêu chí môi trường chưa thực sự bền vững. 

Bên cạnh đó, Chính phủ cũng chỉ ra một số hạn chế, bất cập của Chương trình xây dựng nông thôn mới. Đó là có sự chênh lệch lớn về kết quả thực hiện xây dựng nông thôn mới giữa các vùng, miền. Trong khi số xã đạt tiêu chuẩn nông thôn mới Đông Nam Bộ là 47,7 %, đồng bằng sông Hồng là 41%, thì miền núi phía Bắc mới chỉ đạt 9,5%, Tây Nguyên là 14,0%, đồng bằng sông Cửu Long đạt 19,1%. Các địa phương tập trung phát triển cơ sở hạ tầng mà chưa quan tâm nhiều đến xây dựng, nhân rộng mô hình phát triển sản xuất nâng cao thu nhập cho người dân. Một số địa phương chạy theo thành tích nên có biểu hiện huy động quá sức dân, hoặc nợ đọng xây dựng cơ bản không có khả năng trả, hoặc khi đánh giá chất lượng tiêu chí còn xuê xoa. 

Hà Lan (daibieunhandan.vn)