Đối với mỗi quốc gia, việc thực hiện chương trình năng lượng hạt nhân
đòi hỏi cần có sự chuẩn bị công phu, nghiêm túc, xây dựng kế hoạch một
cách cẩn thận cũng như có sự chuẩn bị đầu tư về thời gian và nguồn nhân
lực một cách tập trung, quyết liệt với ý chí quyết tâm, tinh thần trách
nhiệm cao nhằm mục tiêu đảm bảo an ninh năng lượng, thúc đẩy phát triển
kinh tế-xã hội.
Theo Cơ quan năng lượng nguyên từ quốc tế (IAEA), một quốc gia muốn phát
triển điện hạt nhân phải dựa trên cam kết sử dụng năng lượng hạt nhân
vì mục đích hoà bình. Cam kết này đòi hỏi phải thiết lập cơ sở hạ tầng
quốc gia bền vững bao gồm: Chiến lược, chính sách quốc qua, luật pháp,
pháp quy, quản lý công nghệ, nhân lực và công nghiệp hỗ trợ cho chương
trình năng lượng hạt nhân suốt cả vòng đời của nhà máy điện hạt nhân.
Đồng thời, nó phải thể hiện là một chương trình năng lượng hạt nhân có
trách nhiệm thông qua sự phù hợp với hệ thống luật pháp quốc tế, các
tiêu chuẩn an toàn hạt nhân được chấp nhận cũng như tạo ra những quy tắc
cần thiết cho đảm bảo an ninh, không phổ biến vũ khí hạt nhân và những
vấn đề nhạy cảm khác.
Tại Việt Nam, trên cơ sở triển khai ứng dụng năng lượng nguyên tử từ
những năm 60 của thế kỷ trước, Việt Nam đã từng bước xây dựng cơ sở hạ
tầng điện hạt nhân theo chiến lược phát triển năng lượng quốc gia và
chiến lược sử dụng năng lượng nguyên tử vì mục đích hòa bình.
Năm 2009, Quốc hội đã thông qua dự án xây dựng hai nhà máy điện hạt nhân
đầu tiên tại tỉnh Ninh Thuận. Theo khuyến cáo của IAEA, đối với các
nước đang chuẩn bị cho nhà máy điện hạt nhân đầu tiên, việc phát triển
và thực thi một cơ sở hạ tầng thích hợp là vấn đề trọng tâm với tất cả
các hoạt động, năng lực tổ chức cần thiết để thiết lập và vận hành một
chương trình điện hạt nhân đúng kế hoạch và có hiệu quả.
Thực tế kinh nghiệm đúc kết trong việc phát triển điện hạt nhân của các
quốc gia thành viên, IAEA cho biết cơ sở hạ tầng điện hạt nhân gồm 19
vấn đề cơ bản: vai trò trách nhiệm của quốc gia; an toàn hạt nhân; quản
lý; vốn và tài chính; khuôn khổ pháp lý; thanh sát; khuôn khổ pháp quy;
an toàn bức xạ; lưới điện; phát triển nguồn nhân lực; sự tham gia của
các bên liên quan; địa điểm và các công trình hỗ trợ; bảo vệ môi trường;
kế hoạch ứng phó khẩn cấp; an ninh và bảo vệ thực thể; chu trình nhiên
liệu hạt nhân; chất thải phóng xạ; tham gia của các ngành công nghiệp;
mua sắm vật tư, thiết bị.
Bà Nguyễn Thu Giang, Cục Năng lượng nguyên tử, Bộ Khoa học và Công nghệ,
cho biết với sự hỗ trợ của IAEA thông qua các dự án hợp tác kỹ thuật,
Việt Nam đã từng bước hoàn thiện các vấn đề cơ sở hạ tầng điện hạt nhân
nhằm đảm bảo cho dự án Điện hạt nhân Ninh Thuận được thực hiện với độ an
toàn và hiệu quả cao nhất.
IAEA đã hai lần cử đoàn đánh giá cơ sở hạ tầng điện hạt nhân sang Việt
Nam để đánh giá, qua mỗi lần đánh giá, IAEA đều ghi nhận những cố gắng
và kết quả đã đạt được, đồng thời, khuyến cáo chỉ ra những thiếu hụt cần
phải tiếp tục bổ sung, hoàn thiện cho mỗi vấn đề trong 19 vấn đề của cơ
sở hạ tầng điện hạt nhân ở Việt Nam.
Tại đợt đánh giá thứ 2, IAEA kết luận Việt Nam đã có những cố gắng thông
qua hoạt động phát triển cơ sở hạ tầng để hoàn thành pha 2, chuẩn bị
bước vào pha 3 của chương trình điện hạt nhân.
Đoàn công tác IAEA cũng đưa ra 42 khuyến cáo và bốn đề nghị để giúp Việt
Nam tiếp tục hoàn thiện cơ sở hạ tầng điện hạt nhân trong giai đoạn
bước vào khởi công xây dựng nhà máy điện hạt nhân đầu tiên ở Ninh Thuận.
Ông Brian Molloy, chuyên gia của IAEA về phát triển cơ sở hạ tầng cho
biết trong việc chuẩn bị cơ sở hạ tầng cho điện hạt nhân có những hoạt
động cần phải hoàn thành phù hợp với 3 pha tiến độ cần phải đạt của dự
án điện hạt nhân. Thời gian cho mỗi pha phụ thuộc vào mức độ cam kết và
nguồn lực mỗi quốc gia. Thuật ngữ “cột mốc cơ sở hạ tầng” là để chỉ
những điều kiện cần thiết chứng tỏ rằng pha đó đã được hoàn thành.
Ba pha của điện hạt nhân gồm: Pha 1 - Nghiên cứu, cân nhắc, xem xét
trước khi quyết định đưa ra thực hiện chương trình điện hạt nhân; Pha 2 -
Những công việc chuẩn bị cho việc xây dựng nhà máy điện hạt nhân sau
khi đã có quyết định về chính sách quốc gia; Pha 3 - Vận hành nhà máy
điện hạt nhân đầu tiên.
Việc hoàn thành các điều kiện cơ sở hạ tầng của mỗi pha được đánh dấu
bằng một cột mốc kỹ thuật mà tại đó kết quả tiến độ đã được đánh giá đủ
mức độ có thể chuyển sang pha tiếp theo. Những cột mốc đó là: Cột mốc số
1 - Sẵn sàng đưa ra cam kết ý chí đảm bảo cho một chương trình điện hạt
nhân; Cột mốc số 2 - Sẵn sàng cho việc mời thầu xây dựng nhà máy điện
hạt nhân đầu tiên; Cột mốc số 3 - Sẵn sàng để đưa vào hoạt động và vận
hành nhà máy điện hạt nhân đầu tiên.
Hiện nay, Việt Nam đang chuẩn bị hoàn thành cột mốc số 2 và tiếp tục
triển khai các bước xây dựng nhà máy điện hạt nhân đầu tiên tại tỉnh
Ninh Thuận./.
Theo TTXVN