Từ nhiều năm nay, việc điều hành giá xăng dầu luôn là tâm điểm thu hút sự quan tâm của dư luận xã hội.
Mỗi khi giá xăng tăng thì những câu chuyện liên quan đến đến mặt hàng
thiết yếu này lại được bàn tán và trở thành đề tài “nóng” của đại bộ
phận người dân.
Không khó để lý giải vấn đề này bởi thực tế là mỗi lần xăng tăng giá sẽ
ảnh hưởng trực tiếp đến túi tiền của họ. Điệp khúc tăng nhanh, giảm chậm
của giá xăng đã trở nên quá quen thuộc và công luận luôn đòi hỏi tính
minh bạch trong điều hành giá xăng dầu và đây cũng là tiêu chí mà các cơ
quan quản lý hướng tới.
Nghị định 83/2014 về kinh doanh xăng dầu vừa được Chính phủ ban hàn h
thay thế cho Nghị định 84 hiện hành với những điểm mới trong cơ chế điều
hành giá xăng dầu được kỳ vọng là sẽ minh bạch công thức hình thành
giá, quản lý chặt việc tăng, giảm giá, góp phần bảo đảm quyền lợi của
Nhà nước, doanh nghiệp và người tiêu dùng.
Nguyên nhân tăng giá và lỗi nhịp
Đã có những thời điểm việc điều hành giá xăng dầu tăng, giảm liên tục đã
gây những ảnh hưởng không tốt đến tâm lý của người dân cũng như hoạt
động kinh doanh của cộng đồng doanh nghiệp.
Lý giải vấn đề này, ông Nguyễn Anh Tuấn, Cục trưởng Cục Quản lý giá, Bộ
Tài chính cho biết, hiện nay giá xăng dầu trong nước phụ thuộc rất nhiều
vào giá xăng dầu thế giới do Việt Nam nhập khẩu lương xăng dầu thế giới
chiếm đến 70%. Do vậy, phải dựa trên giá xăng dầu thế giới để làm tham
chiếu điều hành giá xăng dầu trong nước.
Bên cạnh đó, Nhà nước có quy định giá cơ sở để xác định giá điều hành
giá xăng dầu trong nước, trong giá cơ sở gồm rất nhiều các chi phí cấu
thành ví dụ đối với giá nhập khẩu, các loại thuế, phí khác hình thành
nên giá xăng dầu trong nước.
Xăng dầu là mặt hàng nằm trong danh mục bình ổn giá theo quy định của
Luật giá và các quy định của Chính phủ. Vì thế, Nhà nước cần có sự quản
lý và điều tiết giá xăng dầu theo quy định của Chính phủ. Đáng chú ý là
Nhà nước sẽ quyết định giá cơ sở và tần suất điều hành giá, biên độ điều
chỉnh để doanh nghiệp, người dân cũng như cơ quan quản lý cùng giám sát
và điều hành giá xăng dầu.
Tuy nhiên, thực tế cho thấy, lâu nay dư luận vẫn luôn đặt câu hỏi với
việc giá xăng luôn tăng nhanh giảm chậm và giá xăng trong nước thì luôn
lạc nhịp với giá xăng thế giới. Lý giải vấn đề này nhiều chuyên gia cho
rằng, việc tính giá cơ sở dựa vào chu kỳ bình quân 30 ngày như hiện nay
chính là điểm cần tháo gỡ và việc tính giá cơ sở dựa vào chu kỳ 15 ngày
sẽ hợp lý hơn và sẽ dần khắc phục những tình trạng trên.
Theo ông Nguyễn Tiến Thỏa, Tổng thư ký Hội thẩm định giá Việt Nam, chu
kỳ tính giá nên là 15 ngày sát chu kỳ tính giá thì sẽ bám sát được diễn
biến của giá thị trường thế giới và sẽ hạn chế được việc giá thế giới
giảm mà giá trong nước lại tăng và ngược lại.
Đồng tình với quan điểm này, ông Phan Thế Ruệ, Chủ tịch Hiệp hội Xăng
dầu Việt Nam cho rằng, việc tính giá theo chu kỳ 15 ngày đầu sẽ giúp
doanh nghiệp chủ động hơn, cơ quan quản lý nhà nước sẽ quản lý tốt hơn
và đặc biệt là người dân có thể nắm rõ hơn thông tin về giá.
Dưới góc nhìn của cơ quan quản lý nhà nước, ông Nguyễn Anh Tuấn, Cục
trưởng Cục Quản lý giá, Bộ Tài chính cũng cho rằng, liên quan đến việc
giá trong nước và thế giới luôn lạc nhịp các cơ quan chức năng cũng đã
xem xét rất kỹ nguyên nhân tại sao mặc dù đã điều hành rất đúng theo quy
định của Chính phủ.
Ông Tuấn cho biết, việc tính bình quân giá 30 ngày theo chu kỳ tính giá
và tần suất điều chỉnh giá là 10 ngày, do vậy sẽ có độ trễ nhất định và
vẫn bị hiểu nhầm là tăng nhanh, giảm chậm. Vấn đề này sẽ được khắc phục
khi Nghị định 83 về kinh doanh xăng dầu vừa được Chính phủ ban hàn h sẽ
quy định tần suất điều chỉnh giá là 15 ngày và tính giá bình quân cũng
là 15 ngày có hiệu lực thi hành.
Đổi cơ chế hướng tới sự minh bạch
Để khắc phục những bất cập trong hoạt động kinh doanh xăng dầu thời gian
qua, ngày 3/9/2014, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 83 thay thế cho
Nghị định 84 và mọi hoạt động kinh doanh xăng dầu sẽ được thực hiện theo
nghị định mới kể từ ngày 1/11/2014.
Theo đánh giá của các chuyên gia, Nghị định đưa ra một số điểm mới trong
cơ chế điều hành giá xăng dầu, được kỳ vọng là sẽ minh bạch công thức
hình thành giá, quản lý chặt việc tăng, giảm giá... qua đó góp phần bảo
đảm quyền lợi của 3 bên liên quan là: Nhà nước, doanh nghiệp và người
tiêu dùng.
Ông Nguyễn Anh Tuấn, Cục trưởng Cục Quản lý giá, Bộ Tài chính cho biết,
Nghị định 84 cơ bản đã thực hiện tốt chức năng Nhà nước điều hành, quản
lý về giá. Tuy nhiên, trên cơ sở một số tồn tại, Liên bộ Tài chính và
Công Thương đã trình Chính phủ để sửa đổi, bổ sung.
Theo đó, với Nghị định mới được ban hành, việc điều hành giá sẽ có một
số điểm khác biệt đáng chú ý như việc giảm tính bình quân giá theo quy
định Nghị đình 84 từ 30 ngày xuống còn 15 ngày, rồi nâng tần suất điều
hành giá từ 10 ngày lên 15 ngày. Bên cạnh đó, sẽ công khai, minh bạch
hơn về giá cơ sở, trong Nghị định mới quy định rõ, trách nhiệm của các
Bộ ngành là công khai giá cơ sở. Một điểm mà theo ông Tuấn là rất đáng
chú ý là câu chuyện liên quan đến quỹ bình ổn giá, theo đó, quỹ bình ổn
được trích lập tại các ngân hàng để giám sát.
Trước đây, việc điều hành giá là Bộ Tài chính phối hợp với Bộ Công
thương thì tới đây sẽ đảo lại là Bộ Công Thương điều hành phối hợp với
Bộ Tài chính. Điểm nữa, theo quy định Nghị định 83, sẽ giảm biên độ điều
chỉnh giá từ 7% xuống còn 3% để cho doanh nghiệp chủ động hơn. Khoảng
từ 3-7% Nhà nước sẽ xem xét điều hành và trên 7% sẽ báo cáo Thủ tướng
Chính phủ để áp dụng các biện pháp bình ổn giá. Đây là một điểm mới nhằm
tránh tác động của việc tăng, giảm giá ảnh hưởng tới đời sống của người
dân.
Nhiều chuyên gia cũng cho rằng, Nghị định 83 có rất nhiều điểm mới căn
bản, tạo điều kiện để thị trường xăng dầu Việt Nam vận hành theo cơ chế
thị trường, theo đúng tinh thần chỉ đạo xuyên suốt của Thủ tướng Chính
phủ là phải đưa thị trường xăng dầu Việt Nam tiệm cận với thị trường
xăng dầu khu vực và thế giới.
Theo ông Phan Thế Ruệ, Chủ tịch Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam điểm mới đáng
chú ý mà các doanh nghiêp hết sức quan tâm đó là việc, trước đây chỉ có
3 đối tượng tham gia thị trường: đại lý, tổng đại lý và cửa hàng bán lẻ
thì tới đây có thêm 2 đối tượng nữa tham gia là thương nhân phân phối
và thương nhân nhận quyền.
Quyền và nghĩa vụ của thương nhân phân phối không kém gì đầu mối kinh
doanh xăng dầu, chỉ có kém là không được nhập khẩu nhưng được mua xăng
dầu từ nhiều đầu mối và tự quyết định giá.Thương nhân nhận quyền có
quyền nhận quyền bán lẻ của thương nhân phân phối khác để phân phối bán
lẻ. Đây được xem là điểm mới tiến bộ bởi nó tạo ra sự cạnh tranh.
Vẫn liên quan đến câu chuyện về giá, ông Ruệ nhìn nhận, trước đây theo
Nghị định 84, giá do doanh nghiệp quyết định nhưng thực tế là do cơ quan
quản lý quyết định. Còn theo quy định tại Nghị định 83 thì không chỉ
doanh nghiệp là đầu mối quyết định giá mà thương nhân phân phối cũng
được tự quyết định về giá nếu biên độ dao động giá dưới 3%. Nghĩa là cứ
biến động 1-3% thì doanh nghiệp điều chỉnh giá, có thể có những doanh
nghiệp tăng hoặc giảm 1% họ đã điều chỉnh, hoặc có những doanh nghiệp
khi tăng, giảm đến 2 hoặc 3% họ mới điều chỉnh. Điều này sẽ tạo ra sự
linh hoạt trong giá bán xăng dầu, nghĩa là thị trường sẽ có nhiều giá
bán lẻ khác nhau.
“Đó là điểm mới và rất hay, doanh nghiệp sẽ tự do điều chỉnh giá, đừng
nên can thiệp mốc thời gian sẽ càng gây khó cho doanh nghiệp, người tiêu
dùng được quyền lựa chọn mua của doanh nghiệp này hay doanh nghiệp
khác” ông Ruệ nhấn mạnh.
Xoay quanh câu chuyện về việc doanh nghiệp được tự điều chỉnh giá có thể
hiểu như sau, nếu như trước đây giá xăng dầu chỉ ở mức 20.000 đồng/lít
thì doanh nghiệp được quyền quyết định giá ở mức 7%, có nghĩa họ có
quyền điều chỉnh giá khoảng 1.500 đồng/lít. Tuy nhiên, nay giá xăng đã
lên tới khoảng 25.000 đồng/lít, nếu vẫn giữ mức trên, doanh nghiệp có
quyền tăng đến khoảng 2.000 đồng/lần/lít.
Theo các chuyên gia, việc điểu chỉnh giá theo nghị định mới sẽ phù hợp
với khả năng chấp nhận của nền kinh tế và bản thân người dân sẽ được lợi
khi giá thế giới biến động, chỉ phải chịu mức tăng giá khoảng 500-600
đồng/lít/lần và không bị tăng giá sốc. Tuy nhiên, theo các chuyên gia,
Nghị định 83 có nhiều điểm mới, thông tư hướng dẫn cần cụ thể thì nghị
định này mới thực sự đi vào cuộc sống. Một số ý kiến cho rằng, tới đây
liên bộ Tài chính-Công Thương cần một thông tư liên tịch, tránh chồng
chéo hoặc mâu thuẫn với nhau.
Thực tế cho thấy, xăng dầu luôn là mặt hàng thiết yếu và việc Chính phủ
kiện định mục tiêu thực hiện giá xăng dầu theo cơ chế thị trường có sự
quản lý của nhà nước là hoàn toàn hợp lý. Mọi sự thay đổi đều hướng tới
mục tiêu minh bạch hơn cho thị trường nhạy cảm này. Và dù có sự thay đổi
thì việc điều hành giá xăng dầu cần phải đảm bảo lợi ích vĩ mô, kiềm
chế lạm phát, đồng thời ưu tiên lợi ích của người tiêu dùng trước, sau
đó đến lợi ích của doanh nghiệp rồi đến Nhà nước./.
Theo TTXVN