Cùng tham dự có Ủy viên Bộ Chính trị, Phó Thủ tướng Chính phủ Trương Hòa Bình, Ủy viên Bộ Chính trị, Trưởng ban Dân vận Trung ương Trương Thị Mai, Bộ trưởng, Chủ nhiệm VPCP Mai Tiến Dũng, Tổng Thanh tra Chính phủ Phan Văn Sáu, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kiểm tra Trung ương Lê Thị Thủy, Thứ trưởng Bộ Công an Bùi Văn Nam, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng Lê Chiêm.
Phát biểu khai mạc Hội nghị, Phó Thủ tướng Trương Hòa Bình cho biết Hội nghị nhằm tổng kết tình hình tiếp công dân, giải quyết khiếu nại tố cáo từ hội nghị toàn quốc năm 2012 về vấn đề này tới nay, đề ra các giải pháp để nâng cao hiệu quả công tác này trong thời gian tới.
Phó Thủ tướng đề nghị các đại biểu phát biểu thẳng thắn, đánh giá thực trạng, nêu rõ những kết quả đạt được, những hạn chế, tồn tại, nguyên nhân và bài học kinh nghiệm, dự báo tình hình trong thời gian tới. Đặc biệt làm rõ vì sao trong thời gian qua, số vụ khiếu nại, tố cáo giảm nhưng số vụ khiếu kiện đông người lại tăng. Trong số nguyên nhân thì đi sâu làm rõ nguyên nhân chủ quan, nhất là những tồn tại hạn chế, yếu kém trong quản lý nhà nước và giải quyết khiếu nại tố cáo.
“Nhất là trong lĩnh vực đất đai, các quy định của pháp luật ngày càng hoàn thiện nhưng số vụ khiếu nại, tố cáo liên quan tới đất đai lại tăng, phải chăng do chính sách pháp luật vẫn chưa đủ hay do khâu tổ chức thực thi pháp luật chưa đủ, chưa quyết liệt”, Phó Thủ tướng đặt vấn đề.
Qua đó, đề xuất các giải pháp, cơ chế, chính sách nhằm giải quyết dứt điểm các vụ việc khiếu nại, tố cáo đông người, phức tạp, kéo dài. “Tinh thần là giải quyết dứt điểm chứ không chỉ giải quyết hết thẩm quyền. Phải bảo đảm quyền lợi chính đáng của người dân, có những quyền lợi có thể người dân chưa đủ căn cứ về pháp lý nhưng lại chính đáng. Vậy ngoài những quy định hiện hành thì cần sửa đổi, bổ sung chủ trương, chính sách như thế nào”, Phó Thủ tướng nói.
Tại Hội nghị, sau báo cáo của Tổng Thanh tra Chính phủ Phan Văn Sáu về công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại tố cáo, lãnh đạo Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Xây dựng, UBND Thành phố Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, Thành phố Đà Nẵng, UBND các tỉnh Quảng Ninh, Đồng Tháp, Đắk Nông, Lai Châu đã báo cáo làm rõ thêm, nhất là về các vụ việc phức tạp trên địa bàn.
Kết luận hội nghị, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc đánh giá các bộ ngành, địa phương đã có nhiều nỗ lực, rất cố gắng trong công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại tố cáo. Đáng chú ý, thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ về giải quyết các vụ việc khiếu nại tố cáo phức tạp, tồn đọng, kéo dài, tính tới ngày 15/8/2016, các cơ quan hành chính nhà nước đã xem xét, giải quyết 522 vụ trong tổng số 528 vụ việc theo kế hoạch, có 392 vụ việc đủ điều kiện ban hành thông báo chấm dứt thụ lý, đã ban bành 209 thông báo chấm dứt.
Tuy nhiên, Thủ tướng lưu ý, hội nghị này cần tập trung nêu rõ những tồn tại, hạn chế, nguyên nhân để tạo chuyển biến. Cụ thể, trong giai đoạn 2012-2015, số lượt công dân khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh giảm 4,3%, số đơn khiếu nại tố cáo giảm 54,6%, số vụ việc khiếu nại tố cáo thuộc thẩm quyền giải quyết của cơ quan hành chính nhà nước giảm 39,3%, nhưng số đoàn đông người tăng 32%.
Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nêu rõ những nguyên nhân dẫn tới khiếu nại, tố cáo phức tạp, đông người, kéo dài. Trước hết, trong số đơn khiếu nại, tố cáo, tranh chấp đất đai thì khoảng 70% là khiếu nại hành chính về đất đai, trong đó 40% liên quan tới thu hồi đất, tái định cư. Thủ tướng cho rằng cần nhận diện đây là mấu chốt để giải quyết và nhắc tới những vấn đề xảy ra ở một số nơi như giá đền bù chưa hợp lý, trình tự thu hồi đất không minh bạch, rõ ràng, bố trí nơi tái định cư điều kiện sinh hoạt khó khăn. Trong quy hoạch đô thị thì việc lấy ý kiến người dân, công khai quy hoạch còn hình thức, tình trạng quy hoạch treo khiến người dân không có đất sản xuất…
Nguyên nhân thứ hai là một số quy định của pháp luật đã thể hiện bất cập cần bổ sung, không còn phù hợp với thực tiễn, nhất là Luật Đất đai, trong đó có vấn đề giá đất. Thủ tướng nêu rõ, Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Tài chính phải có trách nhiệm đề xuất với Chính phủ việc sửa đổi, bổ sung.
Thứ ba, trong một số trường hợp, người đứng đầu địa phương, đơn vị còn chưa coi trọng đúng mức công tác tiếp công dân, chưa công khai lịch tiếp dân, ngại đối thoại với dân. “Nhiều chủ tịch xã, huyện và cả tỉnh chưa bao giờ tiếp dân, như vậy có đúng quy định không, trong khi người dân tin tưởng mình như vậy? Nói phải, củ cải cũng nghe”, Thủ tướng nói.
Vẫn còn những trường hợp chưa thực sự quan tâm tới quyền lợi chính đáng của người dân, giải quyết chậm, kéo dài, người dân phải chờ đợi lâu, thậm chí giải quyết sai sót, khiến người dân bức xúc và khiếu kiện vượt cấp. “Ông Chủ tịch huyện, xã, tỉnh phải biết trên địa bàn có bao nhiêu trường hợp bức xúc, để lâu quá thì họ khiếu kiện vượt cấp thôi”, Thủ tướng thẳng thắn.
Bên cạnh đó, một số địa phương viện nhiều lý do khác nhau, như dựa vào việc hết thời hiệu để không xem xét giải quyết mặc dù công dân đã cung cấp thêm thông tin chứng minh rằng việc khiếu nại, tố cáo là có cơ sở.
“Lúc tôi còn làm Phó Thủ tướng, khi giải phóng mặt bằng các dự án mở rộng Quốc lộ 1, khi tôi hỏi thì người dân nói họ ở đây 40 năm rồi, nhưng cán bộ đòi giấy tờ. Người ta ở đây 40 năm rồi thì còn cần giấy tờ gì, phải quyết cho họ chứ”, Thủ tướng kể lại câu chuyện này và nhấn mạnh, “nếu giải quyết có tình, có lý cho dân, không tham ô tham nhũng thì không ai kỷ luật các đồng chí”.
Một số trường hợp thiếu trách nhiệm, đề xuất giải quyết khiếu nại tố cáo, nhất là liên quan tới giải phóng mặt bằng, không khách quan, không chính xác, thiếu hợp lý, thậm chí tham ô, tham nhũng trong giải phóng mặt bằng.
Nguyên nhân thứ tư là nhận thức, ý thức chấp hành pháp luật từ phía một số người khiếu nại, tố cáo còn hạn chế, đưa ra yêu cầu vượt quá quy định của pháp luật; có tình trạng các phần tử xấu kích động, xúi giục người dân. Do đó việc tư vấn, giải thích, hướng dẫn, hỗ trợ pháp lý cho người dân rất quan trọng, cần phải có nhiều luật sư tốt tham gia tư vấn cho người dân và chính quyền, cần làm tốt công tác dân vận, tuyên truyền chính sách pháp luật đến tận người dân; nhiều nơi chưa làm tốt công tác này.
Về nhiệm vụ trong thời gian tới, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc chỉ rõ, trước hết, các cơ quan, các cán bộ, công chức phải sát dân, lắng nghe dân, quan tâm lợi ích chính đáng của người dân. Cả bộ máy phải làm việc theo tinh thần Chính phủ kiến tạo, liêm chính, hành động, phục vụ nhân dân, sâu sát, quyết liệt, chủ động giải quyết các vụ việc, “đừng để mất bò mới lo làm chuồng, nước đến chân mới nhảy”.
“Đây không phải là lý luận, phải là thực tiễn hành động thì mới yên dân được”, Thủ tướng nói và đề nghị cơ quan Dân vận, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các đoàn thể… giám sát nhiệm vụ này.
Cùng với đó, tăng cường rà soát, hoàn thiện thể chế, chính sách pháp luật để người dân thực hiện quyền khiếu nại tố cáo. Thủ tướng giao Thanh tra Chính phủ rà soát, kiến nghị sửa đổi Luật Khiếu nại, Luật Tố cáo, Luật Tiếp công dân. Bộ Tài nguyên và Môi trường phối hợp với Bộ Tài chính và các cơ quan liên quan theo dõi sát quá trình thi hành Luật Đất đai, tổng hợp các bất cập, trình Chính phủ phương án sửa đổi, bổ sung, nhất là những quy định liên quan đến giá đất, đền bù giải phóng mặt bằng…
Nhiệm vụ thứ hai là coi trọng công tác vận động nhân dân, làm cho dân hiểu, nói cho dân tin, lưu ý công tác hỗ trợ, tư vấn pháp lý cho người dân với sự tham gia của Đoàn luật sư, Hội luật gia, vai trò của cơ quan dân vận, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các đoàn thể chính trị…
Thứ ba, đặc biệt quan tâm, chấn chỉnh nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước theo hướng công khai, minh bạch, nhất là trong các lĩnh vực đất đai, xây dựng cơ bản, cấp phát ngân sách, thực hiện nghiêm trách nhiệm giải trình, xử lý nghiêm các sai phạm và công khai trước nhân dân. “Khi xây dựng một công trình, một dự án cần nêu rõ lý do và cam kết nơi ở mới bằng hoặc tốt hơn nơi ở cũ, nếu không như vậy thì người dân có nghe không?”, Thủ tướng đặt vấn đề.
Thứ tư, nâng cao chất lượng quy hoạch và quản lý đất đai, xây dựng theo hướng công khai, minh bạch, đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, công khai quy hoạch, quy trình thủ tục thu hồi đất; tăng cường thanh tra, kiểm tra các cơ quan thực thi công vụ.
Thứ năm, lãnh đạo các bộ ngành, địa phương phải quan tâm kiện toàn đội ngũ cán bộ tiếp dân, giải quyết khiếu nại tố cáo. Cả hệ thống tiếp dân, giải quyết khiếu nại tố cáo phải đặt mình vào cương vị người dân, nêu cao tinh thần trách nhiệm, giải quyết có lý, có tình, hướng dẫn người dân thực hiện quyền khiếu nại, tố cáo, báo cáo đầy đủ với cấp trên. “Cán bộ tiếp dân không phải là nơi chỉ tiếp nhận đơn, mà phải tiếp nhận cả những phản ánh tâm tư, nguyện vọng của dân”, Thủ tướng lưu ý.
Đồng thời, khi xảy ra vụ việc tố cáo khiếu nại đông người thì Chủ tịch UBND các địa phương phải trực tiếp đối thoại với dân. Trường hợp khiếu nại tố cáo đông người tới các cơ quan Trung ương thì Chủ tịch UBND tỉnh, thành phố phải phối hợp với Thanh tra Chính phủ và các cơ quan liên quan vận động người dân về địa phương, sau đó kịp thời đối thoại, giải quyết.
Cùng với đó, Thủ tướng yêu cầu các địa phương phải bố trí trụ sở tiếp dân đáp ứng yêu cầu, chú ý tới cả những việc như nước uống, quạt mát… cho người dân. Thanh tra Chính phủ tăng cường thanh tra, kiểm tra trách nhiệm thực hiện pháp luật về tiếp công dân, giải quyết khiếu nại tố cáo, đánh giá, biểu dương những đơn vị làm tốt, phê bình, nhắc nhở những nơi làm chưa nghiêm túc. Coi nhiệm vụ tiếp công dân, giải quyết khiếu nại tố cáo là nhiệm vụ chính trị quan trọng, là chỉ tiêu đánh giá thi đua.
Thủ tướng cũng yêu cầu Bộ Công an chỉ đạo công an các địa phương kiên quyết xử lý nghiêm những người lợi dụng khiếu nại tố cáo để gây rối trật tự công cộng, kích động, lôi kéo người dân khiếu kiện đông người. Công an các cấp có biện pháp bảo vệ an ninh trật tự tại nơi tiếp công dân.
Thông tin, truyền thông về tiếp công dân, giải quyết khiếu nại tố cáo để người dân hiểu đúng tình hình là nhiệm vụ quan trọng mà các cơ quan truyền thông báo chí phải làm tốt, phải vạch trần các luận điệu sai trái, kích động người dân khiếu nại tố cáo sai pháp luật, Thủ tướng nhấn mạnh.
Cuối cùng, Thủ tướng yêu cầu mở đợt cao điểm tổng rà soát, giải quyết khiếu nại tố cáo, nhất là những vụ việc đông người, phức tạp, kéo dài, tinh thần là “không ngại va chạm khi phải giải quyết lại việc cũ đã giải quyết chưa đúng, mạnh dạn giải quyết thấu tình đạt lý”.
Sau Hội nghị, Thủ tướng yêu cầu Thanh tra Chính phủ phối hợp với Văn phòng Chính phủ xây dựng Chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ để chỉ đạo cụ thể hơn, để các ngành, các cấp, đặc biệt là các địa phương làm tốt hơn công tác này trong thời gian tới./.
Bảo Châu