Đây là lần thứ hai sau 10 năm, Việt Nam đăng cai tổ chức năm APEC và đây cũng chính là cơ hội để Việt Nam đóng góp nhiều hơn vào sự phát triển của Diễn đàn hợp tác kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC). Việt Nam đã chủ động, tích cực và có trách nhiệm chuẩn bị trên các mảng công tác về nội dung, vật chất, hậu cần, lễ tân, an ninh, y tế, tuyên truyền, bảo đảm tiến độ và chất lượng. Việt Nam cũng đã nỗ lực trao đổi và định hình các sáng kiến, đề xuất mang tính dấu ấn của Năm APEC 2017, trong đó có vấn đề phát triển bao trùm về kinh tế, tài chính và xã hội, an ninh lương thực, công nghiệp hỗ trợ, chuẩn bị xây dựng tầm nhìn APEC sau năm 2020…

Nêu cao trách nhiệm nền kinh tế chủ nhà trong việc tổ chức Năm APEC 2017

Trong Năm APEC 2017, Việt Nam đã chuẩn bị cơ sở vật chất bảo đảm cho việc tổ chức khoảng 200 hội nghị, cuộc họp lớn nhỏ, trong đó có 20 hội nghị cấp SOM trở lên và Tuần lễ Cấp cao. Bảo đảm tổ chức thành công các hoạt động APEC là nhiệm vụ hàng đầu của đối ngoại nước ta trong năm 2017 với trọng tâm là Tuần lễ Cấp cao APEC vào tháng 11 với 5 hoạt động lớn, gồm: Hội nghị các nhà lãnh đạo kinh tế APEC, Hội nghị Thượng đỉnh doanh nghiệp, Đối thoại giữa các nhà lãnh đạo kinh tế APEC với các thành viên ABAC, Tiệc chiêu đãi chào mừng các nhà lãnh đạo và phu nhân/phu quân, Hội nghị liên Bộ trưởng Ngoại giao - Kinh tế và Hội nghị tổng kết các quan chức cao cấp. Trong dịp này, Việt Nam cũng ghi dấu ấn với việc tổ chức Hội nghị Thượng đỉnh kinh doanh Việt Nam. Ước tính khoảng 10.000 đại biểu quốc tế và trong nước sẽ tham dự các hoạt động này.

Phát huy tinh thần trách nhiệm, Việt Nam đã triển khai sớm công tác chuẩn bị cho Năm APEC 2017. Các nhóm công tác liên ngành đã được thành lập từ năm 2013. Từ giữa năm 2015, Chính phủ đã thành lập Ủy ban Quốc gia APEC 2017. Ủy ban Quốc gia APEC 2017 đã cùng các tỉnh, thành phố khẩn trương triển khai các công tác chuẩn bị về mọi mặt, quán triệt phương châm “kỹ lưỡng, trọng thị, chu đáo, hiệu quả, tiết kiệm, an ninh”. Tất cả các bộ, ngành, cơ quan và tỉnh, thành phố liên quan đều hết sức nỗ lực với trách nhiệm cao nhất để bảo đảm thành công của các hội nghị, tạo cơ hội để các đại biểu và doanh nghiệp nước ngoài kết nối với các doanh nghiệp và địa phương, quảng bá đất nước. Công tác an ninh cũng được chuẩn bị tốt trong bối cảnh phức tạp của tình hình thế giới và khu vực hiện nay. Việt Nam chủ động tham vấn, tranh thủ được sự đồng lòng, ủng hộ rộng rãi của các đối tác quốc tế và các nền kinh tế thành viên APEC. 

Ở trong nước, Chính phủ đã cùng với các địa phương đẩy mạnh thông tin về những lợi ích mà APEC mang lại cho địa phương, người dân, doanh nghiệp Việt Nam. Năm APEC 2017 là cơ hội mang các doanh nghiệp và thị trường APEC đến với Việt Nam, cũng như đem Việt Nam ra với bạn bè trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương và trên thế giới. Việt Nam còn có cơ hội nêu cao truyền thống nhân văn, hiếu khách, trọng thị, chu đáo, nghĩa tình trong văn hóa hội nhập của một đất nước năng động, đổi mới.

Tự tin khẳng định vai trò của APEC trong cục diện mới

APEC là diễn đàn hợp tác kinh tế quy mô hàng đầu tại châu Á - Thái Bình Dương với 21 nền kinh tế thành viên, chiếm 39% dân số thế giới và 57% GDP toàn cầu. Năm 2017 sắp kết thúc, tình hình kinh tế thế giới đã có dấu hiệu khởi sắc, dự kiến tăng trưởng ổn định ở mức 3,2%. Các nền kinh tế lớn cũng đang tăng tốc. Khu vực châu Á - Thái Bình Dương vẫn là khu vực phát triển mạnh nhất. Trong khi toàn cầu hóa và thương mại tự do thúc đẩy đáng kể thương mại và tăng trưởng toàn cầu, góp phần giảm đói nghèo, các xu hướng đang nổi lên như cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư và công nghệ số đang mở ra những cơ hội phát triển chưa từng có thì vẫn còn nhiều quan ngại về gia tăng khoảng cách số, vẫn còn nhiều người bị bỏ lại phía sau trong cuộc đua tìm kiếm cơ hội việc làm, cơ hội kinh doanh trong kỷ nguyên số. Khoảng cách phát triển giữa các nền kinh tế cũng như trong bản thân từng nền kinh tế ngày càng nới rộng. Nhiều thách thức an ninh phi truyền thống (thiên tai, bệnh dịch, già hóa dân số, biến đổi khí hậu…) đang nổi lên, đặt APEC trước yêu cầu tiếp tục duy trì động lực tăng trưởng và tăng cường hợp tác, liên kết đáp ứng thiết thực hơn các quan tâm của người dân và doanh nghiệp.

Trong bối cảnh nhiều bất ổn và diễn biễn khó lường của tình hình thế giới và khu vực hiện nay, sự tham dự của các nhà lãnh đạo cấp cao Việt Nam trong các hoạt động APEC đã góp phần đề cao vị thế của Diễn đàn. Thông điệp về tầm nhìn cho một cộng đồng châu Á - Thái Bình Dương hòa bình, ổn định, ngày càng gắn kết và phát triển thịnh vượng của Việt Nam đã trở thành niềm tin lan tỏa cho các nước thành viên duy trì cam kết đối với hợp tác và liên kết của APEC. Việt Nam thúc đẩy sự tham gia, phối hợp, đóng góp của các tổ chức quốc tế, cộng đồng doanh nghiệp và mạng lưới học giả vào nhiều hoạt động của APEC nhằm tạo sức mạnh tổng hợp, giúp các nước thành viên có cách nhìn nhận mới để thúc đẩy cải cách, nâng cao hiệu quả hoạt động, đưa APEC trở thành một cơ chế đi tiên phong trong xử lý các thách thức toàn cầu trong thời gian tới.

Việt Nam đã nỗ lực tạo động lực mới cho tương lai của APEC thông qua xây dựng các chương trình hành động, kế hoạch hợp tác, sáng kiến phát triển nhằm tạo điều kiện cho mọi người dân và doanh nghiệp trong khu vực được tham gia đóng góp, hưởng những thành quả của tăng trưởng và liên kết. Những đề xuất của Việt Nam trong Năm APEC 2017 khá toàn diện, bao gồm nhiều lĩnh vực từ tài chính, kinh tế, xã hội cho đến đào tạo nguồn nhân lực, thương mại điện tử. Việt Nam cũng đóng vai trò là nền kinh tế chủ trì thảo luận chủ đề hướng đến Mục tiêu Bogor 2020. Việt Nam được đánh giá cao trong việc đảm nhận vai trò tiên phong trên nhiều lĩnh vực cơ bản mà APEC đang phải đối mặt hiện nay như tự do hóa và thuận lợi hóa thương mại, tạo môi trường kinh doanh và đầu tư thông thoáng, minh bạch, nâng cao năng lực cạnh tranh và sáng tạo của các doanh nghiệp nhỏ và vừa, tăng cường an ninh lương thực và phát triển nông nghiệp bền vững… Thứ trưởng thường trực Bộ Ngoại giao Bùi Thanh Sơn, Chủ tịch SOM APEC 2017 cho biết, “các thành viên đều kỳ vọng Việt Nam sẽ góp phần khẳng định vai trò của APEC trong cục diện mới và tạo động lực cho diễn đàn khu vực bước vào thập niên phát triển thứ tư”(1). 

Chủ động thúc đẩy nhận thức chung về phát triển bao trùm

Sau gần ba thập niên hình thành và phát triển, APEC luôn đóng vai trò dẫn dắt phát triển bao trùm về kinh tế, thương mại và đầu tư. Từ các mục tiêu Bogor tới Chiến lược tăng trưởng, từ các hoạt động cải cách cơ cấu tới chương trình nghị sự về các doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa, từ các sáng kiến về người khuyết tật tới các dự án về phụ nữ và kinh tế…, các chương trình, kế hoạch hành động của APEC đều chứa đựng các yếu tố phát triển bao trùm. Tuy nhiên, quá trình hợp tác của APEC về bao trùm còn rải rác, thiếu sự phối hợp thỏa đáng, chưa có chính sách thúc đẩy toàn diện về kinh tế, tài chính, xã hội - những lĩnh vực có tính chất tùy thuộc và bổ trợ lẫn nhau. Dù APEC đã có nhiều nỗ lực thúc đẩy phát triển bao trùm, song những kết quả thu được vẫn còn cách xa mong đợi của người dân. Khoảng cách giàu nghèo ở nhiều nền kinh tế thành viên ngày càng rộng.

Chính vì vậy, một trong những sáng kiến quan trọng của nước chủ nhà Việt Nam đưa ra trong Năm APEC 2017 là sáng kiến phát triển bao trùm về kinh tế, tài chính và xã hội. Sáng kiến đã nhận được sự ủng hộ và tham gia rất tích cực của các nước thành viên cùng nhiều tổ chức quốc tế. Trong đó, việc chủ động tổ chức Diễn đàn phát triển bao trùm về kinh tế, tài chính và xã hội trong APEC là một hoạt động quan trọng hướng tới thúc đẩy phát triển bao trùm ở khu vực. Sáng kiến này là bước phát triển tiếp theo Tuyên bố của các nhà lãnh đạo APEC năm 2016, kêu gọi thúc đẩy phát triển bao trùm hiệu quả về kinh tế, tài chính và xã hội đối với phụ nữ, người cao tuổi, thanh niên và các cộng đồng nông thôn cũng như những đối tượng thiệt thòi và dễ tổn thương; hướng tới cộng đồng APEC bao trùm trên cơ sở kế thừa và kết hợp các sáng kiến đang thực hiện và thành tựu đã đạt được trong APEC như: Chiến lược tăng trưởng APEC 2010, Đổi mới chương trình nghị sự trong APEC cho tái cơ cấu, Kế hoạch hành động tạo thuận lợi kinh doanh APEC lần hai, Bản thiết kế kết nối APEC giai đoạn 2015 - 2025, và các kế hoạch hành động khác.

Đánh giá về sáng kiến này, Thứ trưởng thường trực Bùi Thanh Sơn cho rằng, “đây là lần đầu tiên APEC tổ chức một diễn đàn gắn kết được vấn đề phát triển bao trùm trên cả 3 lĩnh vực kinh tế, tài chính và xã hội, nhằm phối hợp chính sách và hành động giữa các ủy ban, nhóm công tác của APEC”(2). Sáng kiến này còn có tính chất kết nối và lan tỏa trong các lĩnh vực khác như y tế, an ninh lương thực, phát triển nông nghiệp bền vững thích ứng với biến đổi khí hậu thông qua các biện pháp tăng cường tài chính cho y tế, mở rộng tiếp cận cho mọi thành phần xã hội trong sử dụng các dịch vụ y tế, thu hẹp khoảng cách phát triển nông thôn - đô thị, tạo thuận lợi cho các cộng đồng nông thôn, doanh nghiệp quy mô nhỏ trong ngành nông nghiệp… Sáng kiến này phù hợp với yêu cầu, đòi hỏi hiện nay của APEC trong quá trình phát triển và liên kết hội nhập, tạo điều kiện để mọi người dân các nước thành viên APEC có thể tiếp cận cơ hội mới và cơ hội đó được chia sẻ đồng đều cho mọi người dân trên tất cả các lĩnh vực kinh tế, tài chính, xã hội. 

Thông qua sáng kiến này, các nước thành viên trong APEC đã tiếp cận nhận thức chung về sự cần thiết hình thành một Chương trình hành động APEC về phát triển bao trùm, trong đó có các tiêu chí cụ thể, các giải pháp liên ngành, các biện pháp hỗ trợ nâng cao năng lực thể chế và pháp lý liên quan thúc đẩy phát triển bao trùm... Sáng kiến này cũng hoàn toàn phù hợp với trọng tâm của Chương trình nghị sự phát triển bền vững đến năm 2030 của Liên hợp quốc, phản ánh nguyên tắc “không bỏ ai lại phía sau” và tầm nhìn của Liên hợp quốc về “xây dựng một thế giới công bằng, bình đẳng, bao dung, cởi mở và bao trùm về xã hội”. Ngoài ra, chính quá trình phát triển, cải cách của Việt Nam gắn với bao trùm về kinh tế, tài chính, xã hội và những thành tựu đáng ghi nhận trong xóa đói, giảm nghèo, tạo cơ hội cho người dân, nâng cao vai trò của khu vực tư nhân… cũng là một hình mẫu phát triển được nhiều nền kinh tế quan tâm.

Tích cực tạo nền tảng tăng cường kết nối và phát triển bền vững

Năm APEC 2017 diễn ra trong bối cảnh tình hình khu vực và thế giới có những biến động phức tạp. Chủ nghĩa bảo hộ trỗi dậy ở một số nền kinh tế thành viên và đang trở thành rào cản đối với quá trình tự do hóa thương mại và liên kết kinh tế trong khu vực. Bên cạnh đó, nhiều thách thức như bất bình đẳng gia tăng, các vấn đề biến đổi khí hậu, bệnh dịch, xung đột tác động ngày càng gay gắt hơn đến các nước thành viên. Trong khi đó, APEC đang nỗ lực phấn đấu hoàn thành Mục tiêu Bogor về tự do hóa và thuận lợi hóa thương mại, đầu tư vào năm 2020. Việc thúc đẩy tự do hóa và thuận lợi hóa thương mại tiếp tục là ưu tiên của APEC trong năm nay. Vì vậy, tăng cường kết nối là một trong những quan tâm hàng đầu của các nền kinh tế APEC nhằm tạo thêm những động lực mới cho tăng trưởng kinh tế, thúc đẩy liên kết kinh tế khu vực sâu rộng hơn, nâng cao tính bao trùm, hướng tới hình thành một khu vực châu Á - Thái Bình Dương gắn kết chặt chẽ, kết nối toàn diện và tổng thể vào năm 2025. 

Lộ trình tổng thể về Kết nối APEC giai đoạn 2015 - 2025 bao gồm các cam kết dài hạn của APEC nhằm tăng cường kết nối khu vực trên ba trụ cột: kết cấu hạ tầng, thể chế và con người. Lộ trình được kỳ vọng sẽ góp phần thúc đẩy triển khai các chiến lược tăng trưởng của APEC, cải thiện chất lượng mạng lưới giao thông vận tải khu vực, giảm chi phí giao dịch, nâng cao năng lực cạnh tranh của khu vực; tăng cường sự phối hợp và hợp tác giữa các chương trình kết nối ở khu vực, thúc đẩy tự do thương mại, gắn kết tài chính và kết nối con người vì sự phát triển chung của khu vực châu Á - Thái Bình Dương.

Trong gần 30 năm qua, các hiệp định thương mại tự do, hiệp định thương mại tự do khu vực (RTA/FTA) tại khu vực APEC đã chiếm tới 1/2 tổng số FTA trên thế giới và tiếp tục phát triển mạnh mẽ cả về số lượng, quy mô và tính chất. Theo thống kê của Ban Thư ký APEC, tính đến năm 2016, có tới hơn 165 FTA bao gồm ít nhất một thành viên APEC đã đi vào hiệu lực, gần 62 RTA/FTA đã được ký kết và thực thi giữa nội bộ các thành viên APEC. Nhờ vào tác động của các FTA, trong giai đoạn 2000 - 2016, thương mại nội khối APEC đã tăng 174%, từ 2,3 nghìn tỷ USD lên 6,3 nghìn tỷ USD. 

Những lợi ích từ RTA/FTA đóng vai trò rất quan trọng trong tạo động lực mới cho tăng trưởng kinh tế cũng như thương mại và đầu tư trực tiếp nước ngoài, thúc đẩy hoàn thiện hệ thống thể chế, chính sách của các nước thành viên. Các RTA/FTA cũng là công cụ thiết thực để ổn định xã hội, chia sẻ thịnh vượng chung trong toàn khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Tuy nhiên, để có thể tranh thủ tối đa các lợi ích kinh tế - xã hội của RTA/FTA, đồng thời giảm những bất lợi từ chi phí điều chỉnh, sự gia tăng bất bình đẳng thu nhập, các nước thành viên cần tiếp tục chú trọng việc chia sẻ kinh nghiệm và nâng cao năng lực, nhất là đối với các nước thành viên đang phát triển, trong việc đàm phán, ký kết và triển khai các RTA/FTA. Đối với Việt Nam, việc tiếp cận thị trường các nước về hàng hóa, dịch vụ là rất quan trọng. Trong khuôn khổ APEC, Việt Nam đã đàm phán nhiều hiệp định thương mại tự do với các đối tác quan trọng, tranh thủ điều kiện thuận lợi tiếp cận thị trường, mở rộng xuất khẩu. Đến nay, Việt Nam đã ký kết 12 FTA với các nước trong khu vực và cũng đang đàm phán ký kết, thực hiện các FTA với các nước ở nhiều khu vực khác như: Hiệp định thương mại tự do với Liên minh kinh tế Á - Âu có hiệu lực từ tháng 10-2016; Hiệp định thương mại tự do với Liên minh châu Âu (EVFTA) đang ở giai đoạn rà soát trước khi được phê chuẩn. Trong bối cảnh nhiều cơ chế hợp tác mới đang hình thành ở khu vực, để nâng cao vai trò của APEC, các nước thành viên nhất trí cần thảo luận về các bước đi chuẩn bị cho việc xây dựng tầm nhìn cho APEC sau năm 2020, triển khai các bước chuẩn bị hướng tới thành lập Khu vực thương mại tự do toàn châu Á - Thái Bình Dương (FTAAP).

Về phát triển bền vững, một kết quả đáng ghi nhận giữa hai lần Việt Nam đăng cai tổ chức năm APEC là trong giai đoạn 2005 - 2015, số người đói nghèo ở khu vực APEC đã giảm từ 204 triệu người xuống còn 185 triệu người. Tuy nhiên, nhiệm vụ của các chính phủ không chỉ là hỗ trợ những người nghèo thoát nghèo mà còn cần bảo đảm rằng những người ở trên ngưỡng nghèo đói sẽ không rơi lại tình trạng đói nghèo. Vì vậy, APEC cần tận dụng tối đa những lợi ích kinh tế - xã hội do các FTA mang lại, giảm thiểu các tác động bất lợi phát sinh từ chi phí điều chỉnh, thu hẹp bất bình đẳng. 

Để đạt được mức tăng trưởng như mong muốn, các nền kinh tế thành viên APEC thống nhất phải bảo đảm tăng trưởng bền vững nhằm tháo gỡ những khó khăn, thách thức của biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường, gia tăng khoảng cách giàu nghèo… giúp APEC hiện thực hóa mục tiêu xây dựng một cộng đồng APEC bao trùm lấy người dân làm trung tâm. Để phát triển bền vững trong giai đoạn tới, APEC và các nền kinh tế mới nổi trong APEC cần tạo thêm nhiều việc làm có năng suất cao và thỏa đáng, cần tăng cường đầu tư vào đào tạo nghề, giáo dục bậc cao, hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ, thúc đẩy bình đẳng giới và sự tham gia của phụ nữ vào kinh tế, bảo đảm mọi thành phần xã hội đều được tham gia vào phát triển và hưởng các lợi ích của phát triển… Đó chính là mối quan tâm của các nước thành viên, các doanh nghiệp và người dân trong khu vực, đồng thời cũng đáp ứng các nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam, trong đó có phát triển bền vững, lấy con người làm trung tâm của phát triển (3).

*
*     *

Năm APEC 2017 là một trọng tâm đối ngoại của Việt Nam trong giai đoạn hội nhập quốc tế toàn diện, khẳng định quyết tâm tiếp tục đổi mới, tham gia đóng góp vào việc định hình các cơ chế hợp tác đa phương, triển khai đường lối hội nhập quốc tế toàn diện và nâng tầm đối ngoại đa phương của Đảng. Trong bối cảnh hợp tác APEC đang đứng trước những thách thức không nhỏ do những biến động sâu sắc của tình hình quốc tế, các nước thành viên APEC đều kỳ vọng Việt Nam, trên cương vị nước chủ nhà, sẽ góp phần tạo động lực cho APEC bước vào thập niên phát triển thứ tư. Các nước thành viên và Ban Thư ký APEC đặc biệt ghi nhận những đóng góp của Việt Nam vào việc thúc đẩy hợp tác, liên kết của APEC, củng cố vai trò của APEC là động lực của tăng trưởng và liên kết toàn cầu. Trong thành công này, các đề xuất sáng tạo, linh hoạt và khả năng điều phối của Việt Nam để tìm ra tiếng nói chung trong vai trò nước chủ nhà là yếu tố then chốt. Các sáng kiến của Việt Nam về thúc đẩy phát triển bao trùm về tài chính, kinh tế, xã hội, phát triển nguồn nhân lực… được các thành viên hết sức quan tâm và ủng hộ.

Bên cạnh đó, Năm APEC 2017 có ý nghĩa rất thiết thực đối với Việt Nam trong tranh thủ mạnh mẽ hơn nguồn lực quốc tế phục vụ phát triển, làm sâu sắc hơn các mối quan hệ song phương, tăng cường ký kết các hợp đồng, dự án hợp tác của các địa phương, doanh nghiệp Việt Nam. Đây là dịp để quảng bá Việt Nam rộng rãi trên trường quốc tế. Với Năm APEC 2017, Việt Nam tiếp tục khẳng định vai trò, vị thế của một nền kinh tế quan trọng trong khu vực, là động lực cho sự phát triển mới của APEC, góp phần xây dựng khu vực châu Á - Thái Bình Dương hòa bình, phát triển, liên kết và thịnh vượng./.

----------------------

(1) Khẳng định vai trò của APEC trong cục diện mới, http://baoquocte.vn/ preview_article/a35bea9e09291625932012214dd6e5d2/khang-dinh-vai-tro-cua -apec-trong-cuc-dien-moi-55567.html

(2) Tăng trưởng không thể bền vững nếu không đảm bảo tính bao trùm, http://baoquocte.vn/tang-truong-khong-the-ben-vung-neu-khong-dam-bao-tinh-bao-trum-55847.html

(3) Hội nghị SOM 3 thành công với nhiều kết quả nổi bật, http://baoquocte.vn /hoi-nghi-som-3-thanh-cong-voi-nhieu-ket-qua-noi-bat-55982.html