Trong những năm qua, thực hiện Nghị quyết số 26-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương “về nông nghiệp, nông dân, nông thôn”, Quyết định số 800/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, tỉnh Lâm Đồng luôn xác định xây dựng nông thôn mới (NTM) là một trong những Chương trình có vai trò, vị trí đặc biệt quan trọng đối với sự phát triển của tỉnh. Theo đó, Ban Chỉ đạo Chương trình xây dựng NTM từ tỉnh đến cơ sở được thành lập, trưởng ban và phó trưởng ban chỉ đạo là đồng chí bí thư cấp uỷ và chủ tịch UBND cùng cấp; ban hành chương trình công tác; định kỳ tổ chức họp, đánh giá, sơ kết, tổng kết việc thực hiện... UBND tỉnh đã ban hành quyết định phê duyệt Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM tỉnh giai đoạn 2010-2020. Mục tiêu đề ra của tỉnh là đến năm 2015, có 43 xã và 01 huyện đạt chuẩn NTM (giai đoạn 1); đến năm 2020, có 99 xã và 06 huyện đạt chuẩn NTM (giai đoạn 2). Đến nay, tỉnh Lâm Đồng đã hoàn thành mục tiêu giai đoạn 1.
Hơn 5 năm qua, Đảng bộ, chính quyền và nhân dân các dân tộc trong tỉnh đã có nhiều cố gắng trong việc lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện Chương trình. Trước hết là công tác tuyên truyền, vận động đã được tỉnh chú trọng, chỉ đạo triển khai sâu rộng, bằng nhiều hình thức phù hợp, hiệu quả. Công tác đào tạo, bồi dưỡng, tập huấn cho đội ngũ cán bộ được chú trọng, đến nay, hầu hết cán bộ làm công tác xây dựng NTM các cấp đều được đào tạo, tập huấn, bồi dưỡng...; qua đó, góp phần nâng cao nhận thức, trách nhiệm của cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân đối với việc thực hiện Chương trình quan trọng này.
Qua thực hiện, bộ mặt nông thôn thay đổi, kết cấu hạ tầng được đầu tư, đời sống nhân dân nâng lên; nhân dân đồng thuận, tích cực hưởng ứng, thực hiện Chương trình. Nhiều phong trào thi đua xây dựng nông thôn mới được Mặt trận Tổ quốc và đoàn thể các cấp phát động mang lại hiệu quả thiết thực. Nhiều gương điển hình tiên tiến về sản xuất giỏi, làm giàu, giảm nghèo bền vững, phát triển giao thông nông thôn, thuỷ lợi nhỏ… xuất hiện và được tổng kết nhân rộng. Nhiều cơ chế, chính sách của Trung ương được tỉnh vận dụng, cụ thể hoá thực hiện mang lại hiệu quả; đặc biệt tỉnh đã ban hành những cơ chế, chính sách quan trọng, như cơ chế hỗ trợ đường giao thông nông thôn theo phương thức "nhân dân làm, nhà nước hỗ trợ vật tư”; cơ chế huy động các nguồn lực và tỷ lệ hỗ trợ từ ngân sách nhà nước để xây dựng NTM; khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn; hỗ trợ phát triển HTX; đề án đào ao hồ nhỏ phục vụ sản xuất nông nghiệp, kiên cố hoá kênh mương...;Vì vậy, đã huy động được nguồn lực khá lớn cho xây dựng NTM và tăng qua từng năm, trong đó nguồn lực từ ngân sách chỉ chiếm 10,66% (trong số 33.581 tỷ đồng qua 5 năm); còn lại là nguồn lực trong nhân dân (vốn dân, các tổ chức, doanh nghiệp, hợp tác xã đóng góp và vốn dân vay phát triển sản xuất).
Cơ cấu ngành nông nghiệp chuyển dịch theo hướng tích cực; giá trị sản xuất nông nghiệp bình quân toàn tỉnh tăng nhanh, năm 2015 đạt 140 triệu đồng/ha. Sản xuất nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao và ứng dụng tiến bộ khao học kỹ thuật vào sản xuất được đẩy mạnh; chăn nuôi phát triển theo hướng trang trại, đặc biệt phát triển đàn bò sữa (khoảng 15.720 con, tăng hơn 4 lần so với năm 2010) gắn với tiêu thụ sữa theo hợp đồng với các doanh nghiệp lớn. Các loại hình kinh tế tập thể và hình thức liên kết sản xuất được mở rộng. Quan tâm phát triển vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số; thực hiện tốt các chính sách giảm nghèo, tỷ lệ hộ nghèo toàn tỉnh giảm nhanh, từ 12,6% năm 2010 xuống còn dưới 2% vào năm 2015.
Toàn tỉnh hiện có 25 xã đạt chuẩn NTM và 19 xã đang được thẩm định để công nhận đạt chuẩn; bình quân đạt 15 tiêu chí/xã. Huyện Đơn Dương đã được Thủ tướng Chính phủ công nhận là huyện đạt chuẩn NTM; thành phố Đà Lạt và Bảo Lộc cơ bản hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM. Về một số chỉ tiêu cụ thể: trong 5 năm qua, toàn tỉnh đã nâng cấp được trên 2000 km đường giao thông nông thôn, nâng tổng số xã đạt tiêu chí giao thông lên 59/117 xã (50,43%); hệ thống thuỷ lợi được quan tâm đầu tư, cải tạo, nâng cấp, có 78/117 xã đạt tiêu chí về Thuỷ lợi (66,67%). Các tiêu chí liên quan đến cơ sở vất chất trường học, nhà văn hoá, hệ thống điện, bưu điện, chợ nông thôn và nhà ở dân cư nông thôn, giáo dục, y tế, văn hoá và bảo vệ môi trường đạt khá cao: 103/117 xã đạt tiêu chí về điện, đạt 88,03%; 48/117 xã có cơ sở vật chất trường học đạt chuẩn quốc gia, đạt 41,02%; 59 xã đạt tiêu chí cơ sở vật chất văn hoá, đạt 50,43%; 68/117 xã đạt tiêu chí về chợ nông thôn, đạt 58,12%; 113/117 xã đạt tiêu chí về bưu điện, đạt 96,58%; 77/117 xã đạt tiêu chí về nhà ở dân cư, đạt 65,81%; 100/117 xã đạt tiêu chí về giáo dục, đạt 85,47%; 74/117 xã đạt tiêu chí về y tế, đạt 63,25%; 88/117 xã đạt tiêu chí về văn hoá, đạt 75,21%; 79/117 xã đạt tiêu chí về môi trường, đạt 67,52%. Công tác xây dựng đảng, xây dựng hệ thống chính trị có nhiều kết quả quan trọng; tình hình an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội được giữ vững, ổn định. Đến nay, có 87/117 xã đạt tiêu chí về hệ thống tổ chức chính trị - xã hội vững mạnh, đạt 74,35%; 105/117 xã đạt tiêu chí về an ninh trật tự - xã hội được giữ vững, đạt 89,74%.
Bên cạnh những kết quả đã đạt được, vẫn còn một số khó khăn, hạn chế trong quá trình thực hiện, đó là: Việc lồng ghép các chương trình mục tiêu chưa được thống nhất chung một cơ chế nên hiệu quả đầu tư chưa cao; hỗ trợ vốn đầu tư từ ngân sách tỉnh chưa đáp ứng kịp vốn đối ứng của nhân dân nên một số công trình lĩnh vực GTNT, thuỷ lợi nhỏ chưa thực hiện theo kế hoạch. Việc phát triển các hình thức tổ chức sản xuất, liên kết sản xuất, tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp, thu hút doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn vẫn còn hạn chế. Một số xã ở vùng sâu, vùng xa, có đông đồng bào DTTS, đời sống, sản xuất còn gặp nhiều khó khăn, chênh lệch mức phát triển với các vùng khác còn lớn. Nhu cầu xây dựng cơ sở hạ tầng là rất lớn, trong khi ngân sách Nhà nước còn hạn chế và mức đóng góp của nhân dân có hạn, nên việc chuẩn hoá các tiêu chí về hạ tầng ở một số địa bàn nông thôn còn chậm. Một số nơi chưa xác định được mức độ quan trọng, cấp thiết, thứ tự ưu tiên xây dựng các công trình hạ tầng, dẫn đến tình trạng còn đầu tư dàn trải, gây thất thoát, hiệu không cao. Việc quy hoạch, xây dựng các khu dân cư tập trung ở địa bàn nông thôn còn hạn chế; công tác đào tạo nghề, nâng cao trình độ cho lao động nông thôn triển khai chậm; tiêu chí về môi trường chưa được quan tâm thực hiện đúng mức.
Từ thực tiễn xây dựng NTM ở Lâm Đồng, có thể rút ra một số bài học kinh nghiệm sau:
Một là, huy động sức mạnh cả hệ thống chính trị vào quá trình xây dựng NTM; người đứng đầu phải có quyết tâm chính trị cao, quyết liệt trong chỉ đạo, điều hành, sâu sát, trách nhiệm, có kế hoạch cụ thể thực hiện; phát huy tính chủ động, sáng tạo của cán bộ cơ sở và cộng đồng dân cư; chăm lo xây dựng tổ chức đảng vững mạnh ở cơ sở.
Hai là, làm tốt công tác tuyên truyền, vận động, bồi dưỡng, tập huấn, nhằm nâng cao nhận thức của đội ngũ cán bộ, đảng viên và người dân về xây dựng NTM; qua đó để người dân nâng cao nhận thức của mình để chủ động tham gia, xem việc xây dựng NTM là việc của dân, người dân là chủ thể, Nhà nước định hướng và hỗ trợ thực hiện.
Ba là, chăm lo phát triển nông nghiệp gắn với phát triển công nghiệp và ngành nghề nông thôn để nâng cao thu nhập, nhằm phát huy nội lực của toàn xã hội tham gia đóng góp xây dựng NTM, các địa phương trong tỉnh thi đua thực hiện phong trào “Cùng cả nước, Lâm Đồng chung sức xây dựng NTM”. Chú trọng công tác sơ, tổng kết, đánh giá và kịp thời bình chọn, biểu dương, khen thưởng những tập thể, cá nhân có cách làm hay, mô hình tốt để nhân rộng.
Bốn là, phát triển hạ tầng nông thôn phải gắn với sản xuất, nâng cao mức sống của người dân. Nhà nước xây dựng quy hoạch và công bố quy hoạch để nhân dân biết, quyết định xây dựng công trình theo thứ tự ưu tiên, phân kỳ đầu tư hợp lý... Dựa vào dân, huy động sức dân, phát huy tối đa dân chủ ở cơ sở theo nguyên tắc “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, giám sát và dân quản lý, sử dụng công trình” để xây dựng hạ tầng nông thôn. Người dân được tham gia thảo luận từ khâu lựa chọn công trình, xác định quy mô đầu tư, nguồn vốn, tổ chức thực hiện, vận động nhân dân tự hiến đất, cây trồng, vật tư...
Năm là, đầu tư hạ tầng nông thôn, nhất là giao thông nông thôn, thuỷ lợi cần nguồn vốn lớn, không thể đáp ứng trong một thời gian ngắn nên phải quy hoạch, phân kỳ đầu tư và lựa chọn các công trình có hiệu quả cao, thiết yếu để đầu tư trước, còn lại xây dựng theo lộ trình.
Sáu là, để hỗ trợ giúp các hộ nghèo sớm thoát nghèo bền vững, cần có giải pháp đồng bộ trong xây dựng NTM như: tuyên truyền, vận động, đào tạo nghề, đẩy mạnh phát triển sản xuất, tập trung đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng nông thôn thiết yếu như giao thông, thuỷ lợi, điện, trường học..., ngoài ra cần yêu cầu các hộ nghèo đăng ký thoát nghèo bằng những cách làm cụ thể mới được Nhà nước hỗ trợ và cộng đồng giúp đỡ, khắc phục tâm lý ỷ lại vào Nhà nước và cộng đồng.
Trong thời gian tới, dự báo tỉnh Lâm Đồng có những thời cơ và thuận lợi để phát triển kinh tế, nhất là trong lĩnh vực nông nghiệp, nông dân, nông thôn, như dự án hợp tác với Nhật Bản phát triển nông nghiệp theo hướng tiếp cận đa ngành; chương trình nông nghiệp công nghệ cao tiếp tục được đẩy mạnh; việc mở rộng thị trường tiêu thụ nông sản khi cộng đồng ASEAN thành lập và TPP có hiệu lực; tỉnh đang triển khai Đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững... Bên cạnh đó, vẫn còn những hạn chế, khó khăn, thách thức, đòi hỏi Đảng bộ, chính quyền và nhân dân các dân tộc trong tỉnh phải có quyết tâm cao, năng động, sáng tạo, tận dụng thời cơ, khắc phục khó khăn, thách thức, bám sát chương trình, kế hoạch và Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh Lâm Đồng lần thứ X để thực hiện.
Mục tiêu của tỉnh là phấn đấu đến năm 2020, có ít nhất 90 xã (tương ứng 77% tổng số xã của toàn tỉnh) đạt chuẩn NTM, có ít nhất 08/10 huyện đạt chuẩn NTM và Lâm Đồng đạt chuẩn tỉnh NTM. Để đạt được mục tiêu trên, từ nay đến năm 2020, tỉnh Lâm Đồng tập trung vào những nhiệm vụ và giải pháp trọng tâm sau:
Thứ nhất, tiếp tục quán triệt Nghị quyết số 26-NQ/TW, ngày 05/8/2008 của Ban Chấp hành Trung ương về nông nghiệp, nông dân, nông thôn; Quyết định số 800/QĐ-TTg về phê duyệt Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng NTM cả nước giai đoạn 2010-2020; đồng thời, đẩy mạnh công tác tuyên truyền sâu, rộng hơn nữa trong hệ thống chính trị và toàn xã hội về Chương trình xây dựng NTM; qua đó, tạo sự đồng tình, hướng ứng mạnh mẽ của cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân đối với việc xây dựng nông thôn mới.
Thứ hai, đẩy mạnh phong trào xây dựng NTM gắn với thực hiện có hiệu quả Đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp; phát huy tối đa điều kiện thuận lợi của từng vùng, vận dụng phù hợp với điều kiện của từng địa phương để phát triển. Gắn xây dựng NTM với công tác giảm nghèo bền vững; xây dựng và nhân rộng các mô hình kinh tế hợp tác trong sản xuất nông nghiệp, tạo mối liên kết chặt chẽ giữa người nông dân với các doanh nghiệp, cơ sở nghiên cứu khoa học, ngân hàng; chú trọng xây dựng thương hiệu cho các mặt hàng nông sản, bảo đảm quyền lợi cho cả người sản xuất và người tiêu dùng…
Thứ ba, tiếp tục xây dựng và từng bước hoàn thiện hệ thống kết cấu hạ tầng nông thôn, vận động, huy động các nguồn lực từ nhân dân để xây dựng các công trình hạ tầng. Tập trung rà soát, điều chỉnh các cơ chế, chính sách, thủ tục hành chính không còn phù hợp, nhằm tạo điều kiện thuận lợi trong việc xây dựng, phát triển hạ tầng nông thôn. Rà soát lại các hạng mục công trình, tiếp tục bố trí ngân sách hàng năm cho phát triển hạ tầng nông thôn, đảm bảo đầu tư có trọng tâm, trọng điểm, tránh đầu tư dàn trải, gây thất thoát, kém hiệu quả.
Thứ tư, tiếp tục quy hoạch, xây dựng các khu dân cư tập trung; quan tâm xây dựng mô hình “thôn, xã xanh, sạch, đẹp” gắn với việc phát huy vai trò của các tổ chức Đoàn TNCS Hồ Chí Minh các cấp, qua đó tạo nên bộ mặt, diện mạo mới cho khu vực nông thôn trên địa bàn tỉnh.
Thứ năm, chú trọng đào tạo phát triển nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực ở nông thôn, để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực phục vụ yêu cầu phát triển của tỉnh, trong đó có ngành nông nghiệp. Tiếp tục thực hiện có hiệu quả các phong trào: Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc; Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá ở khu dân cư; Chăm sóc sức khoẻ của nhân dân…Tiếp tục đổi mới, kiện toàn hệ thống chính trị trên địa bàn tỉnh; phát huy vai trò của các tổ chức cơ sở đảng trong lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng nông thôn mới; xây dựng bộ máy chính quyền sát dân và hoạt động hiệu quả; đổi mới nội dung, phương thức hoạt động của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể các cấp.
Thứ sáu, tập trung bám sát Đề án xây dựng NTM của từng địa phương trong tỉnh để thực hiện, với quyết tâm cao nhất, có lộ trình, bước đi phù hợp, đảm bảo đúng kế hoạch đề ra. Đối với các địa phương đã đạt chuẩn NTM, cần tiếp tục củng cố, hoàn thiện, nâng cao chất lượng các tiêu chí NTM, nhằm tạo bước phát triển mạnh mẽ trong những năm sắp tới.
Với những kinh nghiệm, kết quả đạt được qua quá trình thực hiện, cùng với sự quyết tâm cao của cả hệ thống chính trị và các tầng lớp nhân dân trong tỉnh, Lâm Đồng sẽ hoàn thành thắng lợi mục tiêu xây dựng tỉnh đạt chuẩn NTM vào năm 2020./.
Lê Khắc Phượng
Văn phòng Tỉnh uỷ Lâm Đồng