Đại biểu Đào Trọng Thi - Thành phố Hà Nội cho rằng dự thảo luật lần này đã xác định một cách rõ ràng hơn, xác đáng hơn tính chất đặc thù của Thủ đô và các chính sách, cơ chế đặc thù dành cho Thủ đô. Chính sách đặc thù không phải thành phố trực thuộc Trung ương, một đô thị đặc biệt hay là một trung tâm văn hóa, khoa học, kinh tế lớn của cả nước mà chính là ở chỗ đây là trung tâm chính trị, hành chính quốc gia của cả nước, bộ mặt của cả nước. Đây là nơi tập trung các cơ quan đầu não của Đảng và Nhà nước của các bộ, ngành, của các cơ quan tổ chức trong hệ thống chính trị. Đây cũng là nơi có các cơ quan ngoại giao, các cơ quan đại diện của nước ngoài và các tổ chức quốc tế. Nơi cũng diễn ra các sự kiện, các hoạt động quan trọng tầm cỡ quốc gia và quốc tế.

Theo đại biểu Đào Trọng Thi đây chính là những đặc điểm riêng Thủ đô mới có và xứng đáng được xác định là đặc thù của Thủ đô. Với vị thế và vai trò đặc biệt như vậy, nhân dân và chính quyền Thủ đô có trách nhiệm không chỉ thực hiện tốt nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, mà còn có trách nhiệm rất quan trọng và vinh dự là thay mặt cả nước đảm bảo điều kiện và môi trường hoạt động tốt đáp ứng những tiêu chuẩn cao về cơ sở hạ tầng, về quản lý, tổ chức đô thị, về văn minh đô thị, xứng đáng ngang tầm với những thủ đô tiên tiến, văn minh hiện đại khác trên thế giới.

Bàn đến việc quy hoạch các trường đại học trên địa bàn Thủ đô, đại biểu Lê Văn Học - Lâm Đồng cho rằng: Thực tế hiện nay tuyệt đại đa số các trường đại học, cao đẳng của Thủ đô Hà Nội, diện tích bình quân cho một sinh viên là nhỏ hơn 5 mét vuông, thậm chí rất nhiều trường diện tích cho 1 sinh viên nhỏ hơn một mét vuông, chỉ có gần 35% số trường đại học, cao đẳng, trung cấp chuyên nghiệp, có khoảng 70 trường có khu giáo dục thể chất và nhà thi đấu cho học sinh, sinh viên, thực ra gọi là khu và nhà nhưng rất nhỏ. Do đó đại biểu đề nghị phải thêm nội dung nữa rất quan trọng, có ý nghĩa là không cho phép các cơ sở giáo dục đại học và nghề nghiệp không có trụ sở chính tại Hà Nội được đặt địa điểm đào tạo trong nội thành. Vì hiện nay rất nhiều cơ sở giáo dục đại học, cơ sở giáo dục nghề nghiệp của các tỉnh và thành phố khác đặt địa điểm đào tạo tại nội thành Hà Nội làm gia tăng mật độ dân cư rất lớn, quá tải hạ tầng, ùn tắc giao thông và mất trật tự an toàn xã hội.

Đại biểu Nguyễn Lâm Thành - Lạng Sơn có một số ý kiến về vị trí vai trò của Thủ đô, trách nhiệm xây dựng phát triển và bảo vệ Thủ đô. Theo đại biểu, một số nội dung quy định tiêu chí cho Thủ đô, định hướng phát triển Thủ đô cần được làm rõ như việc xây dựng Thủ đô thành trung tâm kinh tế - văn hóa của khu vực hay không, hội nhập quốc tế thế nào, tính hiện đại ra sao, cần phải được cụ thể hóa một bước cho dự thảo luật. Ngoài ra đại biểu đề nghị bổ sung một điều quy định về phát triển thương mại, du lịch vì đây là một nội dung quan trọng với một đô thị phát triển. Cần xem việc quy hoạch, sắp xếp thương mại, du lịch ra sao gắn với bảo tồn và quy hoạch các khu chức năng rõ ràng. Các khu phố cổ, khu vực nội đô cần có những định hướng, tiêu chuẩn, chế định để kiểm soát và phát triển thương mại, du lịch đúng hướng, đúng theo yêu cầu và không mâu thuẫn với vấn đề quản lý khác.

Về tính đặc thù của Thủ đô, đại biểu Phạm Trọng Nhân - Bình Dương cho rằng Luật Thủ đô cũng cần một số nội dung đặc thù, dành một số cơ chế riêng có cho Thủ đô. Như tại Khoản 1, Điều 21 về chính sách cơ chế tài chính có ghi: "Ngân sách nhà nước ưu tiên phân bổ để đáp ứng yêu cầu xây dựng phát triển Thủ đô văn minh, hiện đại". Tuy nhiên, xem kỹ những cơ chế ưu đãi cao hơn các địa phương trong cả nước nhưng không biết cao giới hạn là bao nhiêu. Dự toán chi ngân sách cho Thủ đô được xác định trên cơ sở định mức phân bổ chi ngân sách cao hơn các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương khác, được sử dụng các khoản thu ngân sách Trung ương vượt dự toán cũng cần phải làm rõ.

Trong khi đó đại biểu Trần Ngọc Vinh - TP Hải Phòng đề nghị Ban soạn thảo tiếp tục xem xét quy định rõ trong dự thảo luật lần này về cơ chế, chính sách đặc thù về tổ chức bộ máy chính quyền Thủ đô và mối quan hệ giữa chính quyền Thủ đô với các cơ quan của Trung ương như thế nào? khác với các tỉnh, thành phố khác những điểm gì hay vẫn tổ chức áp dụng theo quy định chung của pháp luật hiện hành đó mới là cơ chế chính sách đặc thù. Đại biểu cho rằng nếu làm rõ được vấn đề này mới nêu bật được sự khác biệt đặc thù về cơ chế, chính sách của Thủ đô Hà Nội, mới khắc phục được những hạn chế như đã nêu trong Báo cáo tổng kết thi hành Pháp lệnh Thủ đô năm 2000.

Đại biểu Nguyễn Đức Chung - Giám đốc công an TP Hà Nội cho biết, thực tế sau 5 năm khi ban hành Luật Cư trú số người ở các tỉnh, thành phố khác chuyển về Hà Nội làm ăn sinh sống tăng nhanh. Tính đến tháng 3/2012 toàn thành phố có 1.805.335 hộ với 7,1 triệu nhân khẩu, trong đó số dân tạm trú là hơn 900.000 - gần 1 triệu người, mật độ dân cư của thành phố không đều, có sự chênh lệch lớn giữa các quận nội và ngoại thành. Theo phê duyệt của Chính phủ, dự kiến đến năm 2030 dân số thành phố Hà Nội từ 9 - 10 triệu, tuy nhiên với tốc độ như hiện nay, đến năm 2020 dân số TP Hà Nội đã là 13 - 14 triệu. Mật độ dân của Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay là khoảng 4.000 người/kilo mét vuông, trong khi đó ở quận Đống Đa TP Hà Nội là 37.000 người/kilo mét vuông, quận Hai Bà Trưng là 30.000 người/kilo mét vuông.

Việc tăng dân số quá nhanh sẽ gây khó khăn cho chính quyền thành phố trong thực hiện nội dung các công việc: Một là, việc đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng như cấp điện, cấp nước, thoát nước, trường học, bệnh viện, các công trình văn hóa, đáp ứng khu vui chơi, giải trí cho người dân sẽ hạn chế hơn. Hai là, đầu tư cho các dự án giao thông đô thị, quản lý vệ sinh môi trường sẽ chậm hơn. Ba là, thực tế sự quá tải trong quản lý dân cư sẽ làm giảm chất lượng cuộc sống của người dân, các dịch vụ của người dân sẽ phải trả chi phí cao hơn, vừa gây áp lực cho chính quyền trong quản lý. Đồng thời cũng làm giảm chất lượng cuộc sống của chính ngườii dân khi sống trong môi trường, thiếu các điều kiện về dịch vụ mà đáng lẽ họ phải được hưởng tốt hơn. Từ đó, đẩy chi phí đời sống của người dân sẽ cao hơn.

Từ thực tế việc tăng nhanh dân số ở quận nội thành thành phố đã gây áp lực cho các điều kiện liên quan đến công tác đảm bảo an ninh và giữ gìn trật tự an toàn xã hội, trong 5 năm qua tình hình tội phạm và các tệ nạn xã hội trên địa bàn thành phố theo thống kê có từ 35-37% các loại tội phạm do các đối tượng ở các tỉnh ngoại thành đến TP Hà Nội gây án. Do đó, đại biểu Nguyễn Đức Chung đề nghị áp dụng hạn chế các điều kiện nhập cư vào các quận nội thành là một điều kiện rất cần thiết để đảm bảo cho việc giữ gìn an ninh chính trị và giữ gìn trật tự an toàn xã hội trên địa bàn Thủ đô.

Đại biểu Lê Thị Hương - Thanh Hoá nhận định về biểu tượng của Thủ đô ở Điều 6, đại biểu cho rằng biểu tượng của Thủ đô không phải là vấn đề riêng của TP Hà Nội mà là vấn đề của cả nước. Kinh nghiệm quốc tế cũng cho thấy hầu hết các thủ đô, các thành phố lớn trên thế giới đều có biểu tượng riêng của mình. Do đó đại biểu tán thành quy định trong dự thảo luật phải có biểu tượng của Thủ đô, phương án tốt nhất quy định rõ trong biểu tượng Thủ đô của luật. Trên thực tế nhiều năm qua TP Hà Nội cũng đã tổ chức thi chọn và xác định hình ảnh Khuê Văn Các là biểu tượng của Thủ đô Hà Nội. Đại biểu tán thành việc lựa chọn Khuê Văn Các là biểu tượng của Thủ đô Hà Nội.

Về vấn đề danh hiệu công dân danh dự của Thủ đô. Dự thảo luật quy định về danh hiệu công dân danh dự của Thủ đô để tạo cho người nước ngoài có đóng góp xây dựng phát triển Thủ đô trong việc mở rộng tăng cường hợp tác quốc tế của Thủ đô, quy định này cũng phù hợp với thông lệ quốc tế. Tuy nhiên đại biểu Lê Thị Hương đề nghị Cơ quan Soạn thảo nghiên cứu tính tương thích của quy định này đối với quy định trong Luật Thi đua khen thưởng hiện hành cũng như dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung Luật Thi đua khen thưởng. Mặt khác bên cạnh về quy định công dân danh dự Thủ đô trong thời gian qua Hà Nội đã trao tặng danh hiệu công dân Thủ đô ưu tú cho các cá nhân và công dân Việt Nam. Đại biểu đề nghị Cơ quan soạn thảo cân nhắc nghiên cứu đánh giá khả năng đưa các quy định về việc phong tặng danh hiệu công dân Thủ đô ưu tú trong dự thảo luật, khi đó luật sẽ quy định 2 danh hiệu là công dân danh dự Thủ đô dành cho người nước ngoài và công dân Thủ đô ưu tú dành cho người Việt Nam;

Phát biểu tại hội trường, Phó Chủ tịch Quốc Hội Uông Chu Lưu đề nghị: Thứ nhất, phạm vi điều chỉnh của dự án luật tại Điều 1, ý kiến của nhiều vị đại biểu Quốc hội nên xác định ngay trong điều này những chính sách đặc thù cho việc xây dựng Thủ đô, đây là Luật về Thủ đô Hà Nội, chứ không phải về thành phố Hà Nội. Thứ hai, về vấn đề quy hoạch, đây là một nội dung rất quan trọng, một vấn đề hàng đầu tạo ra những cơ chế, những chính sách cho đầu tư xây dựng, phát triển và bảo vệ Thủ đô. Cho nên trong điều này có nhiều vị đại biểu Quốc hội đề nghị là ngay cả việc điều chỉnh quy hoạch chung cũng phải báo cáo với Quốc hội. Phó Chủ tịch Quốc hội cũng đề nghị Quốc hội xem xét, thông qua luật này để tạo cơ sở pháp lý việc phát triển, xây dựng thủ đô./.

Tuấn Đạt (Tổng hợp)