Đây là niềm vinh dự và tự hào của đồng bào các dân tộc nơi đây - mảnh đất được coi là cái nôi của Cách mạng Việt Nam.
Ngày
25/9/1936, Chi bộ Đảng đầu tiên của Châu Bắc Sơn được thành lập. Dưới
sự lãnh đạo của Chi bộ Đảng, nông dân xã Đế Đống nay là xã Long Đống đã
tham gia nhiều cuộc đấu tranh do Đảng phát động, để chống lại sự áp bức
bóc lột, sưu cao, thuế nặng, bắt phu trong ngày mùa...
Từ các
cuộc đấu tranh đó, nhiều gia đình ở xã Long Đống đã giác ngộ cách mạng
như ông Dương Văn Quý, ông Dương Hữu Nhờn, bà Dương Thị Vương, bà Hoàng
Thị Hạc, ông Đinh Văn Tươi, ông Dương Hữu Thư, bà Hoàng Thị Vân. ...
Trong
thời gian kháng chiến, nhiều gia đình đã che chở, nuôi giấu và giữ bí
mật tuyệt đối cho các đồng chí cán bộ cách mạng từ Trung ương đến địa
phương dừng chân và hoạt động trên địa bàn huyện. Từ năm 1938, địa danh
Khuổi Guồng, thôn Thủy Hội, xã Long Đống đã trở thành "Trạm dừng chân"
của các đồng chí cán bộ cách mạng qua lại hoạt động giữa các vùng căn cứ
cách mạng.
Cuối năm 1937, đầu năm 1938, Xứ ủy Bắc Kỳ giao nhiệm
vụ cho đồng chí Lê Xuân Thụ lên Bắc Sơn củng cố xây dựng con đường
chiến lược từ Bắc Sơn qua Bình Gia, Thất Khê, đến biên giới Việt - Trung
và từ Bắc Sơn qua huyện Võ Nhai tỉnh Thái nguyên về xuôi, nối liền vùng
căn cứ cách mạng Đại Từ (huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên) và huyện Sơn
Dương (tỉnh Tuyên Quang). Khi đó, thị trấn Bắc Sơn là một điểm của
tuyến đường chiến lược và là trung tâm liên lạc, tổ chức đưa đón, bảo vệ
cán bộ cách mạng đi lại giữa các vùng căn cứ địa cách mạng để huấn
luyện quân sự, chính trị cho các chiến sĩ cách mạng Bắc Sơn.
Dưới
sự lãnh đạo của Trung ương và Xứ ủy Bắc kỳ, phong trào cách mạng Bắc
Sơn đã bước vào giai đoạn phát triển mới. Các đội tự vệ được thành lập,
một số đồng chí tự vệ ở các tỉnh lân cận như: Bắc Giang và các huyện
phía nam Thái Nguyên cũng lên chiến khu Bắc Sơn tập luyện. Chiến công
đầu tiên là ngày 27 và 28/9/1940, tại đèo Canh Tiếm, quân khởi nghĩa và
nhân dân xã Chiến Thắng đã chặn và tiêu diệt 7 tên lính Pháp, thu nhiều
vũ khí.
Tháng 2 năm 1941, đoàn đại biểu Đảng ta gồm các đồng chí
Trường Chinh, Hoàng Văn Thụ, Hoàng Quốc Việt, Trần Đăng Ninh đi dự hội
nghị Trung ương 8 ở Pác Bó (tỉnh Cao Bằng) do lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc
triệu tập đã dừng chân tại Khuổi Nọi, để nắm tình hình và chỉ thị những
chủ trương, biện pháp công tác cần kíp, đồng thời quyết định thành lập
đội Cứu quốc quân I. Sau đó, đoàn cán bộ được đội cứu quốc quân I và
đồng bào xã Chiến Thắng bảo vệ tuyệt đối an toàn đi qua đèo Canh Tiếm để
bàn giao cho trạm khác, đi dự hội nghị Trung ương 8 ở Pác Bó (Cao
Bằng). Khi trở về, đoàn đã dừng chân tại xã Tân Lập 42 ngày để truyền
đạt Nghị quyết Trung ương 8 cho cán bộ, đảng viên trong Đảng bộ huyện
Bắc Sơn và giúp Đảng bộ huấn luyện cán bộ.
Trong thời gian dừng
chân hoạt động xã Chiến Thắng, các đồng chí lãnh đạo Trung ương được
nhân dân che chở và bảo vệ tuyệt đối an toàn.
Ngày 18/4/1945,
Bắc Sơn hoàn toàn giải phóng. Trên đồn Mỏ Nhài cờ đỏ sao vàng tung bay
trước gió. Sau Cách mạng tháng Tám thành công, nhận định xã Chiêu Vũ là
nơi vị trí chiến lược an toàn nên tháng 10 năm 1946 chính quyền cách
mạng đã đưa nhà máy công binh xưởng sản xuất vũ khí đầu tiên về đặt tại
Rì Rọ, Tân Kỳ, xã Chiêu Vũ để chuyên sản xuất vũ khí.
Trong cuộc
kháng chiến chống thực dân Pháp, đồng bào các dân tộc huyện Bắc Sơn
luôn nêu cao tinh thần đoàn kết, ủng hộ sức người, cơ sở vật chất cho
phong trào cách mạng, đóng góp một phần công sức trong việc giải phóng
quê hương đất nước.
Ngày nay, mỗi địa danh và dấu ấn của cuộc
khởi nghĩa Bắc Sơn năm xưa luôn có một giá trị lịch sử to lớn đối với
dân tộc Việt Nam nói chung và với đồng bào các dân tộc vùng An toàn khu
Bắc Sơn nói riêng. Với giá trị lịch sử vô cùng quý giá đó, vùng An toàn
khu Bắc Sơn mãi mãi là "địa chỉ đỏ" trong giáo dục lịch sử, truyền thống
cách mạng cho thế hệ hôm nay và mai sau.
Thái Thuần (TTXVN)