Còn nhiều vướng mắc

Tại cuộc hội thảo nằm trong Tuần lễ giao lưu Văn hóa và Thương mại Việt Nam-Nhật Bản lần thứ 2, ông Sa-sa-ki Ho-ri-yu-ki, Tổng giám đốc Tập đoàn Brainworks Asia (Nhật Bản) có đề cập: “Sau nhiều buổi giao lưu và nắm tình hình thực tế tại Việt Nam mà đặc biệt là các tỉnh, thành phố vùng ĐBSCL, chúng tôi nhận thấy đây là một vùng đất đầy tiềm năng. Theo con số thống kê, chúng tôi được biết có hơn 70% số doanh nghiệp Nhật Bản muốn đầu tư vào Việt Nam. Nhưng, để có thể đầu tư, điều chúng tôi lo ngại nhất vẫn là đất đai và thủ tục. Bởi, để đầu tư vào bất kỳ lĩnh vực nào chúng tôi vẫn cần nguồn đất sạch”.

Một thực tế cần nhìn nhận, chúng ta vẫn chưa có chính sách tạo quỹ đất xây dựng cơ sở hạ tầng phục vụ cho các công đoạn sau thu hoạch như: Phơi, sấy, chế biến, kho chứa. Mà điều này lại rất cần cho một doanh nghiệp khi muốn đầu tư. Thêm vào đó là việc vận chuyển những mặt hàng nông nghiệp sau khi sản xuất đến nơi tiêu thụ còn gặp khó khăn vì cơ sở hạ tầng thiếu đồng bộ. Ngoài ra, doanh nghiệp muốn thuê đất sản xuất phải chịu chi phí trung gian và chi phí quản lý lớn do ký hợp đồng với nhiều hộ nhỏ lẻ và chưa kể đến tình trạng trả tiền thuê đất lần thứ hai cho cùng một diện tích.

Việc tùy tiện thay đổi quy hoạch, chính sách ở nhiều địa phương cũng là trở ngại lớn cho nhà đầu tư khi muốn đầu tư vào nông nghiệp. Việt Nam nói chung và ĐBSCL nói riêng đã thực hiện chiến lược thu hút đầu tư nước ngoài vào nông nghiệp từ năm 1991. Song đến nay, thu hút vốn vào nông nghiệp vẫn chưa mang lại hiệu quả. Theo các chuyên gia kinh tế, nguyên nhân là do chúng ta chưa giải quyết được bài toán lợi ích giữa doanh nghiệp, nhà đầu tư nước ngoài và người nông dân. Ngoài ra, công tác vận động xúc tiến FDI vào nông nghiệp chưa thực sự hiệu quả, chưa có kết nối toàn cầu; chính sách, chiến lược định hướng thu hút FDI vào nông nghiệp chưa xác định rõ ràng, còn nhiều bất cập.

Cần đổi thay

Theo số liệu thống kê từ Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), chi nhánh Cần Thơ, tính đến cuối năm 2016, toàn vùng ĐBSCL thu hút hơn 130 dự án FDI, tổng vốn đăng ký hơn 1.200 tỷ USD. Số dự án này còn khá khiêm tốn và phân bổ không đồng đều ở các địa phương.

Để thu hút FDI, nhất là trong lĩnh vực nông nghiệp, theo các chuyên gia, cần phải đổi mới trong chính sách, trước tiên là đối với đất đai. Để có được nguồn đất sạch, ngay từ bây giờ phải xác định mặt hàng nào cần phải giảm đi, quy hoạch vùng trồng trọt cụ thể. Ngoài ra, Nhà nước nên hạn chế tham gia vào hoạt động của doanh nghiệp, nhằm phát huy tính chủ động của doanh nghiệp và nông dân khi đầu tư nông nghiệp, nông thôn.

Ứng dụng dây chuyền trong các khâu sản xuất nông nghiệp nhằm tiết giảm thời gian và chi phí tại Công ty TNHH Tấn Tài 2 (Cái Bè, Tiền Giang). 

Cùng với đất đai, ĐBSCL cần thay đổi chính sách thu hút đầu tư vào nông nghiệp. Ông Nguyễn Phương Lam, Phó giám đốc Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) Chi nhánh Cần Thơ cho biết: "Qua nhiều chuyến công tác tại một số nước như: In-đô-nê-xi-a, Trung Quốc, Ấn Độ..., chúng tôi nhận thấy nhu cầu mua sản phẩm nông nghiệp ở những nước này tăng mạnh so với trước. Bởi, ĐBSCL là vùng có nguồn nguyên liệu dồi dào và một phần là họ có thể bán máy móc, thiết bị. Tôi cho rằng, khi kêu gọi đầu tư vào nông nghiệp, bên cạnh giới thiệu về tiềm năng, lợi thế, để những nhà kinh doanh quan tâm nhiều hơn, đầu tư nhiều hơn, chúng ta phải chứng minh và giới thiệu để họ thấy đầu tư vào nông nghiệp không chỉ trồng lúa và trái cây mà nó là một chuỗi sản phẩm, có thể khai thác hết được từ nguyên liệu ban đầu đến nguyên liệu cuối cùng”.

Ông Lam lưu ý, để làm được điều này, nông nghiệp phải tái cơ cấu, thay đổi cách thức và đổi mới, hướng đến nền nông nghiệp cạnh tranh quốc tế. Nông nghiệp vừa phải bảo đảm an ninh lương thực, vừa là ngành hàng để nâng cao thu nhập của người dân. Và điều này đang được Nhà nước quan tâm thực hiện.

Một nhân tố quyết định cho sự thắng, bại của cuộc “cách mạng” mang tính chiến lược trong thu hút FDI chính là con người. Nhà nước cần phải có chiến lược kêu gọi đầu tư, riêng người nông dân phải là người tiên phong trong thay đổi tư duy, nhận thức, từng bước tiến tới làm chủ công nghệ. Phải đưa khoa học vào trong canh tác chứ không thể dựa vào kinh nghiệm như trước. Nói như GS Nguyễn Mại, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp đầu tư nước ngoài: “Đã đến lúc ĐBSCL phải thay đổi tư duy thu hút FDI vào nông nghiệp và nhất là phải tổ chức lại nông dân để họ trở thành những con người tập thể”.

Mạnh dạn đầu tư

Thời gian qua, các địa phương đã nỗ lực rất nhiều trong việc cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh nhằm nâng cao chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI). Song, để thu hút FDI vào lĩnh vực nông nghiệp, ĐBSCL cần xác định trọng tâm trong phát triển của vùng là phát triển nông nghiệp công nghệ cao, hướng đến hội nhập tham gia chuỗi sản xuất nông nghiệp toàn cầu để có kế hoạch thu hút đầu tư một cách bài bản, hệ thống.

Trao đổi với chúng tôi về vấn đề này, PGS, TS Nguyễn Văn Sánh, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phát triển ĐBSCL, Trường Đại học Cần Thơ chia sẻ: “Để thu hút FDI vào nông nghiệp thì phải nâng cấp kết cấu hạ tầng để khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư mở rộng quy mô, đầu tư mới, ứng dụng khoa học công nghệ để tăng giá trị sản phẩm. Đồng thời, cần tạo sự bình đẳng giữa nhà đầu tư FDI và nhà đầu tư trong nước”.

Thực tế, vấn đề quan trọng nhất vẫn là cơ sở hạ tầng. Bởi nó liên quan trực tiếp đến thời gian và chi phí. Vì vậy, muốn thu hút FDI bắt buộc hạ tầng phải được cải thiện. Bên cạnh đầu tư đường bộ, hàng không... còn phải có đô thị, khu nghỉ dưỡng, khu vui chơi giải trí...

Liên quan tới vấn đề này, trong hai ngày làm việc tại TP Cần Thơ mới đây, Phó thủ tướng Chính phủ Vương Đình Huệ đã yêu cầu các bộ, ngành cần phối hợp chặt chẽ với nhau, có kế hoạch phát triển chuỗi giá trị sản xuất nông nghiệp chủ lực của vùng. Phải xây dựng môi trường đầu tư kinh doanh thuận lợi, hỗ trợ tối đa, tăng cường trao đổi, đối thoại với các nhà đầu tư để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho doanh nghiệp.

 Bên cạnh đó, Phó thủ tướng cũng chỉ định Bộ Giao thông vận tải và các ngân hàng tích cực nghiên cứu việc triển khai các dự án Quốc lộ 60, tuyến Phụng Hiệp-Quản Lộ, đường tránh TP Cà Mau, tiến hành đưa dự án Đường Hồ Chí Minh qua địa bàn Cà Mau vào danh mục ưu tiên đầu tư bổ sung; tài trợ bổ sung cho dự án cao tốc đoạn Trung Lương-Mỹ Thuận nhằm đẩy mạnh thu hút đầu tư FDI vào các tỉnh, thành phố như: Cà Mau, Sóc Trăng, Hậu Giang...

Đề xuất giải pháp thu hút FDI nông nghiệp, ông Sa-sa-ki Ho-ri-yu-ki, Tổng giám đốc Tập đoàn Brainworks Asia (Nhật Bản) cho rằng: “Doanh nghiệp nước ngoài sang Việt Nam đầu tư và sở dĩ chọn các tỉnh, thành phố vùng ĐBSCL là vì nơi đây giá nhân công rẻ hơn TP Hồ Chí Minh, lực lượng lao động cũng rất năng động. Thế nên về lâu dài, ĐBSCL nên mạnh dạn đầu tư, phối hợp với các nước có thế mạnh về giáo dục- đào tạo tại chỗ nguồn nhân lực có tay nghề cao, đáp ứng yêu cầu của doanh nghiệp”.

Cũng theo ông Sa-sa-ki Ho-ri-yu-ki, ĐBSCL nên đầu tư mở rộng chuyến bay quốc tế như đi Hồng Công, Thái Lan... Trong dài hạn, nên tập trung đầu tư cảng cạn, trung tâm phân phối tại TP Cần Thơ để hàng hóa từ TP Hồ Chí Minh về đây sẽ phân phối về các tỉnh và ngược lại.

Bài và ảnh: THÚY AN/QĐND