Sự phát triển của thương mại điện tử và nền kinh tế số là xu hướng tất yếu trong cuộc cách mạng công nghiệp 4.0. Tuy nhiên, nền kinh tế số cũng đang đặt ra thách thức rất lớn đối với công tác quản lý thuế tại Việt Nam.

Xung quanh những giải pháp để vừa khuyến khích phát triển kinh tế số vừa chống được thất thu thuế và bảo đảm công bằng cho các tổ chức, cá nhân thực hiện nghĩa vụ thuế đối với nhà nước, phóng viên TTXVN đã có cuộc trao đổi với ông Lưu Đức Huy, Vụ trưởng Vụ Chính sách, Tổng cục Thuế.

- Trong cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, nhiều mô thức kinh doanh và giao dịch thương mại mới được sáng tạo ra như các ứng dụng chia sẻ Uber, Grab, công nghệ blockchain…Các hình thức này đang tạo ra những thách thức gì đối với quản lý thuế ở Việt Nam, thưa ông?

Ông Lưu Đức Huy: Kinh doanh thương mại điện tử, kinh doanh dựa trên nền tảng số là một loại hình kinh doanh mới đang phát triển mạnh ở các nước trên thế giới nói chung và ở Việt Nam nói riêng.

Bên cạnh những kết quả đạt được thì hoạt động kinh doanh thương mại điện tử, kinh doanh dựa trên nền tảng số vẫn còn một số tồn tại.

Cụ thể, việc cấp phép đăng ký kinh doanh còn gặp vướng mắc do một số hoạt động thương mại điện tử, kinh doanh dựa trên nền tảng số chưa có trong danh mục các ngành nghề kinh doanh (dù theo quy định của pháp luật hiện hành, các tổ chức, cá nhân được phép kinh doanh trong những ngành nghề, lĩnh vực mà pháp luật không cấm).

Ví dụ kinh doanh “tiền ảo,” “tài sản kỹ thuật số” … vô hình chung đã gây khó khăn cho quản lý thuế. Ngoài ra, các hoạt động này cũng chưa có cơ sở pháp lý để quản lý thu thuế, khó phân loại đúng ngành nghề, thu nhập để xác định nghĩa vụ thuế.

Bên cạnh đó, hóa đơn giấy vẫn là chứng từ được sử dụng chủ yếu trong các giao dịch thương mại điện tử. Hóa đơn gắn với quản lý thuế giá trị gia tăng, nhưng hiện nay với tỷ lệ trên 90% là hóa đơn giấy, gần 10% là hóa đơn điện tử và chưa có quy định bắt buộc doanh nghiệp chuyển dữ liệu hóa đơn về cơ quan thuế nên việc quản lý thuế gặp nhiều khó khăn, đặc biệt trong quản lý kê khai.

Ngành thuế cũng gặp khó khăn trong việc xác định đúng bản chất giao dịch để đánh thuế đối với các giao dịch kinh doanh trong nền kinh tế chia sẻ. Ngoài ra, việc quản lý thu thuế nhà thầu đối với các giao dịch xuyên biên giới vẫn còn bất cập, nhất là đối với các thu nhập phát sinh từ các trang mạng xã hội Google, Facebook, Youtube…

- Kinh tế số ngày càng phổ biến và dường như là xu hướng tất yếu đối với bất cứ quốc gia nào nếu không muốn tụt lại phía sau. Vậy đâu là giải pháp để vừa khuyến khích phát triển kinh tế số vừa chống được thất thu thuế và bảo đảm công bằng cho các tổ chức, cá nhân thực hiện nghĩa vụ về thuế đối với Nhà nước, thưa ông?

Ông Lưu Đức Huy: Chính sách thuế hiện hành không phân biệt hoạt động kinh doanh theo phương thức truyền thống và hoạt động kinh doanh theo phương thức thương mại điện tử.

Việc thu thuế đối với hoạt động kinh doanh thương mại điện tử đang được thực hiện theo đúng quy định của các Luật: Thuế giá trị gia tăng, Thuế thu nhập doanh nghiệp và Thuế thu nhập cá nhân, các văn bản hướng dẫn thi hành Luật Thuế, Luật Quản lý thuế, Thông tư số 103/2014/TT-BTC ngày 06/8/2014 của Bộ Tài chính hướng dẫn thực hiện nghĩa vụ thuế áp dụng đối với tổ chức, cá nhân nước ngoài kinh doanh tại Việt Nam hoặc có thu nhập tại Việt Nam và các văn bản pháp luật chuyên ngành có liên quan.

Liên quan đến việc quản lý thuế đối với hoạt động kinh doanh thương mại điện tử qua mạng, Thủ tướng Chính phủ đã giao Bộ Tài chính nghiên cứu, đề xuất các giải pháp quản lý phù hợp, không để thất thu thuế và tạo môi trường kinh doanh lành mạnh tại Việt Nam.

Trên cơ sở đó, Bộ Tài chính đã chỉ đạo toàn ngành thuế đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến chính sách thuế, kê khai, nộp thuế đến tất cả người nộp thuế có hoạt động thương mại điện tử; rà soát, đôn đốc người nộp thuế có hoạt động thương mại điện tử phải kê khai, nộp thuế theo quy định phù hợp với phân cấp quản lý người nộp thuế tại địa phương; thực hiện thanh tra, kiểm tra theo quy định đối với các doanh nghiệp có kinh doanh thương mại điện tử nhằm đưa việc quản lý thuế đối với hoạt động thương mại điện tử vào nề nếp.

Đối với mô hình hoạt động kinh doanh dịch vụ quảng cáo trực tuyến của các tổ chức nước ngoài không thành lập pháp nhân tại Việt Nam như (Google, YouTube, Facebook, Agoda, Booking…), cơ quan thuế thực hiện quản lý thuế đối với thu nhập phát sinh từ hoạt động quảng cáo thông qua các đối tác hoặc đại lý quảng cáo, các doanh nghiệp mua dịch vụ trực tiếp của các công ty này tại Việt Nam.

Như vậy, hiện các doanh nghiệp Việt Nam ký hợp đồng với các tổ chức nước ngoài thì thực hiện kê khai, nộp thuế thay cho các nhà thầu nước ngoài khi thanh toán tiền cho tổ chức nước ngoài.

Đối với số thuế đã kê khai nộp thay, các doanh nghiệp được tính vào chi phí được trừ khi kê khai thuế thu nhập doanh nghiệp.

Các giải pháp để hoàn thiện quản lý thuế đối với kinh doanh thương mại điện tử, kinh doanh dựa trên nền tảng số được đưa vào Luật Quản lý thuế (sửa đổi) đang được Chính phủ trình Quốc hội Khóa XIV xem xét thông qua tại Kỳ họp thứ 7.

Theo đó, Luật Quản lý thuế (sửa đổi) bổ sung các nội dung liên quan đến việc quản lý thuế đối với hoạt động kinh doanh thương mại điện tử nhằm hỗ trợ nâng cao hiệu quả quản lý thuế trong lĩnh vực này.

Luật Quản lý thuế (sửa đổi) cũng bổ sung quy định cho phép các nhà cung cấp ở nước ngoài không có cơ sở thường trú tại Việt Nam có hoạt động thương mại điện tử thì nhà cung cấp ở nước ngoài có nghĩa vụ đăng ký thuế, khai thuế, nộp thuế tại Việt Nam.

Tổng cục Thuế sẽ xây dựng quy trình đăng ký thuế đơn giản như mở trên website của Tổng cục Thuế hệ thống ứng dụng để hướng dẫn tổ chức, cá nhân nước ngoài có hoạt động kinh doanh trên mạng phát sinh thu nhập tại Việt Nam thực hiện đăng ký thuế để được cấp mã số thuế và kê khai, nộp thuế qua mạng.

Bên cạnh đó, Luật Quản lý thuế (sửa đổi) bổ sung quy định về hóa đơn, chứng từ khi bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ theo hướng ban hành quy định áp dụng hóa đơn điện tử đối với doanh nghiệp, hộ kinh doanh khi bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ để giảm chi phí cho người nộp thuế; hạn chế rủi ro trong quản lý thuế, tăng hiệu quả quản lý doanh thu, phục vụ mục tiêu tăng cường thanh toán không dùng tiền mặt.

Quản lý thuế trong lĩnh vực thương mại điện tử là một hoạt động phức tạp, để đảm bảo việc quản lý hiệu lực, hiệu quả, tại Điều 15 dự thảo Luật Quản lý thuế (sửa đổi) đã bổ sung quy định trách nhiệm của một số bộ, ngành như Bộ Công Thương, Bộ Thông tin và Truyền thông, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Bộ Giao thông Vận tải. Đây là các bộ, ngành có liên quan đến việc quản lý hoạt động thương mại điện tử.

Ngoài ra, dự thảo Luật cũng quy định nhiệm vụ, trách nhiệm của ngân hàng thương mại trong việc khấu trừ, nộp thay nghĩa vụ thuế phải nộp theo quy định pháp luật về thuế của tổ chức, cá nhân ở nước ngoài có hoạt động kinh doanh thương mại điện tử có phát sinh thu nhập từ Việt Nam tại Điều 27.

Ngày 12/6/2018, Quốc hội đã thông qua Luật An ninh mạng; trong đó Điều 26 quy định doanh nghiệp trong nước và nước ngoài cung cấp dịch vụ trên mạng viễn thông, mạng Internet, các dịch vụ gia tăng trên không gian mạng tại Việt Nam... phải lưu trữ dữ liệu này tại Việt Nam.

Doanh nghiệp ngoài nước quy định tại khoản này phải đặt chi nhánh hoặc văn phòng đại diện tại Việt Nam.

Với nội dung như dự thảo Luật Quản lý thuế (sửa đổi), cùng với quy định của Luật An ninh mạng nêu trên sẽ đảm bảo cơ sở pháp lý để cơ quan thuế phối hợp cùng các cơ quan, đơn vị liên quan quản lý tốt hơn nữa hoạt động kinh doanh thương mại điện tử, kinh doanh dựa trên nền tảng số và các dịch vụ khác.

- Ông có thể đưa ra những kinh nghiệm về quản lý thuế trong nền kinh tế số của thế giới. Việt Nam có thể học tập được gì từ những kinh nghiệm này, thưa ông?

Ông Lưu Đức Huy: Theo Ngân hàng Thế giới (WB), các quốc gia hiện nay đang gặp khó khăn trong vấn đề nhiều quy định hiện tại chưa theo kịp tốc độ phát triển của kỹ thuật khiến cho doanh nghiệp dễ dàng tách biệt giữa nơi ghi nhận giá trị và nơi tạo ra giá trị.

Họ có thể chia nhỏ hoạt động trong sản xuất kinh doanh, tránh kết hợp sự ghi nhận việc tạo ra giá trị tại một nơi. Chính vì vậy, cần cập nhật quy tắc liên quan đến giá chuyển nhượng, tránh việc tách bạch này.

Hay việc các tập đoàn đa quốc gia có thể tận dụng lỗ hổng chuyển từ địa bàn thuế suất cao sang địa bàn có thuế suất thấp để tránh thuế.

WB khuyến cáo cơ quan thuế nên đơn giản hóa việc kê khai, đăng ký, nộp thuế trực tuyến. Nội dung chính là tạo ra nền tảng hay cổng thanh toán điện tử trực tuyến để giúp nền tảng kỹ thuật số, doanh nghiệp, các nhà cung ứng nước ngoài có thể dễ dàng đăng ký, kê khai và nộp thuế.

Đây là mô hình được triển khai ở nhiều nước, được coi là thông lệ tốt nhất trên thế giới và cũng là định hướng mà Việt Nam đang hướng đến./.

Văn Giáp (TTXVN/Vietnam+)