Hệ sinh thái biển suy thoái nghiêm trọng

Theo MCD, các hệ sinh thái của Việt Nam đang bị suy thoái nghiêm trọng về số lượng và chất lượng trong những thập niên qua, chỉ có 1% trong số 1.300km² rạn san hô mọc ở bờ biển Việt Nam hiện còn trong tình trạng tốt; độ che phủ của san hô đã giảm 30% trong giai đoạn năm 1993 – 2004; diện tích hệ sinh thái rừng ngập mặn giảm từ 400.000ha còn 155.000ha, riêng tỉnh Khánh Hoà mỗi năm mất khoảng 80ha cỏ biển. Hiện 25% dân số Việt Nam gắn bó với nguồn lợi và dịch vụ mà hệ sinh thái biển mang lại.

Với những sự suy thoái nghiêm trọng như trên sẽ có 8 triệu người dân gắn bó trực tiếp với biển bị ảnh hưởng tới miếng cơm manh áo hàng ngày.

Bảo tồn “nuôi” bảo tồn

Tại hội thảo Giới thiệu và thúc đẩy mô hình quản lý tài nguyên và phát triển sinh kế dựa vào cộng đồng ứng phó với biến đổi khí hậu tại vùng ven biển và hải đảo Việt Nam do tổng cục Biển và hải đảo Việt Nam tổ chức ngày 20.12 tại Hà Nội. bà Nguyễn Thu Huệ, giám đốc MCD cho biết, MCD mong muốn giúp đỡ các cộng đồng ven biển, bảo tồn hệ sinh thái biển. Theo bà Huệ, từ năm 2007 đến nay, có bốn xã Giao Xuân (Giao Thuỷ, Nam Định); xã Nam Phú (Tiền Hải, Thái Bình); xã Phù Long (Cát Bà, Hải Phòng) và xã Vạn Hưng (Vạn Ninh, Khánh Hoà) đã triển khai thành công việc bảo tồn hệ sinh thái biển.

Lặn biển cấy rong biển, trong vịnh Nha Trang.

Cụ thể, ở xã Giao Xuân trước đây có khoảng 50% diện tích nuôi nghêu của toàn huyện, nhưng người dân có nguy cơ bị mất nghề nuôi nghêu. Nguyên nhân là do mật độ thả nghêu cao đã làm cho năng suất nuôi giảm, thời gian nuôi dài, lượng con giống tự nhiên khan hiếm do khai thác tận thu. Với sự giúp đỡ của MCD, các tổ hợp nuôi nghêu bền vững ra đời với tám thành viên và thực hiện việc nuôi nghêu trên 4ha theo phương thức thân thiện môi trường, nhờ vậy, sau ba tháng thả nghêu, số nghêu lớn nhanh hơn các năm trước từ 2 – 3 lần. Hiện nay, nghêu Giao Thuỷ đã đạt các tiêu chuẩn về an toàn thực phẩm EU và được cục Sở hữu trí tuệ cấp chứng nhận thương hiệu. Tương tự, Rạn Trào là một rạn san hô thuộc vịnh Vân Phong, Khánh Hoà cũng đứng trước tình hình suy giảm nguồn lợi và MCD đã hỗ trợ địa phương xây dựng khu Bảo tồn biển Rạn Trào nhằm bảo tồn rạn san hô và phục hồi nguồn lợi thuỷ sản. Năm 2008, khu bảo tồn hệ sinh thái biển Rạn Trào được tỉnh Khánh Hoà thành lập với diện tích 89ha.

Không dừng lại ở đó, mô hình sinh thái cộng đồng, dựa vào thiên nhiên và văn hoá địa phương cũng được các địa phương triển khai. Mô hình quán càphê kinh doanh các dịch vụ ẩm thực tại chỗ, kết hợp miễn phí sử dụng máy tính kết nối internet và các bản tin, tủ sách cập nhật kiến thức... Với việc áp dụng mô hình du lịch sinh thái cộng đồng, kết quả kinh doanh trong hai năm qua của Giao Xuân cho thấy, đã có 1.000 lượt du khách tới đây tham quan tập họp, tạo thu nhập mỗi tháng 500.000 đồng/hộ cho 45 hộ tại đây.

“Để xây dựng các mô hình bảo tồn “nuôi” bảo tồn này, các địa phương phải xác định tiềm năng thị trường của mình, sau đó lập kế hoạch, xây dựng cơ sở vật chất, quảng bá và phải có giám sát, chỉnh sửa cho phù hợp với điều kiện thực tế”, bà Huệ chia sẻ. Ông Chu Tiến Vĩnh, nguyên phó tổng cục trưởng tổng cục Thuỷ sản cho biết: “Bảo tồn mà không cho người dân sử dụng là bảo tồn không thành công. Vừa bảo tồn, vừa giúp tăng giá trị gia tăng từ đó cho người dân, đưa người dân thành những cán bộ bảo tồn, đó là cách bảo tồn thông minh”.

Một thách thức cũng được nhiều đại biểu dự hội thảo đồng tình, đó là, dù Nhà nước đã có định hướng quản lý tổng hợp biển và hải đảo, nhưng thực tiễn quy hoạch và quản lý hiện nay vẫn còn theo kiểu đơn ngành. Đây là thách thức lớn cho việc thể chế hoá mô hình tổng hợp này vào trong quy hoạch, kế hoạch quản lý tài nguyên và ứng phó biến đổi khí hậu chung của các địa phương./.

(Theo: Thanh Tuyền/Báo SGTT)