Hơn 40 năm qua, với tâm nguyện đi tìm hài cốt của những đồng đội do
chính mình đã từng chôn cất, cựu chiến binh Trương Thị Lai (70 tuổi, trú
thôn Liên Trì, xã Bình Hiệp, huyện Bình Sơn, Quảng Ngãi) đã đi khắp các
nẻo đường, thậm chí sang đến nước bạn Lào để quy tập hài cốt liệt sỹ.
Cựu chiến binh Trương Thị Lai nguyên là nữ quân y phục vụ quân đội trong
cuộc kháng chiến chống Mỹ. Những năm tháng chiến tranh, bà đã đi khắp
các chiến trường Quân khu 5, đường chín nam Lào và Campuchia. Trong thời
gian hoạt động cách mạng, bà đã tham gia cứu sống hàng ngàn cán bộ,
chiến sỹ bị thương và cũng là người trực tiếp mai táng nhiều thi thể của
đồng đội hy sinh tại các trận đánh lớn như Ba Gia Vạn Tường, trận đánh
không vận số 1 ở huyện Nghĩa Hành (Quảng Ngãi), trận Mậu Thân 1968, Đắc
Tô (Kom Tum)…
Khi trở về với cuộc sống đời thường, kỷ niệm thời chiến tranh luôn canh
cánh trong lòng người nữ cựu chiến binh Trương Thị Lai. Bà luôn mong
muốn trong những tháng năm còn lại của cuộc đời sẽ đi tìm hài cốt của
đồng đội. Thế nhưng, do bị thương tật đến 65%, sức khỏe yếu nên bà Lai
gặp không ít khó khăn. Năm 1995, bà đã liên lạc với 330 đồng đội còn
sống để thành lập Ban liên lạc Cựu chiến binh Ba Gia Vạn Tường để cùng
đồng đội đi tìm và quy tập hài cốt các liệt sỹ.
Trở ngại lớn nhất của bà Lai và đồng đội là địa điểm chôn cất, vì trải
qua nhiều năm địa hình đã thay đổi quá nhiều, không thể định hình bằng
trí nhớ. Có khi tận đến 2-3 tuần, bà và đồng đội mới tìm thấy một hài
cốt. Bà Lai tâm sự: “Có những người hỏi vui rằng đi tìm hài cốt đồng
đội, nếu lỡ may rơi xuống vực thì có được phong liệt sỹ không. Tôi đáp
thẳng, nếu không được là liệt sỹ thì cũng là nghĩa sỹ."
Không chỉ tìm ở Việt Nam, bà Lai còn cùng đồng đội lặn lội đến những nơi
xa xôi của nước bạn Lào để tìm hài cốt đồng đội. "Điều mà tôi băn khoăn
nhất là tìm hài cốt liệt sỹ đã khó, tìm thân nhân lại càng khó hơn. Có
những trường hợp thấy hài cốt rồi đào được rồi nhưng liên hệ mãi mà vẫn
chưa có ai đến nhận," bà Lai trăn trở.
Đến nay, Ban Liên lạc Cựu chiến binh Ba Gia Vạn Tường đã tìm được hơn 58
hài cốt liệt sỹ. Riêng bản thân bà Lai đã tìm được tám hài cốt và tự bỏ
kinh phí để đưa hài cốt đồng đội về Hải Phòng, Hà Nội, Quảng Ngãi an
táng. Bà Trương Thị Lai còn cùng một số người vận động đóng góp để xây
dựng tượng đài tưởng niệm ở Khánh Thượng, xã Tịnh Bình, huyện Sơn Tịnh
(Quảng Ngãi) nhằm tưởng nhớ những liệt sỹ hy sinh tại đây mà chưa xác
minh được tên tuổi. Hằng năm, bà còn lo việc cúng giỗ cho các liệt sỹ.
Âm thầm đi tìm đồng đội, nữ cựu chiến binh Trương Thị Lai còn tích cực
tham gia mọi phong trào của địa phương như tổ chức huy động quỹ chăm sóc
cho người cao tuổi, hỗ trợ nạn nhân chất độc da cam… Bà Lai còn đi vận
động kinh phí để xây nhà cho bốn đồng đội có hoàn cảnh gia đình khó
khăn. “Với tôi được sống đến ngày hôm nay đã là một hạnh phúc lớn, điều
đó một phần nhờ sự hy sinh của đồng đội. Vì vậy, còn sức là tôi còn
đi…," bà Lai cho hay.
Ông Phan Văn Thạch, Phó Chủ tịch Hội Cựu chiến binh tỉnh Quảng Ngãi cho
biết việc làm của cựu chiến binh Trương Thị Lai thật đáng khâm phục. Bà
đã làm cho mọi người thấy được tình đồng chí đồng đội thiêng liêng đến
chừng nào, nó có thể xóa đi mọi khoảng cách địa lý, sự khó khăn gian
khổ, tiếp thêm niềm tin cho người còn sống trong hành trình đi tìm người
đã khuất. Mong rằng bà còn đủ sức khỏe để tiếp tục thực hiện tâm nguyện
lớn lao./.
TheoLê Phước Như Ngọc -TTXVN/Vietnam+