Thưa Bộ trưởng, năm 2017, Chính phủ ban hành Nghị quyết  số 120/NQ-CP làm định hướng chiến lược cho phát triển bền vững ĐBSCL. Bộ trưởng đánh giá như thế nào về những chuyển biến của ĐBSCL, kể từ khi Nghị quyết được ban hành và triển khai thực hiện?

Bộ trưởng Trần Hồng Hà: Phát triển bền vững ĐBSCL thích ứng với BĐKH được Đảng, Quốc hội, Chính phủ hết sức quan tâm đầu tư cùng với hỗ trợ của cộng đồng quốc tế. Ngay sau khi hội nghị về phát triển bền vững ĐBSCL năm 2017 được tổ chức thành công, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo sâu sát, ban hành Nghị quyết số 120/NQ-CP và Chương trình hành động tổng thể thực hiện Nghị quyết.

Nhờ đó, vùng ĐBSCL đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội thể hiện ở tăng trưởng GDP 7,8% ấn tượng, cao nhất trong 4 năm trở lại đây; kim ngạch xuất khẩu lần đầu tiên đạt 15,7 tỷ USD; diện mạo nông thôn được khởi sắc, có nhiều đổi mới.

Các ngành, lĩnh vực kinh tế trong vùng đã có những chuyển dịch tích cực: Sản xuất nông nghiệp tăng thủy sản, trái cây, giảm lúa; hình thành các vùng sản xuất tập trung quy mô lớn, chuyên canh nông sản chủ lực (tôm, cá tra, lúa gạo, trái cây) gắn với công nghệ chế biến, tiêu thụ theo chuỗi giá trị nông sản. Công nghiệp đi vào tập trung phát triển công nghiệp xanh, ít phát thải; khai thác tiềm năng phát triển năng lượng tái tạo, trước hết là năng lượng gió và năng lượng mặt trời… Trong lĩnh vực giao thông, Chính phủ đã quan tâm đầu tư để hoàn thành kết nối thông tuyến vào năm 2020… Nhiều công trình, dự án thủy lợi, các dự án hạ tầng thủy sản, cảng cá, khu neo đậu đã được triển khai thực hiện phục vụ phát triển ĐBSCL… Qua đó, tăng cường ngăn mặn, kiểm soát triều cường, sóng cao.

Nhiều địa phương đã chủ động triển khai một số mô hình kinh tế phù hợp với tự nhiên, ứng dụng công nghệ cao, thích ứng với BĐKH như mô hình nuôi tôm bền vững; chọn tạo, phát triển các giống cây trồng, vật nuôi và giống thủy sản có tiềm năng, lợi thế của vùng; nâng cao chất lượng giống, đầu tư hạ tầng như nâng cấp đê biển kết hợp xây dựng hệ thống ngăn mặn; xây dựng bổ sung các cụm, tuyến dân cư, đắp bờ bao khu dân cư có sẵn vùng ngập lũ để đảm bảo người dân được sống an toàn ổn định; triển khai xây dựng một hệ thống cấp nước đủ công suất, đảm bảo chất lượng, đáp ứng nhu cầu nước sinh hoạt và sản xuất cho các tỉnh thành phía Tây Nam sông Hậu đến năm 2025 và 2030, đảm bảo an ninh về cấp nước, an sinh xã hội và bảo vệ môi trường; tăng cường quản lý chất thải rắn và đầu tư xây dựng cơ sở xử lý chất thải rắn, đầu tư các hệ thống thu gom, xử lý nước thải…

An sinh xã hội được quan tâm, việc làm được cải thiện, sinh kế của người dân từng bước được chuyển đổi theo hướng bền vững. Công tác bảo tồn, tôn tạo và phát triển bản sắc văn hóa; các công trình văn hóa, di tích lịch sử cách mạng được chú trọng, giữ gìn bên cạnh việc phát huy các di sản thiên nhiên văn hóa.

Xin Bộ trưởng cho biết, đâu là yếu tố tiên quyết để chúng ta có được những thành tựu đó?

Bộ trưởng Trần Hồng Hà: Trước hết, phải khẳng định, Nghị quyết ra đời rất kịp thời nhằm định hướng chiến lược cho phát triển của ĐBSCL trước bối cảnh nhiều cơ hội nhưng cũng đầy thách thức và xu thế ngày càng gia tăng tác động của BĐKH. Thực tiễn hai năm triển khai thực hiện Nghị quyết số 120/NQ-CP cho thấy, việc kế thừa thành quả của các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, tích hợp, lồng ghép kết quả của các chương trình nghiên cứu khoa học và công nghệ, các dự án phát triển đã và đang được các Bộ, ngành và  địa phương triển khai thực hiện trong những năm qua vào quá trình triển khai thực hiện Nghị quyết đã tạo đà mạnh mẽ cho ĐBSCL.

Những kết quả nêu trên còn là kết quả của sự chỉ đạo sâu sát của Đảng, Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ; sự vào cuộc một cách chủ động của các Bộ, ngành, địa phương với quyết tâm chính trị cao; sự ủng hộ, đồng tình của người dân, sự tham gia đầy nhiệt huyết, tâm huyết của các chuyên gia, các nhà khoa học trong và ngoài nước; sự vươn lên mạnh mẽ của chính người dân trong vùng trên cơ sở sáng tạo kết hợp với tri thức bản địa bước đầu đã góp phần dần chuyển hóa các thách thức thành cơ hội phát triển mới. Cộng đồng doanh nghiệp đã tham gia mạnh mẽ vào quá trình này thông qua việc thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế, nâng cao chuỗi giá trị, tạo xung lực về vốn cho phát triển ĐBSCL.

Đồng thời, quá trình triển khai thực hiện, chúng ta đã nhận được những hỗ trợ rất hiệu quả của các tổ chức quốc tế, đối tác phát triển về kỹ thuật, nguồn lực thông qua các chương trình, dự án phát triển vùng ĐBSCL.

Bộ trưởng có thể cho biết, đâu là những tồn tại, hạn chế trong quá trình triển khai thực hiện Nghị quyết và nguyên nhân chính?

Bộ trưởng Trần Hồng Hà: Quá trình triển khai thực hiện Nghị quyết vẫn còn có một số tồn tại, hạn chế cần phải sớm khắc phục trong thời gian tới, cụ thể:

Việc hoàn thiện thể chế, chính sách triển khai thực hiện các nhiệm vụ theo Nghị quyết số 120/NQ-CP vẫn còn chậm, đặc biệt, các chính sách đẩy mạnh phát triển của các ngành, lĩnh vực then chốt tại ĐBSCL. Một số chính sách đã được ban hành nhưng chưa đi vào cuộc sống, đồng bộ với nguồn lực thực hiện dẫn đến hiệu quả chính sách không cao.

Công tác điều tra cơ bản chưa được thực hiện đầy đủ; dữ liệu còn phân tán, các cơ sở dữ liệu thành phần chưa được tích hợp vào hệ thống.

Chuyển dịch cơ cấu kinh tế, phân vùng kinh tế theo ngành, lãnh thổ dựa vào các điều kiện tự nhiên còn chậm, vẫn còn xung đột phát triển giữa các loại hình kinh tế dẫn đến hiệu quả kinh tế - xã hội chưa cao, thiếu tính bền vững.

Vấn đề sụt lún, sạt lở mặc dù  đã được Chính phủ, các Bộ, ngành, địa phương quan tâm đầu tư khắc phục nhưng chưa đủ, vẫn còn tiếp tục diễn biến phức tạp.

Hệ thống kết cấu hạ tầng, thị trường còn thiếu đồng bộ, chưa kết nối Đông - Tây và với TP. Hồ Chí Minh để tận dụng được các ưu thế của từng địa phương và của cả vùng.

Việc huy động và phát triển nguồn lực cho phát triển ĐBSCL bao gồm nguồn nhân lực, tài chính, công nghệ mặc dù đã có nhiều chuyển biến mạnh nhưng vẫn chưa thể đáp ứng được nhu cầu thực tiễn.

Nguyên nhân của các tồn tại, hạn chế mà tôi vừa nhắc đến được thể hiện trên một số phương diện:

Một là, Nghị quyết số 120/NQ-CP là bước đột phá về đổi mới tư duy tiếp cận, tuy vậy, một số cơ quan, địa phương còn lúng túng trong triển khai thực hiện Nghị quyết, vẫn còn trông chờ vào hướng dẫn và nguồn lực hỗ trợ từ Trung ương, đặc biệt, trong giải quyết một số vấn đề có tính chất điểm nghẽn như cơ chế điều phối vùng, hài hòa lợi ích phát triển giữa các bên, khó khăn về vốn, chuyển đổi sản xuất quy mô lớn. Cách tiếp cận dựa vào nội lực chưa được đề cao, chưa huy động được sự tham gia chủ  động và rộng rãi của các tổ chức, doanh nghiệp, người dân.

Hai là, chưa thiết lập được cơ chế  điều phối phát triển vùng ĐBSCL, đặc biệt, chưa có một cơ quan điều phối vùng để thực hiện có hiệu quả và kịp thời các nhiệm vụ, giải pháp của Nghị quyết.

Ba là, Quy hoạch tổng thể phát triển bền vững ĐBSCL đang trong quá trình xây dựng, chưa thể  định hướng để các Bộ, ngành, địa phương rà soát, điều chỉnh quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội, quy hoạch ngành, lĩnh vực cũng như tạo cơ chế khuyến khích, thu hút đầu tư, tăng cường kết nối liên vùng. 

Bốn là, nguồn lực (nhân lực, kinh phí, cơ chế, chính sách) để thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp đã đề ra trong Nghị quyết số 120/NQ-CP còn thiếu, chưa đáp ứng được nhu cầu.

Năm là, tình hình biến đổi khí hậu, thiên tai tại vùng ĐBSCL diễn biến nhanh hơn dự báo, khó lường; khả năng ứng phó với BĐKH nhìn chung còn bị động.

Sáu là, ĐBSCL đang phải đối mặt với thách thức từ các hoạt động khai thác, sử dụng nước ở phía thượng nguồn, đặc biệt là các dự án thủy điện trên dòng chính sông Mê Kông.

Từ những phân tích về những thành tựu đạt được, những tồn tại và hạn chế nêu trên, xin Bộ trưởng cho biết những bài học kinh nghiệm từ thực tiễn hai năm triển khai để góp phần thực hiện Nghị quyết một cách hiệu quả trong thời gian tới?

Bộ trưởng Trần Hồng Hà: Từ thực tiễn triển khai Nghị quyết trong hai năm qua, có thể rút ra một số bài học kinh nghiệm:

Trước hết, hệ thống cơ chế, chính sách cần sớm được hoàn thiện, bổ sung tập trung thúc đẩy phát triển nông nghiệp, hạ tầng giao thông, phát triển đô thị ổn định dân cư; lồng ghép ứng phó với biến đổi khí hậu.

Thứ hai, công tác điều tra cơ bản, quan trắc cần được tăng cường; số liệu, dữ liệu liên ngành cần sớm được thiết lập, cập nhật và hệ thống hóa.

Thứ ba, công tác nghiên cứu khoa học, phát triển, tiếp nhận và chuyển giao công nghệ cần tiếp tục được đẩy mạnh nhằm cung cấp luận cứ, sáng kiến, giải pháp, công nghệ, đặc biệt, thành quả của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, công nghệ vũ trụ phục vụ phát triển bền vững ĐBSCL.

Thứ tư, cần tiếp tục tập trung thực hiện công tác quy hoạch vùng; thúc đẩy kết nối liên vùng giữa ĐBSCL với TP. Hồ Chí Minh, Đông Nam Bộ và Tây Nguyên để liên kết sức mạnh cho quá trình phát triển trên cơ sở phát huy lợi thế của từng địa phương, từng khu vực; đồng thời, có các giải pháp đồng bộ cho thích ứng với BĐKH.

Thứ năm, cần tiếp tục quan tâm đầu tư cho công tác phòng chống, khắc phục sụt lún, sạt lở bờ sông, bờ biển như tăng cường mạng lưới quan trắc, giám sát các yếu tố khí tượng thủy văn, hải văn, biến động bùn cát; tiến hành xây dựng và tích hợp thông tin mạng lưới đo mưa tự động phục vụ công tác dự báo, cảnh báo thiên tai. Triển khai các hoạt động xử lý sạt lở cấp bách bờ sông, bờ biển, hướng dẫn thực hiện các giải pháp kỹ thuật, xử lý khẩn cấp những đoạn sụt lún, sạt lở trọng điểm.

Thứ sáu, cần quan tâm đầu tư nguồn lực Nhà nước, triển khai cơ chế khuyến khích thu hút nguồn vốn tư nhân tạo xung lực cho phát triển bền vững vùng ĐBSCL; tăng cường đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực; đẩy mạnh truyền thông, nâng cao nhận thức cho người dân trong vùng; kết hợp với thúc đẩy hợp tác quốc tế góp phần thu hút nguồn lực, tri thức, công nghệ.

Thưa Bộ trưởng, tại Hội nghị sơ kết hai năm thực hiện Nghị quyết số 120/NQ-CP lần này, Trung ương cùng các Bộ, ngành và địa phương sẽ tập trung thảo luận những vấn đề gì?

Bộ trưởng Trần Hồng Hà: Yêu cầu của Thủ tướng Chính phủ  đặt ra đối với Hội nghị lần này là đánh giá  được cụ thể những kết quả đã làm được và  đẩy mạnh việc thực hiện Nghị quyết số 120/NQ-CP trong thời gian tới; tạo được sự nhận thức rộng rãi hơn nữa, tính lan tỏa ở cả cấp địa phương và chính quyền trong đổi mới tư duy và hành động; chuyển hóa được các thách thức, tận dụng cơ hội để phát triển nhanh nhưng vẫn đảm bảo được tính bền vững về kinh tế - xã hội, sinh kế của người dân vùng ĐBSCL trong bối cảnh cần phải thích ứng với biến đổi khí hậu.

Hội nghị sẽ có các diễn đàn chuyên đề do lãnh đạo các Bộ, ban, ngành chủ trì, phối hợp với địa phương và các đối tác phát triển, thảo luận kỹ về các kết quả đạt được trong công tác quản lý tài nguyên nước, xâm nhập mặn, ứng phó với sụt lún, sạt lở ở vùng ĐBSCL; tái cơ cấu ngành nông nghiệp thích ứng với BĐKH vùng ĐBSCL; giải pháp phát triển hệ thống giao thông và cơ sở hạ tầng, nhà ở phục vụ phát triển bền vững ĐBSCL, sự hợp tác và kết nối phát triển giữa TP. Hồ Chí Minh và các tỉnh, thành phố  ĐBSCL; công tác quy hoạch, cơ chế, điều phối vùng và thu hút vốn đầu tư cho vùng ĐBSCL.

Trên cơ sở các báo cáo đánh giá kết quả tổng hợp đạt được của các Bộ, ngành, địa phương kể từ khi thực hiện Nghị quyết số 120/NQ-CP đối với từng lĩnh vực cụ thể được giao, cũng như các báo cáo tổng hợp của các diễn đàn chuyên đề, Hội nghị sẽ tập trung vào một số vấn đề trọng tâm:

Thứ nhất, đánh giá thẳng thắn những việc đã làm được, chưa làm được và những khó khăn, vướng mắc của các Bộ, ngành, địa phương kể từ khi thực hiện Nghị quyết 120/NQ-CP đối với các nhiệm vụ  được giao, các nhiệm vụ đề ra trong Chương trình hành động tổng thể thực hiện Nghị quyết.

Thứ hai, xác định được các nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm, trọng điểm trong thời gian tới để triển khai thực hiện hiệu quả Nghị quyết số 120/NQ-CP, bao gồm: Các hoạt động ưu tiên có quy mô vùng, mang tính bền vững và có tính lan tỏa; các giải pháp về cơ chế, chính sách, khoa học và công nghệ, nguồn lực, cơ chế  điều phối vùng, đối tác công - tư trong triển khai thực hiện Nghị quyết; mối quan tâm và định hướng cam kết của các Đối tác phát triển hỗ trợ việc thực hiện Nghị quyết. Cần xác định những nhiệm vụ, giải pháp cụ thể phục vụ phát triển bền vững ĐBSCL.

Thứ ba, tạo được sự chuyển biến mạnh mẽ hơn nữa trong hành động của các cấp, các ngành, địa phương và người dân trong vùng để đưa những nội dung của Nghị quyết vào thực tiễn của vùng ĐBSCL, qua đó, tận dụng thành công các cơ hội, từng bước chuyển hóa những thách thức thành các cơ hội mới.

Nhân dịp này, Bộ trưởng có gửi gắm thông điệp gì đối với các Bộ, ngành, địa phương, người dân, khối doanh nghiệp và các đối tác phát triển?

Bộ trưởng Trần Hồng Hà: Nhân dịp này, Bộ Tài nguyên và môi trường - cơ quan đầu mối triển khai thực hiện Nghị quyết 120/NQ-CP trân trọng cảm ơn sự quan tâm chỉ đạo sâu sát của lãnh đạo Đảng, Quốc hội, Chính phủ; sự tham gia phối hợp tích cực của các Bộ, ngành, địa phương các đối tác phát triển, các nhà tài trợ quốc tế thời gian qua; cảm ơn sự tham gia tâm huyết của các nhà khoa học, các chuyên gia trong và ngoài nước; sự ủng hộ, đồng lòng của người dân vùng ĐBSCL và cả nước.

Để đẩy mạnh triển khai Nghị quyết trong trong giai đoạn tới, Bộ Tài nguyên và Môi trường mong muốn tiếp tục nhận được sự quan tâm chỉ đạo hơn nữa của lãnh đạo Đảng, Quốc hội, Chính phủ; sự tham gia tích cực của các Bộ, ngành, địa phương; các đối tác phát triển, các nhà tài trợ quốc tế tiếp tục chung tay với Chính phủ, các Bộ, ngành và địa phương vùng ĐBSCL, hỗ trợ về chuyên gia, kinh nghiệm, tri thức, công nghệ, quản trị và nguồn lực; người dân và cộng đồng doanh nghiệp tiếp tục vươn lên mạnh mẽ để xây dựng và phát triển ĐBSCL bền vững, thích ứng với BĐKH cho sự thịnh vượng của cả vùng, cho các thế hệ hôm nay và mai sau của Việt Nam và thế giới.

Trân trọng cảm ơn Bộ trưởng!

Khương Trung (thực hiện)/Chinhphu.vn