Ngày 21-4, tại Hà Nội, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh đã tổ chức Hội thảo khoa học Phát triển và vận dụng sáng tạo di sản tư tưởng V.I.Lênin  vào thực tiễn cách mạng Việt Nam. Đồng chí Tạ Ngọc Tấn, Ủy viên Trung ương Đảng, Giám đốc Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh chủ trì Hội thảo.

Hội thảo nhằm quán triệt sâu sắc những nguyên lý trong di sản tư tưởng của Lênin, vận dụng và phát triển sáng tạo vào thực tiễn xây dựng CNXH và bảo vệ Tổ quốc XHCN ở Việt Nam trong điều kiện hiện nay. Đây là một hoạt động khoa học lý luận chính trị rất có ý nghĩa trong việc nghiên cứu, đánh giá khách quan những cống hiến tư tưởng lý luận của V.I.Lênin đối với cách mạng thế giới nói chung, đối với Việt Nam trên con đường đổi mới nói riêng; là một trong những hoạt động thiết thực kỷ niệm 145 năm ngày sinh của V.I.Lênin (1870 - 2015), hướng tới kỷ niệm 70 năm Cách mạng tháng Tám thành công, nước Việt Nam dân chủ cộng hòa ra đời (1945 - 2015).

Phát biểu khai mạc Hội thảo, đồng chí Tạ Ngọc Tấn khẳng định tên tuổi, sự nghiệp và cống hiến to lớn của V.I.Lênin đối với cách mạng thế giới gắn liền với những cống hiến của ông trong việc bảo vệ, vận dụng và bổ sung, phát triển sáng tạo lý luận mác xít nhằm xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội trong phạm vi từng nước và trên thế giới.  Hiện nay, đời sống chính trị - xã hội quốc tế có những diễn biến phức tạp.  Chủ nghĩa xã hội hiện thực đang ở thời kỳ khủng hoảng, các Đảng Cộng sản và Đảng Công nhân đã và đang đổi mới nhận thức lý luận, thông qua tổng kết thực tiễn làm sáng tỏ lý luận về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên CNXH phù hợp với từng quốc gia, dân tộc. Yêu cầu cấp bách đặt ra là phải kiên định với những nguyên lý, giá trị bền vững  trong lý luận cách mạng của V.I.Lênin, đồng thời bổ sung, phát triển chủ nghĩa Mác - Lênin trong điều kiện mới. Đảng Cộng sản Việt Nam, Đảng do Chủ tịch Hồ Chí Minh sáng lập, tổ chức và lãnh đạo luôn luôn coi chủ nghĩa Mác - Lênin là nền tảng tư tưởng và kim chỉ nam cho mọi hoạt động của Đảng.

Đồng chí Tạ Ngọc Tấn cũng khẳng định thực tiễn cách mạng thế giới kể cả lúc thành công hay lúc thất bại, thoái trào đều khẳng định chân giá trị bền vững trong những nguyên lý lý luận của V.I.Lênin! Mặc dù hiện nay chế độ XHCN đã bị đổ vỡ ở Liên Xô và các nước Đông Âu… song điều đó tuyệt nhiên không phải là sự đổ vỡ của chủ nghĩa Mác - Lênin, học thuyết V.I. Lênin về CNXH, CNCS. Đó chỉ là sự đổ vỡ tất yếu của một kiểu (loại) mô hình CNXH áp đặt do bản thân các Đảng Cộng sản, trước hết là Đảng Cộng sản Liên Xô đã không tuân thủ với những nguyên lý có ý nghĩa phương pháp luận của V.I.Lênin; không vận dụng, bổ sung, phát triển sáng tạo lý luận của Người trong bối cảnh mới và vào điều kiện cụ thể của từng quốc gia dân tộc.

Thông qua Hội thảo, đồng chí Tạ Ngọc Tấn đề nghị các học giả, các đại biểu tập trung thảo luận, đóng góp ý kiến làm sâu sắc thêm một số khía cạnh sau:

Một là, bản chất khoa học và cách mạng của học thuyết Mác - Lênin nói chung, tư tưởng Lênin nói riêng với những nguyên lý lý luận đã và đang chỉ ra con đường cách mạng để giải phóng giai cấp, giải phóng xã hội khỏi mọi ách áp bức, bóc lột, bất công, nhưng tuyệt nhiên không phải là chân lý tuyệt đối. Việc áp dụng máy móc, giáo điều hoặc xa rời, phủ nhận… đã làm khô cứng, triệt tiêu sức chiến đấu của các Đảng Cộng sản, Đảng Công nhân dẫn đến khủng hoảng, sụp đổ của chế độ XHCN ở Liên Xô và Đông Âu… Phải đấu tranh kiên quyết phê phán các quan điểm xuyên tạc, coi sự sụp đổ của mô hình CNXH kiểu Xô viết là sự sụp đổ của học thuyết Mác - Lênin (!), rằng chủ nghĩa Lênin đã kết thúc lịch sử (!). Trên thế giới cũng như ở Việt Nam hiện nay cuộc đấu tranh trên phương diện tư tưởng lý luận này là vô cùng cần thiết.

Hai là, nghiên cứu khẳng định chân giá trị trong di sản tư tưởng lý luận của V.I. Lênin đồng thời phải tập trung nghiên cứu có hệ thống tư tưởng Hồ Chí Minh với tính cách là sự phát triển và vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin vào điều kiện lịch sử cụ thể của Việt Nam, làm rõ những thành tựu của Đảng ta trong việc tiếp tục bổ sung, phát triển làm phong phú sinh động thêm chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh trong công cuộc đổi mới, xây dựng xã hội XHCN ở Việt Nam. Gắn lý luận với thực tiễn luôn luôn là bài học kinh nghiệm mà Đảng ta phải chiêm nghiệm từ thành công và cả những thất bại của phong trào cách mạng thế giới, những thành tựu, yếu kém và sai lệch trong quá trình vận dụng, phát triển lý luận cách mạng. Đánh giá trung thực khách quan việc vận dụng lý luận Mác - Lênin của Đảng ta (cả trước đổi mới và từ khi đổi mới đến nay), chỉ ra đâu là những nhận thức đúng đắn khoa học cần tiếp tục khẳng định, phát huy, đâu là những hạn chế yếu kém, sai lầm… cần thường xuyên phòng ngừa, khắc phục để lý luận đóng vai trò dẫn dắt, soi đường cho hoạt động của Đảng và Nhà nước ta.

Ba là, những nguyên lý của chủ nghĩa Mác - Lênin và hàng loạt quan điểm của V.I. Lênin về CNXH và con đường đi lên CNXH, đặc biệt là tính đặc thù phong phú, không hoàn toàn giống nhau của con đường, cách thức quá độ đi lên CNXH trong từng quốc gia, khu vực đã được Đảng Cộng sản Việt Nam vận dụng, phát triển như thế nào? Mối quan hệ gắn bó giữa chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh cần được quán triệt sâu sắc và bổ sung, phát triển sáng tạo ngay trong việc phải tiếp tục làm sáng tỏ hơn về mô hình xã hội XHCN ở Việt Nam, về con đường, cách thức, các mối quan hệ lớn cần quán triệt, giải quyết để quá độ lên CNXH, việc xác định đúng, phù hợp các mục tiêu của cách mạng XHCN ở Việt Nam hiện nay (bao gồm các mục tiêu tổng quát khi kết thúc thời kỳ quá độ lên CNXH ở Việt Nam, mục tiêu của từng chặng đường đã và sẽ phải trải qua và mục tiêu của chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm…). Những dự báo của C. Mác, Ph. Ăngghen và V.I.Lênin về CNXH vốn mang giá trị phương pháp luận, đòi hỏi Đảng ta phải tiếp tục bổ sung, cụ thể hóa làm sáng tỏ và trả lời thuyết phục 2 câu hỏi lớn: CNXH ở Việt Nam là gì? Làm thế nào để xây dựng thành công CNXH và bảo vệ vững chắc Tổ quốc XHCN trong bối cảnh thế giới đương đại.

Bốn là, thời kỳ quá độ lên CNXH ở Việt Nam là quá độ gián tiếp, quá độ bỏ qua chế độ TBCN đòi hỏi phải tiến hành trong thời gian lâu dài, song việc bỏ qua những gì, kế thừa, tiếp thu những gì mà quá trình phát triển TBCN đã tạo ra phải được tiếp tục làm rõ ở Việt Nam (cả định tính và định lượng). Đặc biệt khi Việt Nam đang đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa kết hợp với phát triển kinh tế tri thức, bảo vệ tài nguyên môi trường, phát triển nền kinh tế thị trường định hướng XHCN thì nhiều lĩnh vực cần kế thừa, tiếp thu từ giá trị, thành quả mà CNTB đã tạo ra, không chỉ đơn thuần ở khoa học và công nghệ. Học tập, kế thừa những giá trị của CNTB để vượt qua CNTB. Đó là quan điểm có giá trị phương pháp luận to lớn của V.I.Lênin, cần được quán triệt, vận dụng và cụ thể hóa ở Việt Nam trên con đường đổi mới.

Năm là, vấn đề xây dựng Đảng, xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN, nhà nước của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân ở nước ta, xây dựng nền dân chủ XHCN ở Việt Nam đều là những vấn đề cấp bách hiện nay. Vận dụng, bổ sung, phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin từ thực tiễn Việt Nam với những gì đang đặt ra như là khâu trọng tâm cần được làm sáng tỏ hơn.

Sáu là, mối quan hệ giữa giai cấp - dân tộc - quốc tế trong thế giới đương đại, trong xu thế hội nhập quốc tế  hiện nay có những gì cần bổ sung, phát triển sáng tạo, từ những nguyên lý của chủ nghĩa Mác - Lênin? Chủ nghĩa quốc tế của giai cấp công nhân hiện nay kết hợp thế nào cho phù hợp với chủ nghĩa yêu nước chân chính?

Bảy là, CNXH phải biết tự bảo vệ… là một luận điểm có giá trị phương pháp luận của V.I. Lênin đối với công cuộc xây dựng CNXH, việc kết hợp xây dựng CNXH và bảo vệ Tổ quốc XHCN cần được quán triệt, bổ sung, cụ thể hóa như thế nào ở Việt Nam nhằm bảo đảm định hướng XHCN, thực hiện thắng lợi mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh…

Tám là, kiên định với chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh gắn liền với cuộc đấu tranh trên trận địa tư tưởng, lý luận, giải pháp thiết thực nào cần thực hiện để nâng cao tính chiến đấu của tư tưởng lý luận của Đảng, kiên quyết đấu tranh làm thất bại mọi âm mưu thủ đoạn, luận điệu xuyên tạc hoặc phủ nhận chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh ở Việt Nam hiện nay.

Tiếp tục nghiên cứu, quán triệt, vận dụng sáng tạo di sản tư tưởng, lý luận của V.I.Lênin trong điều kiện hiện nay chính là để làm rõ hơn bản chất khoa học và cách mạng trong học thuyết của V.I. Lênin trên nhiều phương diện:

Thứ nhất, V.I. Lênin đã bảo vệ và phát triển sáng tạo các nguyên lý của học thuyết Mác trên cả 3 bộ phận cấu thành chủ nghĩa Mác (triết học, kinh tế chính trị học, chủ nghĩa xã hội khoa học). Đặc biệt, lý luận chủ nghĩa xã hội khoa học đã được V.I.Lênin phát triển với những cống hiến vô cùng to lớn. Luận điểm mác xít về CNXH: “… ngày nay chủ nghĩa xã hội không còn bị xem là một sự phát hiện ngẫu nhiên của một khối óc thiên tài nào đó mà là kết quả tất nhiên của cuộc đấu tranh giai cấp giữa hai giai cấp phát sinh trong quá trình lịch sử - giai cấp vô sản và giai cấp tư sản. Nhiệm vụ của chủ nghĩa xã hội không còn là ở chỗ phải nặn ra một chế độ xã hội hết sức hoàn thiện, mà là ở chỗ nghiên cứu các quá trình kinh tế - lịch sử đã tất nhiên sản sinh ra các giai cấp nói trên và sự đấu tranh giữa các giai cấp ấy và ở chỗ tìm ra, trong tình hình kinh tế do quá trình ấy tạo ra, những thủ đoạn giải quyết sự xung đột”  đã được V.I.Lênin quán triệt sâu sắc và luôn luôn bổ sung, phát triển sáng tạo từ thực tiễn xây dựng CNXH ở nước Nga Xô viết.

Thứ hai, V.I.Lênin đã vận dụng, bổ sung, phát triển sáng tạo lý luận mác xít về cách mạng không ngừng, vạch rõ quá trình chuyển biến từ cách mạng dân chủ tư sản lên cách mạng XHCN. Kế thừa, tiếp thu những giá trị trong học thuyết Mác về cách mạng không ngừng, V.I. Lênin từ thực tiễn của nước Nga đương thời đã bổ sung, phát triển làm sinh động thêm lý luận đó. Từ cách mạng dân chủ tư sản đến cách mạng dân chủ tư sản kiểu mới, nhằm giải quyết các nhiệm vụ đặt ra cho cách mạng. Trên cơ sở hoàn thành các nhiệm vụ dân tộc, dân chủ tiến lên làm cách mạng XHCN. Cống hiến to lớn này của V.I.Lênin đã chỉ ra con đường cách mạng ở nhiều quốc gia khu vực khác nhau. Cách mạng Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng Cộng sản đã tiếp thu, vận dụng lý luận cách mạng không ngừng của V.I. Lênin tiến hành 2 cuộc cách mạng nhằm đi đến xã hội phồn vinh - xã hội XHCN.

Thứ ba, kết hợp lý luận với thực tiễn, tổng kết thực tiễn để phát triển lý luận đặc biệt là lý luận của V.I.Lênin về CNXH và con đường đi lên CNXH.  V.I.Lênin vừa trung thành với quan điểm mác xít, vừa vận dụng phát triển các quan điểm đó từ thực tiễn sinh động của cách mạng XHCN ở nước Nga Xô viết. Hàng loạt vấn đề mới về CNXH và xây dựng CNXH được V.I.Lênin bổ sung, phát triển sáng tạo từ những dự báo của C. Mác và Ph. Ăngghen… V.I.Lênin khẳng định: “Tất cả các dân tộc đều sẽ đi lên chủ nghĩa xã hội, đó là điều không thể tránh khỏi, nhưng tất cả các dân tộc đều tiến tới chủ nghĩa xã hội không phải một cách hoàn toàn giống nhau. Mỗi dân tộc sẽ đưa đặc điểm của mình vào hình thức này hay hình thức khác của chế độ dân chủ, vào loại này hay loại khác của chuyên chính vô sản, vào nhịp độ này hay nhịp độ khác của việc cải tạo xã hội chủ nghĩa đối với các mặt khác nhau của đời sống xã hội” . Đây là luận điểm mang giá trị bền vững về phương pháp luận rất cần thiết phải được các Đảng Cộng sản, đảng công nhân quán triệt sâu sắc, để vận dụng linh hoạt vào điều kiện cụ thể của từng quốc gia dân tộc.

Thứ tư, V.I.Lênin đã nêu tấm gương mẫu mực, vừa kiên định với chủ nghĩa Mác vừa thường xuyên bổ sung, phát triển chủ nghĩa Mác trong điều kiện, hoàn cảnh mới. Thực tiễn của cách mạng, những biến đổi của đời sống chính trị - xã hội, kinh tế - xã hội và đặc điểm của từng quốc gia dân tộc luôn luôn là căn cứ để V.I. Lênin vận dụng, bổ sung, phát triển lý luận mác xít. Quan điểm duy vật biện chứng, duy vật lịch sử và quan điểm phát triển của chủ nghĩa Mác luôn luôn được V.I.Lênin quán triệt áp dụng triệt để. Những bổ sung, phát triển của V.I.Lênin từ rất nhiều bình diện: về điều kiện, thời cơ bùng nổ cuộc cách mạng XHCN; về tập hợp lực lượng tạo ra động lực của cách mạng; việc tiến hành các bước của cuộc cách mạng từ lý luận cách mạng không ngừng của chủ nghĩa Mác, việc đánh giá, dự báo về CNXH, CNCS, cụ thể hóa về thời kỳ quá độ lên CNXH, về xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, về quan hệ giữa giai cấp - dân tộc - quốc tế, về đấu tranh giai cấp và đấu tranh giải phóng dân tộc, giải quyết vấn đề dân tộc và vấn đề thuộc địa trong tiến trình cách mạng XHCN… Nhờ vậy, sức sống, sức chiến đấu của lý luận Mác - Lênin đã soi sáng cho cách mạng thế giới.

Thứ năm, cống hiến to lớn của V.I.Lênin trong việc đã xây dựng lý luận về đảng kiểu mới, nhằm tiếp tục phát triển lý luận về vai trò quyết định của Đảng Cộng sản đối với phong trào cách mạng. Mặt khác đã đấu tranh không khoan nhượng với các trào lưu cơ hội, làm lu mờ vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản, tuyên truyền xuyên tạc những nguyên tắc xây dựng Đảng mác xít. Di sản tư tưởng lý luận của V.I.Lênin có giá trị lớn với phong trào cách mạng thế giới nhờ những cống hiến của Người về xây dựng Đảng kiểu mới, về các nguyên tắc tổ chức sinh hoạt Đảng, về công tác tư tưởng lý luận của Đảng và về tu dưỡng, rèn luyên phẩm chất của người cán bộ, đảng viên. Ông không những đã tổ chức rèn luyện Đảng bôn sê vích Nga lớn mạnh (về sau thành Đảng Cộng sản Liên Xô) mà còn tạo dựng cơ sở lý luận về Đảng cho các Đảng Cộng sản, Đảng Công nhân xây dựng, phát triển, khẳng định vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản, nhân tố quyết định thắng lợi của công cuộc xây dựng CNXH ở các nước trên thế giới.

Thứ sáu, V.I. Lênin đã phát triển lý luận mác xít về dân chủ và xây dựng nền dân chủ XHCN, xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN…Từ thực tiễn xây dựng nền dân chủ XHCN và xây dựng chính quyền Nhà nước ở Liên bang Xô viết - một Nhà nước tiến bộ, ưu việt hơn so với nhà nước tư sản. Ông đã phát triển lý luận về dân chủ và Nhà nước trong cách mạng, đặc biệt là hiện thực hóa quan điểm mác xít trong xây dựng, phát huy cao độ dân chủ XHCN gắn liền với xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN (trên cơ sở kế thừa pháp quyền tư sản và vượt qua pháp quyền tư sản). Một chế độ dân chủ thực sự, dân chủ toàn diện, dân chủ cho đa số, dân chủ trên cơ sở bảo đảm các quyền dân sinh, nâng cao dân trí, phát huy dân trí gắn với dân quyền, đã trở thành những đóng góp lý luận – thực tiễn của Lênin cho dân chủ trong quá trình xây dựng nền dân chủ XHCN. Với những cống hiến vô cùng to lớn về lý luận cách mạng của V.I.Lênin, ông đã lãnh đạo cuộc cách mạng XHCN đầu tiên trên thế giới thành công. Cách mạng tháng Mười Nga (năm 1917) đã làm “rung chuyển thế giới”. Từ đây, CNXH hiện thực ra đời. Về sau hình thành hệ thống thế giới, đối trọng với hệ thống TBCN. Lý luận của V.I.Lênin đã được hiện thực hóa ở khá nhiều quốc gia, khu vực.  

Có thể khẳng định, các tham luận gửi đến cũng như các ý kiến phát biểu trực tiếp tại hội thảo đã tiếp tục nghiên cứu di sản tư tưởng lý luận của V.I.Lênin theo cả chiều rộng lẫn chiều sâu, đánh giá khách quan, trung thực những cống hiến của V.I. Lênin vào việc bổ sung, phát triển chủ nghĩa Mác, góp phần hiện thực hóa lý luận mác xít vào thực tiễn sinh động của cách mạng thế giới và vào điều kiện cụ thể từng quốc gia, dân tộc. Việc vận dụng và bổ sung, phát triển sáng tạo quan điểm lý luận của V.I.Lênin cũng đã được tiếp cận dưới nhiều góc độ mới, với thái độ nghiêm túc khoa học trong đánh giá khách quan những giá trị bền vững của các nguyên lý lý luận của V.I. Lênin đối với cách mạng Việt Nam (cả trong cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân cũng như trong cách mạng XHCN), đồng thời chỉ ra những hạn chế lịch sử vốn có trong một số quan điểm dự báo về CNTB, về triển vọng của CNXH trong tương quan với CNTB, về thời đại ngày nay….

Nhiều bài viết của các nhà khoa học đã đi sâu phân tích quá trình vận dụng lý luận của V.I.Lênin vào cách mạng Việt Nam, chỉ ra những hạn chế sai lầm trong việc hoặc tuyệt đối hóa chủ nghĩa Mác - Lênin, hoặc vận dụng máy móc, giáo điều mô hình CNXH kiểu Xô viết thời kỳ trước đổi mới ở Việt Nam. Từ đó, trên các bình diện: kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội, đối nội và đối ngoại của công cuộc xây dựng CNXH ở Việt Nam, các nội dung vận dụng và phát triển sáng tạo di sản tư tưởng của V.I. Lênin đã được phân tích, đánh giá một cách khoa học – thực tiễn. Đặc biệt, việc làm sáng tỏ thêm tư tưởng Hồ Chí Minh trong công cuộc đổi mới ở Việt Nam là minh chứng cho việc kiên định với chủ nghĩa Mác - Lênin đồng thời phải thường xuyên bổ sung, phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin nói chung, tư tưởng của V.I. Lênin nói riêng trong điều kiện lịch sử cụ thể của cách mạng Việt Nam.  

Công cuộc đổi mới do Đảng Cộng sản Việt Nam khởi xướng, lãnh đạo, từ đổi mới tư duy đến đổi mới toàn diện đã đưa đến những thành tựu to lớn có ý nghĩa lịch sử trên con đường phát triển của đất nước ta. Một bài học kinh nghiệm quý báu mà suốt quá trình cách mạng Việt Nam, đặc biệt là công cuộc đổi mới đất nước theo định hướng XHCN được Đảng ta đúc kết là: “Trong bất kỳ điều kiện và tình huống nào, phải kiên trì thực hiện đường lối, mục tiêu đổi mới, kiên định và vận dụng sáng tạo phát triển chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội” . Kỷ niệm ngày sinh của V.I. Lênin, việc làm thiết thực chính là tiếp tục nghiên cứu với thái độ khoa học, quán triệt, vận dụng những nguyên lý lý luận của Người, đồng thời phải bổ sung, phát triển sáng tạo di sản tư tưởng lý luận đó nhằm thực hiện tốt 2 nhiệm vụ chiến lược của cách mạng Việt Nam hiện nay: xây dựng thành công CNXH và bảo vệ vững chắc Tổ quốc XHCN.

Thu Hằng