Để thúc đẩy mô hình Thung lũng Silicon tại Việt Nam hoạt động trơn tru và có
hiệu quả, Bộ Khoa học và Công nghệ đang xúc tiến một quỹ đầu tư mạo hiểm của
Việt Nam.
Bên lề Diễn đàn Đổi mới sáng tạo: Từ chiến lược đến thực hiện, Bộ trưởng Bộ Khoa học và
Công nghệ Nguyễn Quân đã chia sẻ về vấn đề này.
- Thưa Bộ trưởng, lý
do nào khiến Bộ Khoa học và Công nghệ quyết định chọn mô hình Thung lũng Silicon
để thương mại hóa sản phẩm khoa học công nghệ?
Bộ trưởng
Nguyễn Quân: Những người làm khoa học đều biết tới Thung lũng Silicon
(Mỹ) là nơi khởi nguồn của rất nhiều “đại gia” trong lĩnh vực khoa học công nghệ
như Google, Microsoft, Apple… Mô hình này thành công bởi vì nó tạo ra được động
lực cho các nhà khoa học thỏa sức sáng tạo, gắn liền với sự ra đời của doanh
nghiệp khoa học công nghệ.
Các đại “gia lớn” ở Thung lũng Silicon cũng
khởi đầu là doanh nghiệp khoa học công nghệ với nguồn vốn lớn nhất là tài sản
trí tuệ. Họ chỉ hình thành sau khi được hỗ trợ từ quỹ đầu tư mạo hiểm và của các
doanh nghiệp khác.
- Trên thế giới có nhiều mô hình thung lũng
Silicon thành công như ở Mỹ, Ấn Độ, Hàn Quốc,, vậy Việt Nam sẽ làm theo mô hình
của quốc gia nào?
Bộ trưởng Nguyễn Quân: Chúng tôi
sẽ làm theo mô hình thung lũng Silicon của Mỹ. Để làm được điều này, chúng tôi
đã mời các chuyên gia từ Mỹ, đặc biệt là các chuyên gia người Việt Nam làm việc
lâu năm tại đây làm cố vấn cho chương trình này.
Hy vọng với kinh nghiệm
và những thành công của họ, mô hình của chúng ta cũng sẽ thành công.
- Khi được tin Bộ
Khoa học và Công nghệ sẽ triển khai đề án Thung lũng Silicon ở Việt Nam, nhiều
doanh nghiệp và nhà khoa học băn khoăn liệu họ tham gia vào Thung lũng Silicon
như thế nào? Có bị ràng buộc về quy mô doanh nghiệp không, thưa Bộ
trưởng?
Bộ trưởng Nguyễn Quân: Về tiêu chí tham
gia, chúng tôi không hạn chế những nhà khoa học, doanh nghiệp có tinh thần khoa
học đề xuất ý tưởng và tham gia vào dự án này. Nhưng tiêu chí buộc phải có chính
là tinh thần khoa học, ý chí của người làm doanh nghiệp quyết tâm làm chủ công
nghệ mới và dám hy sinh để đầu tư cho hoạt động nghiên cứu khoa học.
Bởi
ngay ở Thung lũng Silicon, việc đầu tư vào các dự án là khá rủi ro. Song, khi có
dự án thành công sẽ đem lại lợi nhuận khổng lồ cho nhà đầu tư và người nghiên
cứu.
Về quy mô sẽ phụ thuộc vào nguồn vốn của quỹ đầu tư mạo hiểm chúng
tôi đang xây dựng. Thực tế, Luật Công nghệ cao cũng đã đề cập đến quỹ đầu tư mạo
hiểm, nhưng vì một số ràng buộc trong chính sách, đặc biệt là Luật Ngân sách Nhà
nước khiến chưa thể thành lập.
Để tháo gỡ, trước mắt, chúng tôi huy động
các tổ chức, cá nhân đóng góp xây dựng quỹ đầu tư mạo hiểm theo mô hình của
Thung lũng Silicon.
- Trên thực tế, thành công ở Thung lũng Silicon
chính là việc tập hợp tài sản trí tuệ. Tuy nhiên, ở Việt Nam thường xảy ra câu
chuyện “chảy máu chất xám.” Bộ sẽ làm gì để hạn chế vấn đề
này?
Bộ trưởng Nguyễn Quân: Theo tôi, để tập hợp
được trí tuệ Việt Nam buộc phải có 2 yếu tố là nhiệt huyết, đam mê và điều kiện
làm việc của giới khoa học trong nước làm sao không thua kém nhiều điều kiện làm
việc ở nước ngoài.
Hiện nay, xu hướng chảy máu chất xám là xu hướng mà
chúng ta đang phải hết sức khắc phục. Thậm chí cả ở Mỹ, Nhật, Nga… tình trạng
này cũng xảy ra.
Tôi cho rằng, nếu chúng ta không tạo điều kiện, môi
trường làm việc thuận lợi tốt nhất cho giới khoa học bên cạnh việc đãi ngộ vật
chất thì chắc chắn các nhà khoa học rất khó yên tâm để làm khoa học. Vì vậy sẽ
có rất ít sản phẩm khoa học đáp ứng phát triển kinh tế.
Chúng tôi hy vọng
với Luật Khoa học công nghệ sửa đổi với cơ chế chính sách mới thì giới khoa học
sẽ được tạo điều kiện thuận lợi, có môi trường nghiên cứu, ứng dụng tốt nhất để
hạn chế phần nào vấn đề "chảy máu chất xám."
Thông thường, người làm khoa
học phải tìm đến nơi họ có thể cống hiến nhiều nhất, nhưng chúng ta phải thu hút
họ quay trở về với đất nước nếu chúng ta có điều kiện làm việc tốt và khơi gợi
lòng yêu nước, trách nhiệm với đất nước của các nhà khoa học.
- Ở thung lũng Silicon của Việt Nam, vấn đề
cơ sở vật chất để thu hút nhân tài sẽ được đầu tư như thế nào, thưa Bộ
trưởng?
Bộ trưởng Nguyễn Quân: Việt Nam là nước
đang phát triển nên đầu tư của nhà nước và xã hội cho khoa học công nghệ còn hạn
chế. Chúng ta hiện chưa có cơ sở nghiên cứu hùng mạnh, trang thiết bị hiện đại
đủ sức thu hút giới khoa học.
Tuy nhiên, ở Thung lũng Silicon (Mỹ) lúc
mới thành lập cũng có điều kiện khiêm tốn. Vấn đề ở đây chính là cả giới doanh
nghiệp, khoa học quan tâm đến nó thế nào và chúng ta có cơ chế tạo ra quỹ đầu tư
mạo hiểm để hỗ trợ nghiên cứu ứng dụng hay không?
Thực tế cho thấy, ngân
sách Nhà nước không bao giờ là đủ và chi tiêu từ nguồn ngân sách phải tuân thủ
điều kiện rất ngặt nghèo. Thậm chí, tiêu dùng ngân sách cho nghiên cứu không
thành công sẽ khiến nhà khoa học dễ phải đối mặt với thanh tra, kiểm
toán…
Với quỹ đầu tư mạo hiểm thì khác, nó có nguồn đóng góp từ các tổ
chức, doanh nghiệp, cá nhân nên người ta chỉ cần nhà khoa học bàn giao sản phẩm
đúng theo hợp đồng. Còn lại, mọi khoản chi tiêu sẽ được thanh toán một cách tiện
lợi, đơn giản. Và thực tế, quỹ đầu tư mạo hiểm sẽ chia sẻ rủi ro cũng như chia
sẻ lợi ích trong hoạt động nghiên cứu.
Ngoài ra, quỹ đầu tư mạo hiểm sẽ
được sử dụng hiệu quả, vì chính những nhà đầu tư sẽ là người giám sát, quyết
định có đầu tư vào một ý tưởng nào đó hay không, đầu tư cho ai… chứ không phải
đầu tư bừa bãi.
- Xin Bộ trưởng cho biết lộ trình của quỹ đầu tư mạo
hiểm của Việt Nam…?
Bộ trưởng Nguyễn Quân: Chúng
tôi sẽ làm mô hình thí điểm, dựa trên mức độ thành công sẽ nhân rộng. Quỹ này
sẽ hoan nghênh mọi doanh nghiệp, tổ chức tham gia đóng góp.
Tôi cũng hy
vọng đến năm 2014 sẽ là năm đầu tiên một quỹ đầu tư mạo hiểm không chính thức
của Việt Nam đi vào hoạt động, tài trợ cho một số dự án ban đầu.
Hiện
tại, cũng có một số quỹ đầu tư mạo hiểm ở nước ngoài hoạt động ở Việt Nam. Tuy
đạt được thành công, song tôi cho rằng hiệu quả đầu tư còn hạn chế vì hai yếu
tố: giới khoa học, doanh nghiệp chưa biết đến họ và hệ thống cơ chế chính sách
phần nào hạn chế tiếp cận của doanh nghiệp, khoa học Việt Nam với quỹ đầu tư mạo
hiểm nước ngoài.
Đây cũng sẽ là cơ hội. Bởi thế, nếu chúng ta không nhanh
chóng xây dựng hệ thống quỹ đầu tư mạo hiểm tại Việt Nam thì sẽ mất thị phần
trên thị trường chuyển giao công nghệ cũng như đầu tư mạo hiểm trong
nước.
- Xin cảm ơn Bộ trưởng./.
Trung Hiền
(Vietnam+)