Chương trình "Mỗi xã một sản phẩm" - OCOP giai đoạn 2018-2020 được Thủ tướng Chính phủ ban hành tại Quyết
định số 490-QĐ/TTg ngày 7/5/2018 nhằm góp phần giúp khu vực nông thôn
phát triển các nhóm sản phẩm hàng hóa đặc thù, phát triển kinh tế theo
hướng phát huy nội lực, gia tăng giá trị, nâng cao thu nhập cho người
dân nông thôn.
Sau 3 năm triển khai, Chương trình đã phát triển rộng khắp cả nước,
nhiều sản phẩm của Chương trình OCOP chưa được tiêu thụ rộng rãi, chưa
khẳng định thế mạnh của sản phẩm hàng hóa đặc thù. Vì vậy, Chương trình
OCOP giai đoạn 2021-2025 nhằm tăng sức bật, tiềm năng, thế mạnh sản phẩm
hàng hóa đặc thù của từng địa phương, thúc đẩy phát triển ngành nghề
nông thôn.
Chương trình này đã tạo sức lan tỏa sâu rộng, thúc đẩy phát triển
kinh tế nông thôn dựa trên thế mạnh, lợi thế; đặc biệt là những sản vật, làng nghề truyền thống của các địa phương, vùng miền trên cả nước. Mặc dù tiến độ triển khai
trong cả nước còn chậm so với kế hoạch đề ra, nhưng đến nay đã có 63/63
tỉnh, thành phố triển khai Chương trình OCOP, trong đó 59/63 tỉnh, thành
phố tổ chức đánh giá xếp hạng sản phẩm, cho thấy nhận thức và ý thức
triển khai Chương trình rất tích cực, mang lại nhiều hiệu quả.
PHÁT TRIỂN BỀ RỘNG
Nghị quyết Đại hội lần thứ XIII của Đảng đã đề ra nhiệm vụ thực hiện
các đột phá chiến lược để tạo môi trường huy động các nguồn lực cho đầu
tư phát triển, cho sản xuất kinh doanh, tạo điều kiện thuận lợi về thể
chế, môi trường, hạ tầng cho người dân, doanh nghiệp đầu tư phát triển;
tiếp tục tái cấu trúc nền kinh tế nhằm nâng cao chất lượng, sức cạnh
tranh của nền kinh tế.
Vì vây, việc tiếp tục phát triển nông nghiệp, kinh tế nông thôn,
trong đó đẩy mạnh Chương trình OCOP có vai trò quan trọng, là hạt nhân
để đẩy mạnh phát triển các sản phẩm có chất lượng cao, khối lượng lớn,
giá trị gia tăng cao.
Với mục tiêu phát huy lợi thế ở mỗi địa phương theo chuỗi giá trị do các thành phần kinh tế thực hiện, Chương trình OCOP đã triển khai rộng khắp cả nước, khai thác hiệu quả vùng nguyên liệu
địa phương, gắn với chỉ dẫn địa lý để gia tăng giá trị sản phẩm OCOP như
Lợn Móng Cái (Quảng Ninh); gà Tiên Yên (Quảng Ninh); chè Shan Tuyết
Hoàng Su Phì (Hà Giang); chè Tân Cương (Thái Nguyên); càphê (Sơn La),
lúa gạo ở tỉnh Sóc Trăng và tỉnh An Giang…
Đến nay, trên cả nước có gần 3.000 tổ chức kinh tế tham gia sản xuất
sản phẩm OCOP được xếp hạng với gần 5.000 sản phẩm lợi thế của địa
phương, trong đó khu vực kinh tế tư nhân chiếm gần 60%, còn lại là kinh
tế tập thể, hợp tác xã chiếm 40%, cho thấy mục tiêu Chương trình rất
đúng hướng, là cơ sở, thành tố kinh tế quan trọng trong phát triển kinh
tế nông thôn. Các sản phẩm OCOP tập trung vào lĩnh vực thực phẩm, đồ
uống, thảo dược, vải, may mặc; nhóm lưu niệm-nội thất-trang trí, dịch vụ
du lịch nông thôn và làng bản văn hóa gắn liền với du lịch.
Theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, đến nay sức
sáng tạo trong phát triển, đa dạng hóa sản phẩm OCOP mạnh mẽ, số sản
phẩm đạt 3-4 sao cấp tỉnh chiếm 98,3%, cho thấy việc nhận diện và phát
triển sản phẩm đặc thù địa phương của Chương trình OCOP mang lại hiệu
quả kinh tế cao. Đặc biệt, trong giai đoạn dịch COVID-19 diễn biến phức
tạp, sản phẩm OCOP đã được cung ứng mạnh cho thị trường, có sự tăng
trưởng về doanh thu và giá bán.
Về nguồn lực triển khai, Chương trình đã huy động được 22.845 tỷ đồng
(kế hoạch dự kiến 45.000 tỷ đồng), trong đó các tổ chức OCOP huy động
nguồn lực và vay tín dụng chiếm trên 93% (tăng 6,6% so với kế hoạch đề
ra là 86,6%); ngân sách các cấp (cả nguồn lồng ghép) chiếm 7% (giảm 6,4%
so với kế hoạch đề ra là 13,4%).
Bên cạnh đó, công tác xúc tiến thương mại được các bộ, ngành, địa
phương triển khai rất tích cực và hiệu quả, giúp Chương trình OCOP phát
triển mạnh mẽ với trên 142 trung tâm, điểm bán hàng OCOP; hội chợ, triển
lãm sản phẩm OCOP cấp tỉnh, khu vực với hơn 10.000 gian hàng dần trở
thành thương hiệu địa phương và điểm đến của du lịch...
Gạo
séng cù của Công ty TNHH dịch vụ kỹ thuật Nông lâm thủy sản TNĐ là một
sản phẩm OCOP 3 sao của tỉnh Yên Bái. (Ảnh: TTXVN)
Đáng chú ý, trong bối cảnh hội nhập quốc tế, Việt Nam đã đề xuất và
thúc đẩy Sáng kiến mạng lưới kết nối quốc tế về phong trào
OCOP/OVOP/OTOP trong phát triển ngành nghề nông thôn khối ASEAN và một
số nước triển khai phong trào "Mỗi làng một sản phẩm" - OCOP được cộng
đồng quốc tế đánh giá cao.
KHÔNG "BỎ NGỎ" CHẤT LƯỢNG, HƯỚNG TỚI CHUỖI SẢN PHẨM
Chương trình OCOP được xác định là chương trình trọng tâm phát triển
kinh tế nông thôn cần được ưu tiên trong chính sách phát triển kinh tế
nông thôn, gắn với xây dựng nông thôn mới bền vững, vì vậy, cần tập
trung đầu tư phát triển 6 nhóm sản phẩm đã được xác định; trong đó lưu ý
những sản phẩm có lợi thế, đặc trưng của địa phương, gắn với yếu tố văn
hóa, con người ở mỗi khu vực, vùng miền, dân tộc để phát triển kinh tế
du lịch, từng bước định hướng, nâng cao chất lượng, tăng cường đổi mới
sáng tạo khoa học và công nghệ đối với sản phẩm OCOP đạt cấp độ quốc gia
nhằm mở rộng và thúc đẩy thị trường.
Đặc biệt, việc tăng cường đổi mới sáng tạo khoa học và công nghệ
trong triển khai, thẩm định, đánh giá, công nhận sản phẩm OCOP phải được
chú trọng để khẳng định thương hiệu sản phẩm OCOP gắn với phát huy lợi
thế, tiềm năng, văn hóa của từng địa phương.
Trong quá trình triển khai Chương trình, sản phẩm OCOP phải đáp ứng
chất lượng, tiêu chuẩn kỹ thuật, bao bì của sản phẩm OCOP. Bên cạnh đó,
sản phẩm phải ngày càng phát triển, đa dạng bởi việc phát triển sản phẩm
OCOP không chỉ là sinh kế của người dân, mà còn là con đường phát triển
kinh tế đa dạng, phát huy lợi thế, tính đặc sắc và văn hóa của mỗi một
địa phương từ xã, đến huyện, đến tỉnh.
Tại nhiều địa phương, các doanh nghiệp, tập đoàn, siêu thị lớn... đặt
hàng, ưu tiên các sản phẩm OCOP đưa vào hệ thống phân phối, tiêu thụ ổn
định, trong đó nhiều sản phẩm OCOP đã đổi mới, sáng tạo để nâng cao
chất lượng, từng bước tiếp cận thị trường xuất khẩu như miến dong Tài
Hoan (Bắc Kạn); càphê Bích Thao (Sơn La); đường thốt nốt Palmania (An
Giang), nước mắm Lê Gia (Thanh Hóa)...
Tại hội nghị Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ năm 2022 mới diễn ra,
nhiều địa phương cho biết, thời gian qua đã chú trọng đến chất lượng sản
phẩm nông nghiệp, tăng cường đổi mới sáng tạo khoa học và công nghệ
trong phát triển sản phẩm nông nghiệp; trong đó chú trọng đến các sản
phẩm OCOP, hướng tới chuỗi sản phẩm nông nghiệp theo hướng chất lượng,
hiệu quả và bền vững.
Đồng thời, các địa phương đều có những chính sách đồng bộ xây dựng
gắn liền với quản lý thương hiệu nông sản, quy hoạch vùng trồng và hỗ
trợ phát triển sản xuất, liên kết sản xuất trong phát triển sản phẩm
OCOP. Hiện mô hình kinh tế hợp tác, hợp tác xã đang là điểm mạnh trong
chương trình OCOP địa phương, bước đầu xây dựng mối liên kết giữa các
nhà sản xuất với nhau và giữa nhà sản xuất với các doanh nghiệp trong
phát triển chuỗi sản phẩm.
Đặc biệt, các địa phương đã tuân thủ tiêu chuẩn sản xuất bền vững,
nhiều sản phẩm OCOP đã hướng đến chất lượng với quy trình sản xuất theo
chuỗi giá trị sản phẩm có sự liên kết chặt chẽ giữa các bên liên quan,
góp phần giải quyết bài toán thị trường hiệu quả. Điều này cho thấy
chuỗi giá trị bền vững không chỉ có ý nghĩa sinh kế, cải thiện thu nhập,
nâng cao sức cạnh tranh của sản phẩm, mà còn đóng góp vào công tác bảo
tồn, phát huy thương hiệu các sản phẩm đặc sản vùng miền ở địa phương./.
Thu Hà (TTXVN)