Cuốn sách Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam là công trình lý luận xuất sắc, tập hợp những bài viết, bài nói tiêu biểu và tâm huyết của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng về vấn đề chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam. Cuốn sách phản ánh những thành tựu lý luận được tổng kết, đúc rút từ thực tiễn những năm đổi mới của Đảng ta cũng như tư duy, tầm nhìn chiến lược của đồng chí Nguyễn Phú Trọng, góp phần bổ sung, hoàn thiện đường lối đổi mới của Đảng.

SỰ QUÁN TRIỆT VÀ THỂ HIỆN TƯ TƯỞNG, ĐẠO ĐỨC, PHONG CÁCH HỒ CHÍ MINH

Tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh là di sản tinh thần vô cùng to lớn và quý giá của Đảng và dân tộc Việt Nam, trong đó tư tưởng Hồ Chí Minh là một bộ phận hợp thành nền tảng tư tưởng của Đảng, kim chỉ nam cho hành động của Đảng và cách mạng Việt Nam. Sự quán triệt và thể hiện tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh được phân tích sâu sắc trong cuốn sách.

Trong bài viết mở đầu, có tính chất trọng tâm của cuốn sách, khi luận giải về vấn đề “Thực tế có phải hiện nay chủ nghĩa tư bản, kể cả những nước tư bản chủ nghĩa già đời vẫn đang phát triển tốt đẹp không?”, Tổng Bí thư đã chỉ ra những hạn chế không thể khắc phục được của chủ nghĩa tư bản với những khủng hoảng, bất công, “những tình huống phát triển xấu”, “những nghịch lý phản phát triển” về kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội. Từ những sự phân tích sâu sắc và khoa học đó, Tổng Bí thư chỉ rõ: “Chúng ta cần một xã hội mà trong đó sự phát triển là thực sự vì con người, chứ không phải vì lợi nhuận mà bóc lột và chà đạp lên phẩm giá con người. Chúng ta cần sự phát triển về kinh tế đi đôi với tiến bộ và công bằng xã hội, chứ không phải gia tăng khoảng cách giàu nghèo và bất bình đẳng xã hội. Chúng ta cần một xã hội nhân ái, đoàn kết, tương trợ lẫn nhau, hướng tới các giá trị tiến bộ, nhân văn, chứ không phải cạnh tranh bất công, “cá lớn nuốt cá bé”, vì lợi ích vị kỷ của một số ít cá nhân và các phe nhóm. Chúng ta cần sự phát triển bền vững, hài hòa với thiên nhiên để bảo đảm môi trường sống trong lành cho các thế hệ hiện tại và tương lai, chứ không phải để khai thác, chiếm đoạt tài nguyên, tiêu dùng vật chất vô hạn độ và hủy hoại môi trường. Và, chúng ta cần một hệ thống chính trị mà quyền lực thực sự thuộc về nhân dân, do nhân dân và phục vụ lợi ích của nhân dân, chứ không phải chỉ cho một thiểu số giàu có”(1).

Đây chính là sự quán triệt, thể hiện quan điểm của Hồ Chí Minh khi Người phân tích chỉ ra rằng các cuộc cách mạng tư sản (tiêu biểu như cách mạng tư sản Mỹ và cách mạng tư sản Pháp) về thực chất là những cuộc cách mạng “không đến nơi” và cách mạng Việt Nam chỉ có thể giành được thắng lợi triệt để, chỉ thực sự là một cuộc cách mạng “đến nơi” khi đi theo con đường cách mạng vô sản, thực hiện mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Đó là sự khẳng định giá trị đích thực của chủ nghĩa xã hội, là mục tiêu mà Chủ tịch Hồ Chí Minh, Đảng và nhân dân Việt Nam đã lựa chọn và được thể hiện, minh chứng bằng thực tiễn lịch sử đấu tranh cách mạng oanh liệt, vẻ vang của Đảng và dân tộc.

Bằng sự luận giải khoa học, Tổng Bí thư đã khẳng định: “Độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội là đường lối cơ bản, xuyên suốt của cách mạng Việt Nam và cũng là điểm cốt yếu trong di sản tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Bằng kinh nghiệm thực tiễn phong phú của mình kết hợp với lý luận cách mạng, khoa học của chủ nghĩa Mác - Lê-nin, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đưa ra kết luận sâu sắc rằng, chỉ có chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản mới có thể giải quyết triệt để vấn đề độc lập cho dân tộc, mới có thể đem lại cuộc sống tự do, ấm no và hạnh phúc thực sự cho tất cả mọi người, cho các dân tộc”(2).

Cũng trên cơ sở quán triệt, vận dụng và phát triển sáng tạo tư tưởng Hồ Chí Minh về con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam, trên cơ sở khẳng định: “Đảng ta kiên trì lấy chủ nghĩa Mác - Lê-nin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng và kim chỉ nam cho hành động cách mạng”(3), Tổng Bí thư đã nêu lên chủ trương, đường lối của Đảng về những mục tiêu, yêu cầu và nhiệm vụ xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam cả về kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội, để đưa công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội đến thành công.

Đặc biệt, trên cơ sở các quan điểm chỉ đạo cơ bản, trong đó, điểm trước hết, “tư tưởng chỉ đạo xuyên suốt”, “vấn đề mang tính nguyên tắc, có ý nghĩa sống còn đối với chế độ ta, là nền tảng vững chắc của Đảng ta, không cho phép ai được ngả nghiêng, dao động” là: “phải kiên định và vận dụng, phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh; kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; kiên định đường lối đổi mới của Đảng; kiên định các nguyên tắc xây dựng Đảng; bảo đảm cao nhất lợi ích quốc gia - dân tộc trên cơ sở các nguyên tắc cơ bản của luật pháp quốc tế, bình đẳng, hợp tác, cùng có lợi để xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa”(4), Tổng Bí thư đã thay mặt Trung ương Đảng xác định các mục tiêu cụ thể không chỉ trong nhiệm kỳ khóa XIII, mà là tầm nhìn dài hạn đến năm 2030 và 2045. Thực hiện thành công những mục tiêu này sẽ đưa đất nước ta “lập nên những kỳ tích phát triển mới”, “vững bước đi lên chủ nghĩa xã hội, thực hiện thành công tâm nguyện của Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại và ước vọng của toàn dân tộc”(5).

Tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh cũng được Tổng Bí thư quán triệt, thể hiện trong các bài khác của cuốn sách, từ nội dung phát biểu trong buổi làm việc với Quốc hội, Chính phủ, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, đến các ngành nội chính, kiểm tra và giám sát, văn hóa, đối ngoại, Hội đồng Lý luận Trung ương, Công đoàn, Hội Nông dân, Đoàn Thanh niên, Quân đội nhân dân Việt Nam, Công an nhân dân Việt Nam... Đặc biệt có những bài thể hiện tập trung nhiều về tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, như: “Kế tục trung thành sự nghiệp vĩ đại của Chủ tịch Hồ Chí Minh, vững bước đi lên chủ nghĩa xã hội” (Diễn văn tại Lễ kỷ niệm 130 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19-5-1890 - 19-5-2020)); “Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh soi sáng con đường đi tới tương lai của dân tộc Việt Nam” (Diễn văn tại Lễ kỷ niệm 50 năm thực hiện Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh và kỷ niệm 50 năm Ngày mất của Người); “Ra sức học tập, nỗ lực phấn đấu và rèn luyện, làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh” (Phát biểu tại Hội nghị toàn quốc sơ kết 5 năm thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW, của Bộ Chính trị “Về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”)...

SỰ KHẲNG ĐỊNH VỀ NỘI DUNG, GIÁ TRỊ CỦA TƯ TƯỞNG, ĐẠO ĐỨC, PHONG CÁCH HỒ CHÍ MINH

Chủ tịch Hồ Chí Minh là lãnh tụ vĩ đại của Đảng và dân tộc Việt Nam, Anh hùng giải phóng dân tộc, Nhà văn hóa kiệt xuất của Việt Nam. Người đã chấm dứt sự khủng hoảng, bế tắc trong phong trào yêu nước Việt Nam cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX và lãnh đạo dân tộc Việt Nam giành lại độc lập dân tộc, đi lên xây dựng chủ nghĩa xã hội, mở ra kỷ nguyên mới trong lịch sử dân tộc - kỷ nguyên của độc lập, tự do, hạnh phúc. Kết tinh và thể hiện tình cảm, sự tri ân sâu sắc của đất nước, dân tộc đối với những cống hiến vĩ đại của Chủ tịch Hồ Chí Minh, cuốn sách của Tổng Bí thư đã dành những trang viết giàu cảm xúc về cuộc đời, sự nghiệp của Người, qua đó góp phần thể hiện, khẳng định và làm rõ những nội dung, giá trị của tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh.

Trong bài “Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh soi sáng con đường đi tới tương lai của dân tộc Việt Nam”, Tổng Bí thư đã nêu rõ: “Năm mươi năm qua, tư tưởng Hồ Chí Minh và Di chúc của Người luôn đồng hành cùng dân tộc, soi rọi, dẫn dắt toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta luôn kiên định và trung thành với sự nghiệp, lý tưởng cách mạng của Người, kế tục xuất sắc sự nghiệp cách mạng vĩ đại mà Người đã trọn đời cống hiến và hy sinh; mang lá cờ bách chiến bách thắng của Chủ tịch Hồ Chí Minh tới đích cuối cùng”(6) và “Chủ tịch Hồ Chí Minh sống mãi với non sông đất nước, với nhân dân ta. Di chúc của Người tỏa sáng giá trị dân tộc và thời đại, thấm đậm văn hóa và nhân văn Hồ Chí Minh, mãi mãi là ngọn cờ quy tụ sức mạnh toàn dân tộc, đã, đang và sẽ tiếp thêm sức mạnh, nguồn năng lượng to lớn cho Đảng ta, dân tộc ta, nhân dân ta trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam muôn vàn yêu quý của chúng ta”(7).

Bài “Kế tục trung thành sự nghiệp vĩ đại của Chủ tịch Hồ Chí Minh, vững bước đi lên chủ nghĩa xã hội” (Diễn văn tại Lễ kỷ niệm 130 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh), cũng thể hiện sâu sắc quan điểm của Tổng Bí thư: “Cuộc đời 79 mùa xuân của Chủ tịch Hồ Chí Minh là biểu tượng cao đẹp nhất của chủ nghĩa yêu nước và chủ nghĩa anh hùng cách mạng Việt Nam. Người là kết tinh rạng ngời của đạo đức, trí tuệ, khí phách, lương tri của dân tộc và thời đại”(8) và “Chủ tịch Hồ Chí Minh đã hiến dâng trọn đời mình cho sự nghiệp cách mạng vẻ vang của Đảng ta, dân tộc ta, nhân dân ta và bạn bè quốc tế. Tên tuổi và sự nghiệp của Người còn mãi với non sông đất nước ta, sống mãi trong lòng dân tộc ta và trong trái tim nhân loại. Người để lại cho Đảng ta, nhân dân ta, các thế hệ hôm nay và mai sau một di sản tư tưởng vô cùng quý báu, một tấm gương đạo đức và phong cách, lối sống hết sức sáng ngời!”(9).

Bài viết cũng nêu lên quan điểm về tư tưởng Hồ Chí Minh: “Tư tưởng Hồ Chí Minh là một hệ thống các quan điểm toàn diện và sâu sắc về những vấn đề cơ bản của cách mạng Việt Nam; là kết quả của cả một quá trình vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lê-nin vào điều kiện cụ thể của nước ta, kế thừa và phát triển các giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại; là tài sản tinh thần vô cùng to lớn và quý báu của Đảng và dân tộc ta, mãi mãi soi đường cho sự nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc ta đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác; góp phần vào cuộc đấu tranh chung của các dân tộc trên thế giới, vì hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội”(10). Trong bài viết, Tổng Bí thư cũng chỉ rõ tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh gắn bó chặt chẽ, mật thiết với nhau: “Đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh là sự thống nhất giữa tư tưởng và hành động, giữa lời nói và việc làm đã trở thành lẽ sống tự nhiên. Mỗi cán bộ, đảng viên và nhân dân ta đều tìm thấy trong những lời dạy của Người và từ tấm gương đạo đức cao đẹp của Người, từ phong cách Hồ Chí Minh những chuẩn mực cần học tập, tu dưỡng, rèn luyện để mỗi ngày càng trở nên hoàn thiện hơn, vươn tới những giá trị văn hóa chân - thiện - mỹ trong cuộc sống”(11).

Đặc biệt, trong bài viết “Ra sức học tập, nỗ lực phấn đấu và rèn luyện, làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh” (Phát biểu tại Hội nghị toàn quốc sơ kết 5 năm thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW, của Bộ Chính trị, “Về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”), Tổng Bí thư đã khái quát: “Tư tưởng, đạo đức, phong cách của Chủ tịch Hồ Chí Minh là tài sản tinh thần vô giá của Đảng ta và nhân dân ta, soi sáng sự nghiệp cách mạng, dẫn dắt mỗi bước đi lên và thắng lợi của cách mạng Việt Nam”(12). Đi đến những luận giải cụ thể, Tổng Bí thư khẳng định: (1) “Tư tưởng Hồ Chí Minh là một hệ thống các quan điểm, nhận thức, tư tưởng chỉ đạo rất cơ bản của Chủ tịch Hồ Chí Minh về cách mạng và con đường đi lên của cách mạng Việt Nam trong thời đại ngày nay. Đó là kết quả của sự vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lê-nin vào điều kiện cụ thể của nước ta, kế thừa và phát triển các giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc, tiếp thu tinh hoa văn hóa của nhân loại”(13). Trong đó, độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội là nội dung cốt lõi, xuyên suốt; (2) “Đạo đức Hồ Chí Minh: Là đạo đức cách mạng, là những phẩm chất cao quý của một người cách mạng. Đó là: Cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư”(14); và (3) “Phong cách Hồ Chí Minh: Là lối sống, tác phong khiêm tốn, giản dị, cầu thị, gần dân, trọng dân, tin dân, học dân, làm việc gì cũng vì lợi ích của nhân dân; là đầy tớ của dân chứ không phải “làm quan nhân dân”, không được lên mặt “làm quan cách mạng”(15).

NHỮNG CHỈ DẪN SÂU SẮC, QUÝ BÁU ĐỐI VỚI VIỆC HỌC TẬP VÀ LÀM THEO TƯ TƯỞNG, ĐẠO ĐỨC, PHONG CÁCH HỒ CHÍ MINH

Nhận thức rõ những giá trị của tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, Tổng Bí thư đã khẳng định phải nghiêm túc, tự giác thực hiện một cách có hiệu quả Chỉ thị số 05-CT/TW, của Bộ Chính trị, “Về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”, trong đó chú trọng quán triệt, làm tốt ba vấn đề: Học tập Bác, làm theo Bác và nêu gương của cán bộ, đảng viên.

Về học tập Bác, Tổng Bí thư nêu rõ, học tập Bác là học tư tưởng, thế giới quan và nhân sinh quan cách mạng, đạo đức cách mạng và phong cách của người chiến sĩ cộng sản chân chính. Thúc đẩy việc học tập Bác trở thành lối sống, nếp nghĩ, cách làm của từng cán bộ, đảng viên và người dân. Làm cho tư tưởng, đạo đức, phong cách của Chủ tịch Hồ Chí Minh thực sự thấm sâu vào đời sống xã hội, thật sự trở thành nền tảng tinh thần vững chắc, cội nguồn sức mạnh to lớn, để toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta phát huy nội lực, vượt qua khó khăn, thách thức, hoàn thành mọi nhiệm vụ cách mạng trong giai đoạn mới. Làm cho mỗi cán bộ, đảng viên thực sự thấm nhuần tư tưởng của Bác, thống nhất giữa tư tưởng và hành động, giữa lời nói và việc làm(16).

Về làm theo Bác, Tổng Bí thư xác định, đó là thúc đẩy, tạo chuyển biến mạnh mẽ từ “học tập” sang “làm theo”, hiện thực hóa bằng những chương trình hành động cụ thể, việc làm cụ thể, thiết thực trong thực hiện nhiệm vụ chính trị của địa phương, cơ quan, đơn vị và công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng, gắn với đề cao chức trách, đạo đức công vụ của mỗi cán bộ, đảng viên; giải quyết hiệu quả các khâu đột phá và các vấn đề trọng tâm, bức xúc trong thực tiễn, trên nền tảng, kim chỉ nam là tư tưởng Hồ Chí Minh cùng với chủ nghĩa Mác - Lê-nin trong mọi hành động(17).

Về nêu gương, Tổng Bí thư chỉ ra rằng, nêu gương là thực hiện đồng thời, gắn kết việc học tập với làm theo Bác và nêu gương. Phát huy hiệu quả mối quan hệ giữa ba nhiệm vụ này, trong đó đề cao vai trò, trách nhiệm tiền phong, gương mẫu với nêu gương của cán bộ, đảng viên, nhất là người đứng đầu cấp ủy, chính quyền, cơ quan, đơn vị, mà trước hết là các đồng chí Ủy viên Bộ Chính trị, Ủy viên Ban Bí thư, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng. Mỗi cán bộ, đảng viên cần nghiêm túc thực hiện trách nhiệm nêu gương; người có chức vụ càng cao, cương vị càng lớn càng phải gương mẫu trong tu dưỡng, rèn luyện phẩm chất đạo đức, lối sống, phong cách, tác phong, lề lối công tác(18), theo tinh thần đã được Chủ tịch Hồ Chí Minh nêu ra: “Một tấm gương sống còn có giá trị hơn một trăm bài diễn văn tuyên truyền”.

Tổng Bí thư cũng nhắc nhở, trong quá trình thực hiện ba nhiệm vụ nêu trên, cần kết hợp chặt chẽ giữa “xây” và “chống”, trong đó “xây” là cơ bản, chiến lược; “chống” là quan trọng, cấp bách. Đề cao tinh thần “nói đi đôi với làm”, “rèn luyện suốt đời”, thường xuyên “tự soi”, “tự sửa”. Đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ; kiên trì, kiên quyết đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực với tinh thần không có vùng cấm, không có ngoại lệ, không bị tác động bởi bất cứ tổ chức, cá nhân không trong sáng nào. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát. Nâng cao tính cảnh tỉnh, răn đe đối với những tư tưởng, biểu hiện tiêu cực; đồng thời khuyến khích, cổ vũ cán bộ, đảng viên suy nghĩ, hành động vì lợi ích chung, vì hạnh phúc của nhân dân, làm cho Đảng ta thật sự trong sạch, vững mạnh(19).

Tác phẩm Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam là một công trình lớn của đồng chí Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, bên cạnh sự đóng góp vào việc hoàn thiện hệ thống lý luận và cơ sở thực tiễn xây dựng chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta, tác phẩm còn đóng góp lớn vào việc hiểu sâu sắc tư tưởng, đạo đức và phong cách Hồ Chí Minh. Những chỉ dẫn của Tổng Bí thư trong tác phẩm có ý nghĩa sâu sắc, có sức động viên, lan tỏa và truyền cảm hứng mạnh mẽ trong việc đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh đối với cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân hiện nay và thời gian tới, góp phần thực hiện thắng lợi mục tiêu xây dựng và phát triển nước Việt Nam hòa bình, độc lập, thống nhất, dân chủ, giàu mạnh, văn minh, hạnh phúc./.

PGS, TS LÝ VIỆT QUANG

Viện trưởng Viện Hồ Chí Minh và các lãnh tụ của Đảng, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh

(tapchicongsan.org.vn)

_______________________________________

(1), (2), (3), (4), (5), (6), (7), (8), (9), (10), (11), (12), (13), (14), (15), (16), (17), (18), (19) Nguyễn Phú Trọng: Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2022, tr.21-22, 22, 30, 51, 66, 248, 252-253, 229, 233, 233-234, 237, 326, 327, 328, 328, 334, 335, 335, 335