Sáng 10/4, tiếp tục chương trình Phiên họp thứ 37, Ủy ban Thường vụ Quốc
hội đã nghe báo cáo kết quả giám sát về tình hình oan, sai trong việc
áp dụng pháp luật về hình sự, tố tụng hình sự và việc bồi thường thiệt
hại cho người bị oan trong hoạt động tố tụng hình sự theo quy định của
pháp luật.
Báo cáo của Đoàn giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về “Tình hình
oan, sai trong việc áp dụng pháp luật về hình sự, tố tụng hình sự và
việc bồi thường thiệt hại cho người bị oan trong hoạt động tố tụng hình
sự theo quy định của pháp luật” đánh giá, những năm gần đây, tình hình
tội phạm tiếp tục diễn biến phức tạp, gia tăng về số vụ, số người phạm
tội với thủ đoạn tinh vi, xảo quyệt nhưng Cơ quan điều tra, Viện kiểm
sát, Tòa án các cấp đã có nhiều nỗ lực, tích cực đấu tranh phòng, chống
tội phạm; giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội.
Về cơ bản, hoạt động điều tra, truy tố, xét xử các vụ án hình sự bảo đảm đúng người, đúng tội, đúng pháp luật.
Các cơ quan đã triển khai áp dụng nhiều biện pháp để chấn chỉnh khắc
phục tồn tại, thiếu sót trong hoạt động điều tra, truy tố, xét xử. Nhờ
đó tình hình oan, sai đã giảm so với trước đây. Tuy số người bị oan
không nhiều, các trường hợp sai phạm đã hạn chế đáng kể và giảm dần theo
từng năm nhưng so với yêu cải cải cách tư pháp, yêu cầu của Hiến pháp
năm 2013 thì việc phòng chống oan, sai, bỏ lọt tội phạm còn bất cập hạn
chế, chưa đáp ứng yêu cầu.
Báo cáo cũng chỉ ra loại án thường dẫn đến oan chủ yếu là án giết người,
cướp tài sản hoặc hiếp dâm, giết người không quả tang mà quá trình điều
tra gặp nhiều khó khăn và loại án về kinh tế do chủ qua n của một số cơ
quan tố tụng nhận thức không đúng, chưa phân biệt được vi phạm pháp
luật và hành vi phạm tội đã hình sự hóa các quan hệ dân sự, kinh tế
thành các tội lừa đảo, lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản.
Phần lớn các địa phương trong nhiều năm chưa phát hiện trường hợp n ào
làm oan người vô tội, kể cả những n ơi mặc dù có lượng án rất lớn. Hầu
hết các trường hợp bị oan trong những năm gần đây được phát hiện, đều đã
được khắc phục ngay trong giai đoạn điều tra, truy tố tuy nhiên cũng có
trường hợp bị oan chưa được xử lý kịp thời.
Qua giám sát cho thấy, quá trình điều tra, truy tố, xét xử còn có những
sai phạm chủ yếu dẫn đến oan, sai, bỏ lọt tội phạm, đó là do việc giải
quyết tin báo, tố giác tội phạm còn bất cập, nhiều trường hợp chưa được
giải quyết và số vụ tạm đình chỉ điều tra còn cao, tiềm ẩn việc bỏ lọt
tội phạm. Nhiều trường hợp bắt, tạm giữ, tạm giam còn chưa chính xác,
sau đó phải chuyển xử lý hành chính…
Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Phan Trung Lý tán thành với c hủ
trương giám sát về tình hình oan, sai trong việc áp dụng pháp luật về
hình sự, tố tụng hình sự. Đây là lần giám sát đầu tiên, sâu rộng về vấn
đề oan sai trong hoạt động tố tụng, vấn đề dư luận nhân dân rất quan
tâm.
Chủ nhiệm Ủy ban về các vấn đề xã hội của Quốc hội Trương Thị Mai nêu
báo cáo đánh giá “tuy số người bị oan không nhiều” nhưng đại biểu đề
nghị cần đánh giá thêm tác động xã hội, tuy tỷ lệ nhỏ nhưng nhiều vụ án
có tác động xã hội rất lớn.
Một số ý kiến tán thành với những phân tích của Đoàn giám sát nhận định
tình hình oan, sai trong trong hoạt động điều tra, truy tố, xét xử chủ
yếu do trình độ pháp luật và năng lực nghiệp vụ của một bộ phận cán bộ
tư pháp còn hạn chế, chưa được đào tạo, bồi dưỡng, cập nhật kiến thức
thường xuyên.
Một bộ phận Điều tra viên, Kiểm sát viên, Thẩm phán chưa nghiêm túc chấp
hành pháp luật; có biểu hiện bệnh thành tích, nôn nóng trong giải quyết
vụ án.
Việc phối hợp liên ngành trong một số trường hợp chưa đúng chức năng,
nhiệm vụ của mỗi cơ quan theo quy định pháp luật, còn một chiều, thiếu
sự chế ước, kiểm soát lẫn nhau giữa các cơ quan tư pháp. Có những trường
hợp, hồ sơ vụ án hình sự đưa ra tòa còn nặng về buộc tội và tại phiên
tòa Kiểm sát viên còn tập trung vào bảo vệ cáo trạng. Điều đó dẫn tới
nguyên tắc suy đoán vô tội và quyền bào chữa của bị can, bị cáo trong
một số trường hợp khó bảo đảm, tôn trọng thực sự.
Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Phan Trung Lý đề nghị bên cạnh những nguyên
nhân đã được Đoàn giám sát liệt kê trong báo cáo, cần tập trung làm rõ
các ngành chức năng đã xử lý nghiêm minh các sai phạm được phát hiện
trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử hay chưa; có hiện tượng bao
che, dung túng trong nội bộ hay không.
Theo Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội Ksor Phước, để khắc phục
những thiếu sót cần tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra; nâng cao
trách nhiệm của người lãnh đạo, chỉ huy.
“Với những địa phương có tỷ lệ oan sai cao thì các đồng chí lãnh đạo có
tại vị không, với những trường hợp đó thì phải cách chức. Nếu chúng ta
làm cương quyết thì sẽ giảm được oan sai”- ông Phước nhấn mạnh.
Nhiều ý kiến thống nhất với một số kiến nghị của Đoàn giám sát, cụ thể
là Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án các cấp tiếp tục quán triệt
sâu sắc Hiến pháp năm 2013 và các nghị quyết của Đảng, của Quốc hội về
công tác tư pháp; nghiêm túc chấp hành pháp luật trong việc bắt, giam
giữ, điều tra, truy tố, xét xử các vụ án hình sự.
Cơ quan điều tra các cấp chủ động, tích cực điều tra, khám phá các loại
tội phạm, hạn chế tối đa các trường hợp tạm đình chỉ điều tra để chống
bỏ lọt tội phạm; áp dụng các biện pháp ngăn chặn chính xác để giảm các
trường hợp bắt, tạm giữ hình sự sau đó chuyển xử lý hành chính; tăng
cường các biện pháp chống bức cung, dùng nhục hình trong hoạt động điều
tra; phòng ngừa có hiệu quả và các trường hợp chết do tự sát, bị đánh
chết tại các nơi giam giữ; quá trình điều tra phải tuân thủ đúng quy
định pháp luật, thu thập đầy đủ các chứng cứ buộc tội, các chứng cứ gỡ
tội để xác định sự thật vụ án một cách khách quan, toàn diện…
Chủ tịch Hội đồng dân tộc Ksor Phước đề nghị những nội dung đã làm tốt
trong thời gian qua như việc quan tâm tới đào tạo, bồi dưỡng cán bộ
không cần thiết nhắc lại trong Báo cáo mà cần đưa ra những kiến nghị cụ
thể.
Tại phiên họp, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã cho ý kiến cụ thể vào dự
thảo Nghị quyết về tăng cường các biện pháp phòng, chống oan, sai và bảo
đảm bồi thườngthiệt hại cho người bị oan trong hoạt động tố tụng hình
sự.
Theo chương trình, chiều 10/4, Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ cho ý kiến
về dự kiến chương trình hoạt động giám sát của Quốc hội, Ủy ban Thường
vụ Quốc hội năm 2016; cho ý kiến về việc phê chuẩn đề nghị của Thủ tướng
Chính phủ về bổ nhiệm, miễn nhiệm đại sứ đặc mệnh toàn quyền của nước
Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam tại một số nước./.
(TTXVN)