Then là một loại hình văn hóa, tín ngưỡng - báu vật tinh thần vô giá của các dân
tộc hệ ngôn ngữ Tày-Thái. Tuy nhiên, Then đang dần bị mai một bởi sự phát triển,
lấn át của văn hóa hiện đại.
Đây là nhận định của nhiều nhà nghiên cứu văn hóa, khoa học nêu lên tại Hội thảo
khoa học với chủ đề “Then Cao Bằng - cội nguồn và giá trị” do Hội Văn học nghệ
thuật tỉnh Cao Bằng tổ chức ngày 18/1.
Tại Hội thảo, nhiều học giả, nhà
nghiên cứu văn hóa đến từ các trường đại học, viện nghiên cứu văn hóa tiếp tục
khẳng định, làm sáng tỏ những giá trị to lớn của Then và đề nghị các nhà quản lý
văn hóa có biện pháp hữu hiệu để bảo vệ, phát triển Then.
Cao Bằng là
một trong những địa phương có Then phát triển mạnh vào bậc nhất cả nước. Then là
một kho tàng văn hóa phong phú bao gồm ba yếu tố chính là lịch sử, tín ngưỡng
tâm linh và văn học nghệ thuật. Then phản ánh hiện thực khách quan đời sống vật
chất và tinh thần của người dân ngữ hệ Tày-Thái, chứa đựng những dấu ấn lịch sử
xã hội người Tày-Thái từ sơ khai cho đến hiện đại. Then mang những yếu tố nhân
văn cao đẹp, giá trị đạo đức, răn dạy con người.
Trong Then, ông Dàng,
bà Bụt là nhân vật chính, diễn xướng, thực hành các nghi lễ quan trọng của cuộc
sống. Ông Dàng, bà Bụt là những cầu nối giữa thế giới thần tiên và nhân gian,
thông qua đó, con người cầu mong, giải tỏa những ước vọng của mình.
Hát
then đàn tính là một trong những thành tố của Then, được phát triển mạnh mẽ,
xuyên suốt từ nhiều thế kỷ nay. Hát then phát triển đột phá trong thời kỳ nhà
Mạc đóng đô ở Cao Bằng thế kỷ XVIII. Then chứa đựng rất nhiều giá trị văn hóa,
tinh thần, tâm linh, tín ngưỡng huyền bí của người ngữ hệ Tày-Thái.
Ngày
nay, hát Then đàn tính vẫn phát triển khá mạnh trong các cộng đồng người Tày ở
Cao Bằng và nhiều vùng miền khác, nhưng nhiều giá trị của Then đã và đang bị mai
một nghiêm trọng.
Thế hệ trẻ ít quan tâm đến Then, do vậy, việc khôi
phục và phát triển Then đang gặp khó khăn./.
Quốc Đạt