Kinh tế suy thoái đã làm phơi bày sự thật của những bất công, những mâu thuẫn gay gắt trong lòng xã hội tư bản chủ nghĩa. Theo giới nghiên cứu quốc tế, những kẻ bị sa lầy trong cuộc khủng hoảng trầm trọng của chủ nghĩa tư bản, đang tìm kiếm sự phục hồi từ kinh nghiệm của chủ nghĩa xã hội trước đây và hiện nay.

1. Ấm áp giữa ngày đông

Nói về nước Nga, mơ về nước Nga, nhiều người thường nhớ nhất hai điều: thu vàng và tuyết trắng. Ðiều đó luôn đúng. Nhưng mùa đông nước Nga năm nay, tuy mới  là "khúc dạo đầu", tuyết trắng đã mênh mông, lô xô, cao ngất. Rét tê cóng, đau buốt, gần như mất cảm giác ở tất cả các giác quan. "Các đồng chí Việt Nam có lạnh quá không?". Ðó là câu nói đầu tiên, thay cho lời chào, của lão đồng chí Ða-bi-rốp, cán bộ Ban Quốc tế - Ðảng Cộng sản Liên bang Nga, ngay khi chúng tôi vừa bước chân vào khách sạn Ðen-ta, khu I-dơ-mai-lô-vô, Mát-xcơ-va, nơi sáng hôm sau sẽ diễn ra Hội thảo "Phong trào cộng sản quốc tế hôm nay và ngày mai". Câu hỏi về sự lạnh, nhưng truyền vào lòng chúng tôi bao ấm áp, tin cậy.

2. Tập trung cho những vấn đề bức thiết nhất

Tham dự Hội thảo có đại diện của 11 đảng cộng sản ở 10 nước là: Việt Nam, Cu-ba, Trung Quốc, Bra-xin, Bồ Ðào Nha, Hy Lạp, Li-băng, Séc và Mô-ra-vi-a, U-crai-na và Ðảng Cộng sản Ấn Ðộ (Mác-xít), và một số giáo sư, học giả thuộc các viện nghiên cứu, các trường đại học của Nga.

Các đại biểu tham dự Hội thảo đều khẳng định: kiên định lấy chủ nghĩa Mác - Lê-nin làm nền tảng tư tưởng cho hoạt động của đảng, cho cuộc đấu tranh vì chủ nghĩa xã hội, vì giai cấp công nhân và nhân dân lao động ở mỗi nước và trên toàn thế giới. Về tình hình nước Nga và Ðảng Cộng sản Liên bang Nga, Chủ tịch G. Diu-ga-nốp cho biết, KPRF cơ bản hoàn tất việc chuẩn bị cho Ðại hội XV của Ðảng. Sau sự kiện tháng 8-1991, Nhà nước CHXHCN Xô-viết và Ðảng Cộng sản Liên Xô tan rã, Ðảng Cộng sản Liên bang Nga bị cấm hoạt động và chỉ sau Ðại hội bất thường lần thứ II, tháng 2-1993, Ðảng được phục hồi, ra hoạt động công khai. Hai thập kỷ qua, KPRF luôn trung thành với lợi ích của giai cấp công nhân, nông dân, trí thức, nhân dân lao động. Tuy nhiên, Ðảng phải hoạt động trong những điều kiện mới hết sức khó khăn, nhất là dưới thời B. En-xin, đã vươn lên trở thành chính đảng lớn thứ hai và là đảng đối lập lớn nhất trên chính trường Nga (sau Ðảng Nước Nga Thống nhất cầm quyền). Hiện nay, KPRF đang cố gắng củng cố mọi mặt, trong đó đặc biệt quan tâm đến công tác tư tưởng - lý luận, sự đoàn kết trong Ðảng, trong ban lãnh đạo Ðảng. Hội thảo lần này là dịp để KPRF khẳng định quan điểm và mong muốn trao đổi, tham khảo kinh nghiệm các đảng cộng sản anh em, coi đây là việc làm cần thiết trước thềm Ðại hội lần thứ XV. 

Vấn đề tuy không còn mới, nhưng luôn được Ðảng Cộng sản Liên bang Nga và các đảng cộng sản trên thế giới tập trung đánh giá, phân tích từ nhiều năm nay, ở nhiều góc độ, và ngay tại Hội thảo này là, những nguyên nhân nào dẫn đến sự sụp đổ của mô hình chủ nghĩa xã hội hiện thực ở Liên Xô và các nước Ðông Âu trước đây? Câu trả lời: Nguyên nhân chủ quan là trực tiếp và chính yếu. Ðó là, sự phản bội, sự lạc lối, tha hóa, từ bỏ các nguyên tắc sống còn về chính trị tư tưởng, về bản chất giai cấp của đảng, về công tác xây dựng đảng của một số kẻ trong bộ máy lãnh đạo đảng, chính quyền ở Liên Xô và các nước XHCN Ðông Âu lúc đó; là sự phản bội trắng trợn lợi ích của đảng, của chế độ, của nhân dân; là việc buông lỏng công tác tư tưởng, công tác tổ chức-cán bộ, công tác kiểm tra đảng. Những yếu kém, tha hóa, mục nát từ bên trong được nhân lên khi có tác động mang tính phá hoại vốn luôn điên cuồng từ bên ngoài. Mặt khác, việc đánh giá không đúng, không đầy đủ, thậm chí rất chủ quan, khinh suất tương quan lực lượng giữa chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa tư bản, những khả năng mới của chủ nghĩa tư bản, cũng đóng vai trò không nhỏ.

Dù những điều tồi tệ, đau đớn nhất đã xảy ra. Dù các thế lực chống cộng, cơ hội chính trị "thừa gió bẻ măng", ra sức xuyên tạc, chống phá cách mạng thế giới. Và ngay trong hàng ngũ cách mạng, cũng có người bi quan, dao động, nghi ngờ tính đúng đắn, khoa học của chủ nghĩa Mác-Lê-nin, của chủ nghĩa xã hội; quy kết nguyên nhân tan rã của Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa Ðông Âu là do sai lầm từ học thuyết dẫn đường, nền tảng tư tưởng, do đó, phải quay lại "con đường chung của nhân loại", "con đường tự do" là chủ nghĩa tư bản. Ngay ở các nước mà Ðảng Cộng sản đang cầm quyền, là Việt Nam, Cu-ba, Trung Quốc, cũng có không ít người mơ hồ, nghi ngờ, thậm chí lén lút sám hối con đường mà dân tộc mình đã chọn. Thì đây, hãy nghe tiếng nói trí tuệ, tâm huyết của những người cộng sản đang sống trong lòng chủ nghĩa tư bản, hiểu và kiên trì đấu tranh với những bất công, tha hóa, phản động của nó.

Ðồng chí Phi-líp Voi-tếch, Chủ tịch Ðảng Cộng sản Séc và Mô-ra-vi-a (CPBM) cho biết, một trong những thành công của CPBM là còn giữ được Ðảng, tên của Ðảng. Những năm qua, CPBM hoạt động trong điều kiện hết sức khó khăn. Phần lớn các phương tiện truyền thông Séc và Mô-ra-vi-a được giới cực hữu tài trợ, thuê mướn, đã tiến công điên cuồng chống Ðảng Cộng sản. Tuy nhiên, CPBM vẫn trung thành với học thuyết của C. Mác và V.I. Lê-nin. Càng ngày, người dân nước này càng thấy giới cầm quyền không mang đến điều gì tốt đẹp đáng kể cho họ. Chế độ phúc lợi, mức độ trong sạch của bộ máy, an ninh và trật tự xã hội... đều thua kém ngày xưa, khi còn chế độ xã hội chủ nghĩa. Bây giờ, những người cộng sản đã bắt đầu được lắng nghe, được tín nhiệm. Ðảng CPBM giành được 25% số phiếu bầu trong cuộc bầu cử gần đây và tình hình đang tốt lên.

Ðồng chí P.M. Guy-ê-rây-rô, Bí thư T.Ư Ðảng Cộng sản Bồ Ðào Nha cho rằng, hiện Bồ Ðào Nha đang trong một tình thế rất khó khăn do sự kiểm soát chặt chẽ của chính quyền. Bồ Ðào Nha đang đối mặt sự chi phối gần như tuyệt đối của các tập đoàn tài chính xuyên quốc gia. Tương lai của đất nước bị phụ thuộc vào Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF), Liên hiệp châu Âu (EU) và Ngân hàng châu Âu. Tất cả các phúc lợi xã hội bị cắt giảm, điều kiện sống tụt dốc. Ðảng xác định ba vấn đề lớn: giải phóng dân tộc, quốc hữu hóa các nguồn tài nguyên chiến lược và sự trở lại của các quyền xã hội của người dân.

Nữ đồng chí N. Ma-ri, Phó Chủ tịch Ðảng Cộng sản Li-băng và một số đại biểu khác đề cập tình hình chính trị-xã hội ở Trung Ðông và Bắc Phi hiện nay. Ở đó, bàn tay của chủ nghĩa đế quốc can thiệp, lật đổ các chính quyền không chịu "tuân lệnh" đã không còn ngụy trang, giấu giếm. Chẳng có "mùa xuân A-rập" nào cả. Chỉ có bạo lực, đánh bom tự sát, nội chiến, lật đổ, tranh cướp tài nguyên, chà đạp các quyền của con người, kể cả quyền được sống, quyền tự quyết của các dân tộc.

Các đại biểu tham dự Hội thảo cho rằng chủ nghĩa tư bản đang mang tính toàn cầu rất cao. Ở các nước tư bản phát triển, việc giải phóng sức sản xuất, phát triển khoa học - công nghệ thu được kết quả to lớn. Ðể đối phó phong trào đấu tranh của giai cấp công nhân và nhân dân lao động, chính quyền các nước này đã có những điều chỉnh nhất định, kể cả chế độ phúc lợi xã hội. Tuy nhiên, nó không thể khắc phục được những mâu thuẫn cơ bản vốn có của nó, hay như Mác khẳng định: chủ nghĩa tư bản đang hủy hoại chính ngay những nhân tố làm nên sự giàu có của nó là lao động và tài nguyên. "Chủ nghĩa tự do mới" chiếm ưu thế hơn hai thập niên cuối thế kỷ trước, hiện đang bất lực trước khủng hoảng, bộc lộ rõ rằng đây không phải là học thuyết phát triển, mà chỉ nhằm che đậy sự bóc lột nguồn tài nguyên của những nước yếu hơn. Cuộc khủng hoảng tài chính, suy thoái kinh tế, bắt đầu từ năm 2008 ở nước Mỹ, nhanh chóng lan rộng ra các trung tâm tư bản chủ nghĩa khác và tác động đến hầu hết các nước ở các châu lục. Kinh tế suy thoái đã làm phơi bày sự thật của những bất công, những mâu thuẫn gay gắt trong lòng xã hội tư bản chủ nghĩa. Theo giới nghiên cứu quốc tế, những kẻ bị sa lầy trong cuộc khủng hoảng trầm trọng của chủ nghĩa tư bản, thậm chí, đang tìm kiếm sự phục hồi trong kinh nghiệm của chủ nghĩa xã hội trước đây và hiện nay. Chẳng thế mà những năm qua, nhiều người, nhiều giới ở phương Tây đã phải đọc lại, đọc kỹ bộ Tư bản luận của C. Mác, đến độ các nhà xuất bản ở Ðức, ở Anh còn ấn hành cả phiên bản sách tiếng.

Ðồng chí G. Bui-cô, Bí thư T.Ư Ðảng Cộng sản U-crai-na lên tiếng báo động nguy cơ "phát-xít hóa" ở nước này và một số nơi ở châu Âu. Ở U-crai-na, thời gian gần đây có nhiều đảng phái theo chủ nghĩa dân tộc cực đoan, đứng đầu là đảng Tự do, do giới tư bản đầu sỏ cầm đầu, đang hô hào những khẩu hiệu giống như Hít-le từng   hô hào trong Chiến tranh thế giới thứ hai.

3. Tin ở mùa xuân

Quay trở lại với Tư bản luận của C. Mác. Ở quê hương ông, đúng vào đỉnh điểm của cuộc khủng hoảng tài chính, kinh tế, tháng 8-2008, bộ Tư bản luận được tiêu thụ với con số 4.500 nghìn bản. Theo Hên Bút, nhà xã hội học ở Hăm-buốc thì "Lúc này, C. Mác có lẽ là nhà triết học kinh điển được đọc nhiều nhất trên thế giới". Ðể đáp ứng nhu cầu ngày càng lớn với Tư bản luận, phiên bản sách tiếng của tác phẩm với sáu đĩa CD, chứa hơn sáu giờ đọc có mặt ngay sau đó trên thị trường Ðức và các nước khác.

Hội thảo "Phong trào cộng sản quốc tế hôm nay và ngày mai" nhận định: Sự sụp đổ của Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa Ðông Âu, dư chấn nặng nề và kéo dài của nó là một thực tế không thể phủ nhận. Tuy nhiên, không vì thế mà phủ nhận tính chất khoa học, cách mạng, tiến bộ, nhân văn của học thuyết Mác - Lê-nin, của chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội của các quốc gia, dân tộc và cả nhân loại. Thời kỳ quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội tiếp tục diễn ra, lúc đấu tranh, giằng xé khốc liệt, lúc phải đi qua những khúc quanh, tạm thời chịu những thất bại, những bước thụt lùi. Vì lẽ đó, không nên, không được nhìn nhận vấn đề hệ trọng này một cách đơn giản, phiến diện, càng không được nao núng, chùn bước, buông xuôi. Cuộc khủng hoảng của ngày hôm nay của chủ nghĩa tư bản là tự nhiên, như một tất yếu. Cần kiên trì đấu tranh chống chủ nghĩa đế quốc trên phạm vi toàn thế giới và dẫn dắt nó bởi những người cộng sản.

Trong tham luận tại Hội thảo và trao đổi ý kiến bên lề Hội thảo, các đảng cộng sản đều khẳng định và tỏ rõ sự đánh giá cao trước nỗ lực và thành tựu xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam, Trung Quốc, Cu-ba, Lào, nhất là của Việt Nam và những tiến bộ, thành công của phong trào cộng sản, cánh tả ở Mỹ La-tinh và một số nước khác; coi đó là sự cổ vũ quan trọng, là minh chứng sinh động cho sức sống của chủ nghĩa xã hội, cho cuộc đấu tranh còn nhiều khó khăn của Ðảng Cộng sản Liên bang Nga và các đảng cộng sản, cánh tả và công nhân trên toàn thế giới.

Trong bài phát biểu tham luận chính thức và trao đổi tại Hội thảo, đồng chí trưởng đoàn đại biểu Ðảng Cộng sản Việt Nam khẳng định: Từ khi ra đời cho đến cuối những năm 80 của thế kỷ XX, phong trào cộng sản quốc tế đã thật sự trở thành lực lượng hùng hậu, giữ vai trò là lực lượng tiên phong của cách mạng thế giới; có những cống hiến to lớn cho lịch sử phát triển của nhân loại; hình thành nên hệ thống xã hội chủ nghĩa thế giới trong nhiều thập niên. Hiện nay, tuy chưa thoát hẳn ra khỏi khủng hoảng, còn gặp muôn vàn khó khăn, nhưng ở hầu hết các khu vực trên thế giới, phong trào cộng sản quốc tế vẫn trụ vững, từng bước phục hồi và phát triển. Thành công của những quốc gia - nơi có Ðảng Cộng sản nắm quyền lãnh đạo, cũng như những thắng lợi của phong trào cánh tả Mỹ La-tinh và một số nước khác là nguồn cổ vũ, động viên to lớn đối với phong trào cộng sản quốc tế trong điều kiện hiện nay. Ðể đưa đất nước thoát khỏi nghèo nàn, lạc hậu, tạo ra cơ sở vật chất cho một  XHCN trong tương lai, Ðảng Cộng sản Việt Nam đã vượt lên tư duy bảo thủ, giáo điều, khởi xướng và lãnh đạo toàn Ðảng, toàn dân tiến hành công cuộc đổi mới đất nước, xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng XHCN. Sau hơn 25 năm tiến hành công cuộc đổi mới, Việt Nam đã đạt được những thành tựu to lớn và có ý nghĩa lịch sử, thoát khỏi tình trạng nghèo nàn, lạc hậu; chính trị - xã hội ổn định; an ninh - quốc phòng được củng cố; độc lập dân tộc và chủ quyền quốc gia được giữ vững; các lĩnh vực văn hóa - xã hội có nhiều chuyển biến tích cực, đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân được cải thiện; vai trò và vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế ngày càng được nâng cao.

Về cả lý luận và thực tiễn đều cho thấy, xây dựng chủ nghĩa xã hội là quá trình tìm tòi, kiến tạo một kiểu xã hội mới, khác về chất so với trước. Ðó là sự nghiệp cách mạng vĩ đại, đầy khó khăn, thách thức. Các đảng cộng sản, nhất là đảng cộng sản cầm quyền, phải không ngừng nâng cao vai trò lãnh đạo và sức chiến đấu của đảng; giác ngộ, tập hợp và phát huy cao độ sự ủng hộ rộng rãi, sự tham gia cách mạng tích cực của các tầng lớp nhân dân. Trong bối cảnh thế giới ngày nay, do tính chất toàn cầu hóa, đảng cộng sản phải vừa đứng vững trên mảnh đất hiện thực của đất nước mình, vừa phải theo sát tình hình thế giới. Luôn kiên định chủ nghĩa Mác - Lê-nin; tiếp tục nghiên cứu, phát triển, bổ sung những thành tựu mới nhất về lý luận; vận dụng có tính nguyên tắc, tính sáng tạo học thuyết khoa học và cách mạng này trong chặng đường tiếp theo.