Sau khi thành lập vào cuối năm 2015, Cộng đồng kinh tế ASEAN (AEC) sẽ
tác động như thế nào đến 90 triệu người dân Việt Nam? Những người dân
bình thường sẽ trải nghiệm sự dịch chuyển cơ cấu kinh tế thông qua thị
trường lao động. Điều họ quan tâm nhất chính là việc liệu từ quá trình
hội nhập, họ có tìm được một công việc tốt với thu nhập đủ sống và điều
kiện làm việc đảm bảo hay không?
Hàng triệu việc làm mới
ILO và Ngân hàng phát triển Châu Á-Thái Bình Dương (ADB) vừa thực hiện
một báo cáo có tên “Cộng đồng ASEAN 2015: Quản lý hội nhập hướng tới
việc làm tốt hơn và thịnh vượng chung”. Báo cáo cho thấy có những dấu
hiệu tích cực trong việc thành lập ACE. Nếu được quản lý hiệu quả AEC sẽ
thúc đẩy sự phát triển của các nền kinh tế trong khu vực thêm 7,1% vào
năm 2025 và tạo ra 14 triệu việc làm mới.
Tại Việt Nam, nơi tập trung tới 1/6 lực lượng lao động của khu vực ASEAN
thì GDP dự kiến sẽ tăng thêm 14,5% và sẽ có thêm hàng triệu việc làm
mới nhờ tác động của AEC. Theo dự báo, AEC sẽ đẩy mạnh các xu hướng
chuyển dịch cơ cấu hiện đại. Tỷ trọng việc làm của ngành công nghiệp sẽ
tăng lên 23,5% vào năm 2025. Đặc biệt, sự mở rộng đáng kể của ngành mậu
dịch và vận tải hàng hóa, dịch vụ sẽ trở thành khu vực tạo việc làm chủ
lực trong nền kinh tế, chiếm 41,3% tổng việc làm.
Mặt khác, tỷ trọng việc làm trong ngành nông nghiệp sẽ giảm xuống còn
35,2% vào năm 2025. Tuy nhiên, ngành nông nghiệp sẽ vẫn tạo ra khoảng
22 triệu việc làm cho người lao động, tăng 2 triệu lao động so với bối
cảnh không hội nhập AEC. Trong bối cảnh dó, nâng cao năng suất lao động
trong ngành nông nghiệp sẽ trở thành yếu tố then chốt. Các chuyên gia
cũng lưu ý, Việt Nam sẽ cần đẩy mạnh kinh doanh nông nghiệp trong thời
kỳ nông nhàn nhằm giảm tỷ lệ đói nghèo ở khu vực nông thôn.
Sự hội nhập kinh tế ASEAN được dự báo sẽ mang lại những lợi ích quan
trọng về việc làm cho các ngành xây dựng, thương mại và vận tải. Năng
suất lao động trong các ngành này được dự báo sẽ tăng gấp 2 lần so với
năng suất của ngành nông nghiệp. Tuy nhiên, việc làm trong các ngành này
thường là việc làm phi chính thức, hầu như không có sự bảo trợ của pháp
luât và an sinh xã hội.
Mặc dù được dự báo sẽ tạo ra hàng triệu việc làm nhờ vào việc thành lập
AEC, báo cáo cũng chỉ ra rõ rằng 2/3 trong số việc làm mới rất có thể là
những công việc chất lượng thấp, dễ bị tổn thương như lao động tự làm
hoặc lao động hộ gia đình. . Điều này đòi hỏi phải có những chính sách
thị trường lao động nhằm cải thiện điều kiện làm việc và nâng cao chất
lượng việc làm cho người lao động.
Đào
tạo kỹ năng nghề cho lao động là một yếu tố quan trọng đảm bảo lao động
không bị thất nghiệp khi chuyển dịch cơ cấu kinh tế. (Ảnh minh họa:
TTXVN)
"Cơ hội sẽ mãi chỉ là cơ hội..."
Đánh giá về thách thức của Việt Nam khi thành lập AEC, ông Yoshiteru
Uramoto, Giám đốc Tổ chức Lao động Quốc tế khu vực Châu Á-Thái Bình
Dương cho rằng hiện nay, bất chấp sự phát triển kinh tế mạnh mẽ của đất
nước, gần một nửa số lao động Việt Nam đang làm việc trong ngành nông
nghiệp, lĩnh vực có năng suất lao động, thu nhập và điều kiện lao động
còn ở mức thấp điển hình so với một vài nền kinh tế ASEAN khác.
“AEC sẽ đẩy nhanh quá trình chuyển dịch cấu trúc, trong khi một số ngành
sẽ trở nên phát đạt thì một số ngành khác lại có khả năng phải cắt giảm
việc làm. Lao động trong các ngành này nếu không có những kỹ năng phù
hợp sẽ không nắm bắt những cơ hội mới mà AEC đem lại,” ông Yoshiteru
Uramoto cảnh báo.
Theo ông Yoshiteru Uramoto, AEC đem lại cho Việt Nam và các nước trong
khu vực ASEAN những cơ hội để phát triển và chuyển dịch sang một nền
kinh tế có năng suất cao dựa trên kỹ năng và sự đổi mới. Thế nhưng, nếu
các nhà lãnh đạo không thể giải quyết được những vấn đề trọng tâm thì
AEC sẽ làm gia tăng bất bình đẳng và số đông người lao động bình thường
sẽ không được hưởng lợi từ quá trình này.
Ông Phú Huỳnh, Chuyên gia kinh tế lao động, Văn phòng ILO khu vực Châu
Á-Thái Bình Dương cũng lo ngại: “Báo cáo của chúng tôi chỉ ra rằng trong
giai đoạn từ 2010 đến 2025, nhu cầu đối với việc làm cần kỹ năng trung
bình nói chung sẽ tăng nhanh nhất, ở mức 28%. Tuy nhiên, những người tìm
việc mà thiếu những kỹ năng và kinh nghiệm cần thiết thì sẽ không thể
nắm bắt được những cơ hội mới đó.”
Sẽ không chỉ có sự dịch chuyển từ ngành này sang ngành khác mà còn có sự
dịch chuyển từ tiểu ngành này sang tiểu ngành khác. Kéo theo sự chuyển
dịch các lĩnh vực kinh tế, sẽ có một số lượng lớn việc làm mới. Tuy
nhiên, nếu như không chuẩn bị thật tốt về đào tạo, xây dựng kỹ năng để
chuyển dịch sang các lĩnh vực kinh tế mới cần nhiều lao động thì số
lượng lao động thất nghiệp sẽ tăng lên.
“Không chỉ có sự dịch chuyển lao động trong các lĩnh vực kinh tế mà còn
có sự dịch chuyển lao động quốc tế giữa các nước. Điều này cảnh báo các
quốc gia nếu không chuẩn bị về chính sách, đào tạo, giáo dục… thì lao
động sẽ không có đủ kỹ năng cạnh tranh. Cơ hội sẽ mãi chỉ là cơ hội nếu
không có những giải pháp để nắm bắt được nó,” ông Phú Huỳnh lưu ý.
Việt Nam còn chưa đầy một năm để chuẩn bị cho quá trình thành lập Cộng
đồng ASEAN vào cuối năm nay. Liệu thời gian đó có đủ để chuẩn bị cho lực
lượng lao động Việt Nam nắm bắt hàng triệu cơ hội việc làm tốt từ quá
trình hội nhập này./.
Hồng Kiều (Vietnam+)