Sương muối là một hiện tượng đặc thù ở các tỉnh miền núi phía Bắc. Cùng với thời tiết cực đoan như rét đậm, rét hại, sương muối và sương giá là những hiện tượng rất nguy hại đối với cây trồng, trong đó sự sinh trưởng, phát triển, hình thành năng suất và hiệu quả kinh tế của các cây dài ngày phụ thuộc rất nhiều vào sự tác động của sương muối và nhiệt độ thấp. Tác hại nghiêm trọng của các đợt sương muối đối với các mô hình trồng cây công nghiệp dài ngày, đặc biệt là cao su và cà phê ở vùng Tây Bắc trong những năm gần đây đã minh chứng cho ảnh hưởng của nó.

Theo ước tính, hàng năm vào mùa đông có vùng đến 70-80% diện tích cao su bị hại do lạnh và sương muối. Cũng theo kết quả khảo sát của nhóm thực hiện đề tài, trong những năm qua, sương muối đã làm hàng nghìn hecta cà phê không ra quả và chết dần. Đặc biệt là các đợt rét kéo dài năm 2008 và mới đây nhất là đợt rét năm 2011, nhiều diện tích cao su bị héo lá, chết ngọn. Riêng đợt rét năm 2011, khoảng 5% diện tích cao su đã trồng của 3 tỉnh Sơn La, Lai Châu và Điện Biên đều bị hại.

Nhận thấy sự thiệt hại to lớn đối với sản xuất cà phê, cao su chủ yếu do điều kiện thời tiết – khí hậu mà đặc biệt là sương muối gây ra. Một số tỉnh đã quan tâm đầu tư nghiên cứu, điều tra khảo sát tình hình sương muối ở địa phương nhằm có những biện pháp phòng tránh và quy hoạch thích hợp. Nhiều nghiên cứu đã góp phần không nhỏ trong việc phục vụ sản xuất và phát triển các cây công nghiệp trong đó có cao su và cà phê. Song, trước đây các nghiên cứu được tiến hành trong điều kiện số liệu và kỹ thuật tính toán còn nhiều hạn chế, việc nghiên cứu đánh giá chủ yếu chỉ tập trung khai thác số liệu của các trạm, trại và cơ quan nghiên cứu của ngành nông nghiệp, các trạm khí tượng thuỷ văn (KTTV), khí tượng nông nghiệp (KTNN),... mà chưa có nghiên cứu nào có điều kiện được thu nhận dữ liệu và tính toán từ các công nghệ và mô hình tiên tiến như: hệ thống thông tin địa lý (GIS), viễn thám (RS), hệ thống định vị toàn cầu (GPS) vì vậy kết quả thu được còn hạn chế, khó áp dụng trên diện rộng.

Tín hiệu “lành” cho cây công nghiệp

Theo TS. Dương Văn Khảm (Viện Khoa học Khí tượng Thuỷ văn và Môi trường) - chủ nhiệm đề tài “Bản đồ phân vùng sương muối và nhiệt độ thấp” có ý nghĩa quan trọng trong việc bảo vệ và duy trì sự phát triển ổn định và bền vững cho cây công nghiệp vùng Tây Bắc. Tập bản đồ nghiên cứu với 6 nội dung chính, bao gồm: Bản đồ về ngày bắt đầu và kết thúc sương muối với 5 mức suất bảo đảm: 5%; 20%; 50%; 80% và 95%, Bản đồ về xác suất xảy ra sương muối trong thời kỳ có sương muối (các tháng 11, 12, 1, 2 và 3), Bản đồ về mức độ khắc nghiệt của sương muối đối với cao su và cà phê với các mức xác suất, Bản đồ phân bố nhiệt độ thấp theo các mức xác suất 5%; 10%; 20%; 50%; 80% và 95% ảnh hưởng tới cao su và cà phê, Bản đồ phân bố thời gian có khả năng xuất hiện nhiệt độ thấp có hại cho cao su và cà phê theo các mức xác suất 5%; 10%; 20%; 50%; 80% và 95% và Bản đồ khoanh vùng mức độ an toàn sương muối đối với cao su và cà phê ở vùng Tây Bắc.