"BẤT TUÂN DÂN SỰ" - LỊCH SỬ VÀ SỰ BIẾN TƯỚNG
Thuật ngữ "bất tuân dân sự" lần đầu tiên xuất hiện trong tập tiểu luận
của Henry David Thoreau-nhà văn, nhà tư tưởng người Mỹ-với nhan đề "Dân
sự bất hợp tác", vào tháng 5/1849. Nội dung cơ bản của tập tiểu luận bàn
về mối quan hệ giữa cá nhân (hoặc thiểu số công dân) với nhà nước. Theo
đó, cá nhân (hoặc thiểu số công dân) có thể không tuân thủ, không phục
tùng nhà nước; thậm chí, có thể thực hành chống lại luật pháp của nhà
nước nếu cảm thấy những điều luật đó không phù hợp với người dân, kể cả
là với thiểu số, bằng phương pháp "cách mạng hòa bình".
Thực chất đây là quan điểm cực đoan, "vô chính phủ" của một kẻ vốn là
phạm nhân (H.D. Thoreau viết tập tiểu luận này nhằm biện minh cho việc
ông ta phải ngồi tù ở bang Massachusetts vì tội không đóng thuế).
Mặc dù
ở thời điểm ra đời, tác phẩm của H.D. Thoreau không gây được sự ảnh
hưởng nào, nhưng sang thế kỷ 20, tư tưởng về một cuộc "cách mạng hòa
bình" của ông được một số nhà hoạt động chính trị lợi dụng phát triển
thành phương pháp đấu tranh bất bạo động như phong trào "Satyagraha" của
Mahatma Gandhi đấu tranh giành quyền lợi cho người Ấn Độ ở Nam Phi (năm
1914) và giành độc lập cho Ấn Độ từ thực dân Anh (năm 1947); phong trào
đấu tranh dân quyền ở Mỹ của Martin Luther King (thập niên 60 thế kỷ
20); phong trào đấu tranh chống phân biệt chủng tộc (chủ nghĩa
Apartheid) ở Nam Phi của Nelson Mandela...
Đặc biệt, sau Chiến tranh thế giới thứ hai, chiến lược "diễn biến hòa
bình" của chủ nghĩa đế quốc ra đời với tư tưởng chủ đạo là chuyển cuộc
đấu tranh vào bên trong các nước XHCN. Từ đó, "bất tuân dân sự" từng
bước trở thành một phương thức, thủ đoạn nằm trong mối liên hệ chặt chẽ
với các phương thức, thủ đoạn khác của chiến lược "diễn biến hòa bình".
Trong các cuộc "cách mạng ca hát", "cách mạng màu", "cách mạng đường
phố" ở các nước Đông Âu và Liên Xô vào những năm cuối thế kỷ 20, đầu thế
kỷ 21; "Mùa xuân Ả Rập" ở các nước Trung Đông và Bắc Phi đầu những năm
2010... đều có dấu ấn của phong trào "bất tuân dân sự".
Gần đây nhất là
phong trào biểu tình nhằm lật đổ Chính phủ Bolivar ở Venezuela (từ năm
2017 đến nay); phong trào “cách mạng dù” của sinh viên Hồng Công (năm
2014 và 2019) đều thể hiện rất rõ thủ đoạn "bất tuân dân sự".
Như vậy, “bất tuân dân sự” khi được sử dụng trong tay chủ nghĩa đế quốc
và các thế lực phản động quốc tế đã trở thành một thủ đoạn phản cách
mạng nhằm chống phá, lật đổ chính quyền, thay đổi chế độ chính trị ở
những nước tiến bộ, không cùng "quỹ đạo" với chúng.
NHẬN DIỆN BẢN CHẤT
Hiện nay, có nhiều quan niệm khác nhau về "bất tuân dân sự" nhưng thực
chất “bất tuân dân sự” là các hoạt động công khai từ chối tuân theo,
hoặc vi phạm một cách cố ý và có ý thức đối với một số đạo luật nhất
định nhằm cản trở quá trình thực thi chính sách, luật pháp của nhà nước;
là hình thức phản kháng bất bạo động, gây áp lực buộc nhà nước phải
thay đổi chính sách, luật pháp, thậm chí lật đổ chính quyền; bản chất là
hành vi vi phạm pháp luật.
“Bất tuân dân sự" là các hoạt động công khai từ chối tuân theo, hoặc vi
phạm một cách cố ý và có ý thức đối với một số quy định pháp luật nhất
định của nhà nước. Điều này khác hẳn với nguyên tắc phổ biến mà hầu hết
các nhà nước pháp quyền trên thế giới đều thực hiện, đó là: Tiểu số phục
tùng đa số; lợi ích riêng phải nằm trong lợi ích chung; lợi ích cá nhân
phải phục tùng lợi ích cộng đồng, xã hội, dân tộc.
Vì vậy, "bất tuân
dân sự" về cơ bản thể hiện tư tưởng cực đoan, "vô chính phủ", hầu như
không được nhà nước pháp quyền nào chấp nhận (ngoại trừ những thế lực
muốn lợi dụng nó để chống lại nhà nước pháp quyền).
"Bất tuân dân sự" hình thức phản kháng, không tuân thủ, không phục
tùng, không hợp tác cơ bản là ôn hòa, bất bạo động. Tuy nhiên, không
phải tất cả hình thức đều là ôn hòa, bất bạo động. Thậm chí, theo những
người chủ trương "bất tuân dân sự", hành động vũ trang của kẻ yếu chống
lại kẻ mạnh hơn có vũ trang thì được coi là bất bạo động. Điều này thể
hiện sự mập mờ về tính chất của các hình thức đấu tranh gọi là bất bạo
động; hay nói cách khác, ranh giới giữa bất bạo động và bạo động là khá
mong manh, có thể chuyển hóa cho nhau rất nhanh chóng. Thực chất, đây là
cách ngụy tạo để biện giải, mở đường cho đấu tranh bạo động khi bất bạo
động đã tích lũy đủ điều kiện hay "châm ngòi" thành công.
Hành vi phản kháng, không tuân thủ, không phục tùng những điều luật đã
được ban hành; được thực hiện thông qua hình thức bất bạo động thể hiện
sự coi thường kỷ cương, pháp luật, trái với các nguyên tắc của nhà nước
pháp quyền trong một xã hội văn minh.
Hơn nữa, khi hướng tới mục tiêu
chính trị, "bất tuân dân sự" là bước khởi đầu của một cuộc "cách mạng
mềm" nhằm thay đổi chế độ chính trị đang tồn tại hoặc lực lượng chính
trị đang nắm quyền. Vì vậy, trong hầu hết các vụ việc, về bản chất, đây
là hành vi vi phạm pháp luật.
Tuy nhiên, cần phân biệt rõ giữa bản chất và hiện tượng. Đối với các
hiện tượng cụ thể, có thể ở mức độ thấp, không ảnh hưởng xấu nhiều tới
cộng đồng, nhưng ở mức độ cao, khi hướng tới mục tiêu chính trị bằng các
hình thức đấu tranh trực tiếp gây tác động tiêu cực đến tình hình an
ninh trật tự của đất nước, của địa bàn thì cần phải có giải pháp phù
hợp.
ĐẨY LÙI NHỮNG CHIÊU TRÒ "BẤT TUÂN DÂN SỰ" Ở VIỆT NAM
Ở Việt Nam, hoạt động "bất tuân dân sự" đã diễn ra từ nhiều năm trước,
có nguy cơ trở thành "phong trào" nguy hại trực tiếp đến an ninh chính
trị, trật tự an toàn xã hội nếu không nhận diện và đấu tranh kịp thời...
Những năm gần đây, có một số vụ việc mang bóng dáng "bất tuân dân sự",
như: "Bất tuân cưỡng chế" của một số đối tượng khi giải phóng mặt bằng ở
Bắc Giang, Hải Phòng, Hà Nội, Đắc Nông, Gia Lai...; "bất tuân" quy định
về thành lập hội (nhóm), đòi lập các tổ chức xã hội dân sự (thực chất
là phản động trá hình) như "Hội anh em dân chủ", "Hội phụ nữ nhân quyền
Việt Nam", "Hội cựu tù nhân lương tâm Việt Nam", "Hội văn đoàn độc lập
Việt Nam", "Hội nhà báo độc lập Việt Nam", "Mạng lưới Blogger Việt
Nam"...; “bất tuân” để phản đối Điều 60 Luật Bảo hiểm xã hội (năm 2014),
Luật An ninh mạng (năm 2018)…
Các hình thức như kích động tài xế phản
đối trả phí BOT giao thông; từ chối đóng các loại quỹ phúc lợi xã hội;
tẩy chay hàng hóa nước ngoài... cũng có nhiều vụ việc bị lợi dụng, biến
tướng.
“Bất tuân dân sự" được tổ chức ngày càng chặt chẽ, được một số tổ chức
phản động nước ngoài như Việt Tân, Voice công khai giật dây. Chúng lợi
dụng các vấn đề dân sinh còn có hạn chế, khuyết điểm khiến người dân bức
xúc để làm suy giảm niềm tin, tích tụ thêm mâu thuẫn của người dân đối
với chính quyền, với Đảng, Nhà nước. Chúng lợi dụng thông qua đó để tập
hợp, xây dựng, phát triển lực lượng, hợp thức hóa, công khai hóa việc
chống đối chính quyền. Đồng thời, gắn kết chặt chẽ giữa "bất tuân dân
sự" với "xã hội dân sự", sử dụng các tổ chức "xã hội dân sự" để chỉ đạo,
điều hành "bất tuân dân sự".
Thủ đoạn chủ yếu là tiếp tục sử dụng các
chiêu bài "tự do", "dân chủ", "nhân quyền"; triệt để lợi dụng các vấn đề
nhạy cảm về dân tộc, tôn giáo, các sự kiện, vụ việc, những sơ hở, bất
cập của ta trong quá trình triển khai các quyết sách phát triển kinh
tế-xã hội, đối ngoại... để đẩy mạnh tuyên truyền chống phá; lôi kéo,
kích động nhân dân tụ tập, tuần hành, biểu tình, tạo dựng phong trào
phản kháng trong quần chúng; phát triển lực lượng cốt cán, xây dựng
"ngọn cờ"; tiến hành tập dượt các kịch bản đấu tranh chuẩn bị cho mục
tiêu cao hơn...
Để đấu tranh làm thất bại "bất tuân dân sự", cần thực hiện tốt một số giải pháp chủ yếu sau đây:
Tích cực tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật, xây dựng văn hóa
"thượng tôn pháp luật" cho mọi công dân. Trong đó, cần chú trọng nâng
cao trình độ giác ngộ, niềm tin vào tính công bằng, nghiêm minh của pháp
luật đối với mọi tầng lớp nhân dân. Đồng thời, tích cực đổi mới nội
dung, hình thức, biện pháp tuyên truyền, giáo dục; làm cho mọi chủ
trương, chính sách, pháp luật của Đảng, Nhà nước đến được với người dân
một cách cụ thể, gần gũi, dễ hiểu, dễ tuân thủ, chấp hành.
Coi trọng
tuyên truyền, hướng dẫn để người dân nắm vững các quy định về quy trình,
thủ tục, phương pháp, cách thức tiến hành phản biện xã hội theo pháp
luật; tránh để bị kẻ địch lợi dụng phát động "bất tuân dân sự". Tăng
cường đấu tranh vạch rõ bản chất, âm mưu, thủ đoạn sử dụng "bất tuân dân
sự" để chống phá Việt Nam của chủ nghĩa đế quốc và các thế lực thù
địch.
Tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện hệ thống chính sách, pháp luật của
Đảng, Nhà nước; nâng cao chất lượng ban hành các văn bản quy phạm pháp
luật, văn bản hành chính của cơ quan hành chính các cấp, nhất là ở cơ
sở. Đẩy mạnh cải cách hành chính, xây dựng bộ máy nhà nước tinh gọn,
hiệu quả, trong sạch, vững mạnh; nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý của
Nhà nước trên các lĩnh vực của đời sống xã hội, nhất là các lĩnh vực
quản lý kinh tế, tài chính, tài nguyên, môi trường...
Bồi dưỡng, nâng
cao chất lượng đội ngũ cán bộ công chức; đẩy mạnh công tác đấu tranh
phòng, chống tham nhũng, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm của cán bộ
các cấp, củng cố niềm tin của người dân đối với Đảng, Nhà nước. Chính
quyền các cấp phải nêu cao vai trò, trách nhiệm phục vụ nhân dân, tăng
cường đối thoại, giải quyết tốt các vấn đề bức xúc của nhân dân; giải
quyết dứt điểm các vấn đề còn tồn đọng về tranh chấp, khiếu kiện, không
để âm ỉ, kéo dài…
Các cơ quan, đơn vị, địa phương tiến hành khảo sát kỹ lưỡng thực trạng
"bất tuân dân sự" trên địa bàn quản lý; xây dựng kế hoạch phòng, chống
chặt chẽ; bồi dưỡng, tập huấn kỹ năng xử lý. Phối hợp chặt chẽ giữa công
an, quân đội, các lực lượng chức năng và cấp ủy đảng, chính quyền, đoàn
thể các cấp trong việc bám nắm cơ sở, nắm chắc âm mưu, thủ đoạn của bọn
phản động trong việc kích động, lôi kéo nhân dân thực hiện "bất tuân
dân sự".
Khi xảy ra các vụ việc "bất tuân dân sự", cần hết sức tỉnh táo; nhận
định, đánh giá đúng tính chất, mức độ, xác định rõ nguyên nhân; kiên
trì, khôn khéo, lấy biện pháp đối thoại, tuyên truyền, vận động, thuyết
phục là chính; thực hiện phân hóa lực lượng cốt cán, cầm đầu với quần
chúng bị dụ dỗ, lôi kéo…
Xử lý nghiêm minh số đối tượng cốt cán, cầm
đầu, những đối tượng có hành vi vi phạm pháp luật; có biện pháp phù hợp
quản lý, giáo dục, động viên, giúp đỡ những đối tượng bị dụ dỗ, lôi
kéo.../.
Nguyễn Ngọc Hoàng Vinh
Cục Chính trị Quân khu 5
(Nguồn: qdnd.vn)