Các đồng chí: Doãn Mậu Diệp – Thứ trưởng Bộ LĐ-TB&XH, Bùi Sỹ Lợi – Phó Chủ nhiệm Ủy ban về các vấn đề xã hội của Quốc hội,  Trần Đình Liệu– Phó Tổng giám đốc BHXH Việt Nam, Trần Doãn Tiến – Tổng Biên tập Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam đã trực tiếp tham gia trả lời trực tuyến.

Phát biểu đề dẫn, TS. Trần Doãn Tiến, Tổng Biên tập Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam nhấn mạnh: Buổi giao lưu trực tuyến sẽ góp phần tuyên truyền sâu rộng, làm cho cán bộ, công chức, viên chức, người lao động, đảng viên và nhân dân nhận thức sâu sắc về quan điểm, mục tiêu đổi mới; nội dung cải cách, nhất là các vấn đề như: mở rộng diện bao phủ BHXH, hướng tới mục tiêu BHXH toàn dân. Đồng thời, bảo đảm cân đối tài chính BHXH trong dài hạn; điều chỉnh tuổi nghỉ hưu phù hợp với bối cảnh, tình hình mới; tăng cường sự liên kết và hỗ trợ giữa các chính sách bảo hiểm xã hội, từ đó củng cố và bồi đắp niềm tin tưởng của nhân dân đối với chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; nâng cao nhận thức về chính sách BHXH…

Tại buổi giao lưu trực tuyến, các chuyên gia đã giải đáp một số nội dung cơ bản như: Tại sao phải cải cách chính sách BHXH. Giải thích cho bạn đọc hiểu hơn về BHXH đa tầng; Lộ trình tăng tuổi nghỉ hưu; Mức đóng - hưởng khi tham gia BHXH tự nguyện; Mở rộng diện bao phủ BHXH theo mục tiêu đã đặt ra; Quản lý Quỹ BHXH...

 Trả lời tại buổi giao lưu trực tuyến, Thứ trưởng Bộ LĐ-TB&XH Doãn Mậu Diệp cho biết: Đối với bất kỳ quốc gia nào trên thế giới, chính sách BHXH đều được coi là trụ cột của hệ thống an sinh xã hội. Bởi vì, chính sách BHXH ngoài ý nghĩa về kinh tế, xã hội còn có ý nghĩa chính trị do phạm vi tác động rộng lớn không chỉ đối với người lao động đang làm việc mà cả người lao động đã hết tuổi lao động; không chỉ lao động khu vực chính thức mà cả lao động phi chính thức.

Về ý nghĩa kinh tế: Chính sách BHXH giúp người lao động và gia đình họ ổn định cuộc sống thông qua cơ chế bù đắp phần thu nhập bị giảm, bị mất khi người lao động gặp phải các rủi ro trong quá trình lao động như: Ốm đau; thai sản; tai nạn lao động – bệnh nghề nghiệp; thất nghiệp; hưu trí; tử tuất. Bên cạnh đó, quỹ BHXH luôn là một quỹ tài chính lớn nhất ngoài ngân sách nhà nước. Khi nguồn kết dư quỹ BHXH được sử dụng một cách hiệu quả sẽ trở thành nguồn tài chính lớn thúc đẩy phát triển kinh tế, tạo và giải quyết việc làm cho người lao động.

Về ý nghĩa xã hội: Chính sách BHXH tạo sự gắn kết xã hội, đoàn kết giữa các thế hệ thông qua cơ chế chia sẻ rủi ro giữa người trẻ, khỏe cho người già, yếu; giữa người may mắn ít gặp rủi ro với người không may mắn gặp nhiều rủi ro; giữa doanh nghiệp lớn hoạt động trong lĩnh vực ít có nguy cơ sa thải lao động với doanh nghiệp nhỏ nguy cơ sa thải nhiều lao động.

Về ý nghĩa chính trị: Chính sách BHXH thông qua chức năng thị trường lao động tích cực (Chính sách tai nạn lao động – bệnh nghề nghiệp, chính sách bảo hiểm thất nghiệp) giúp cho doanh nghiệp sử dụng người lao động lâu dài, có các biện pháp chủ động phòng ngừa tai nạn lao động, phòng ngừa tình trạng sai thải lao động, từ đó làm giảm tình trạng thất nghiệp giúp ổn định chính trị. Bên cạnh đó, khi thực hiện tốt chính sách BHXH chính là thúc đẩy quan hệ lao động hài hòa giữa người lao động và người sử dụng lao động, đây là nền tảng hạn chế đình công của người lao động.

 Trả lời về những kết quả quan trọng trong việc thực hiện chính sách BHXH thời gian qua? Tại sao phải cải cách chính sách bảo hiểm xã hội”, Phó Tổng giám đốc Bảo hiểm xã hội Việt Nam, ông Trần Đình Liệu cho biết: Trong giai đoạn 5 năm 2013 – 2017, Bảo hiểm xã hội (BHXH) Việt Nam đã có nhiều giải pháp đồng bộ, quyết liệt trong công tác thực hiện chính sách BHXH và đã đạt được những mục tiêu cơ bản.

Phát triển đối tượng tham gia BHXH, BHTN: Đối tượng tham gia BHXH phát triển tăng mới được 3,25 triệu người so với năm 2012 (tăng 30,8%), bình quân mỗi năm tăng khoảng 650.000 người (6,2% năm). Đến hết năm 2017 số người tham gia BHXH là 13,82 triệu người (chưa bao gồm khoảng 1,3 triệu người đang bảo lưu thời gian đóng BHXH), đạt 25,8% so với lực lượng lao động; số người tham gia BHTN đến hết năm 2017 là gần 11,8 triệu người đạt 22% so với lực lượng lao động.

Giải quyết và chi trả các chế độ BHXH: Bình quân hàng năm giải quyết cho trên 150 nghìn người hưởng lương hưu và trợ cấp BHXH hàng tháng, đưa tổng số người hưởng lương hưu và trợ cấp BHXH hàng tháng tại thời điểm 31/12/2017 lên gần 3,2 triệu người, tăng 18,7% so với năm 2012; trên 8,5 triệu lượt người hưởng các khoản trợ cấp một lần, ốm đau, thai sản, dưỡng sức phục hồi sức khỏe; tổ chức chi trả chế độ BHTN cho trên 700 nghìn lượt người.

Chính sách BHXH đã thực sự trở thành trụ cột chính trong hệ thống chính sách an sinh xã hội. Diện bao phủ BHXH không ngừng được mở rộng cả về số người tham gia và số người thụ hưởng.

Về lý do phải cải cách chính sách BHXH, ông cho biết: Trong thời gian qua, việc xây dựng và tổ chức thực hiện chính sách BHXH vẫn còn nhiều hạn chế, bất cập. Thứ nhất, hệ thống chính sách, pháp luật về BHXH chưa theo kịp tình hình phát triển kinh tế - xã hội, chưa thích ứng với quá trình già hoá dân số và sự xuất hiện các quan hệ lao động mới. Thứ hai, việc mở rộng và phát triển đối tượng tham gia BHXH còn dưới mức tiềm năng; độ bao phủ BHXH tăng chậm; số người hưởng BHXH một lần tăng nhanh. Thứ ba, tình trạng trốn đóng, nợ đóng, gian lận, trục lợi BHXH chậm được khắc phục. Thứ tư, Quỹ hưu trí và tử tuất có nguy cơ mất cân đối trong dài hạn. Thứ năm. chính sách BHTN chưa thực sự gắn với thị trường lao động, mới tập trung nhiều cho khu vực chính thức, chưa có chính sách phù hợp cho khu vực phi chính thức (nơi người lao động dễ bị tổn thương), còn nặng về giải quyết trợ cấp thất nghiệp, chưa chú ý thoả đáng đến các giải pháp phòng ngừa. Cơ chế quản lý, cơ chế tài chính và tổ chức bộ máy thực hiện BHTN còn nhiều điểm bất cập.

Từ góc độ cơ quan giám sát, đồng chí Bùi Sỹ Lợi – Phó chủ nhiệm Ủy ban các vấn đề xã hội lý giải nguyên nhân khiến BHXH chưa đáp ứng được yêu cầu. Theo đó, qua giám sát, thấy còn tồn tại 7 vấn đề liên quan đến chính sách BHXH.

 Đầu tiên, theo như dự báo của Tổ chức Lao động quốc tế (ILO), dự báo đến năm 2021, có thể Việt Nam sẽ có nguy cơ mất cân đối quỹ BHXH nếu không cải cách chính sách.

Thứ hai là, theo Nghị quyết 21 của Bộ Chính trị, phấn đấu đến năm 2020 phải có 50% lực lượng lao động tham gia BHXH, tuy nhiên, đến nay, theo báo cáo của Bộ LĐ-TB&XH, con số này đạt được khoảng 29%. Nếu không tiến hành cải cách sẽ không giải quyết được bài toán này.

Vấn đề thứ ba phải giải quyết là công thức tính lương hưu của Việt Nam quá thấp. Các nước khác công thức tính lương hưu cao nhất là 60%. Chúng ta hiện nay là 75%, nếu cứ để thế này thì rất khó khăn.

Thứ tư là tình hình nợ đọng BHXH  rất cao mặc dù Bộ LĐTB&XH và BHXH Việt Nam đã rất quyết tâm.Điều này ảnh hưởng đến trực tiếp đến lợi ích của người lao động

Vấn đề thứ năm là, gần đây người lao động có xu hướng rút BHXH để hưởng BHXH một lần. Trung bình một năm có khoảng 1 triệu người lao động tham gia BHXH thì có khoảng 66 nghìn người hưởng chế độ một lần, rút ra khỏi hệ thống BHXH. 

Thứ sáu, hiện các quỹ BHXH có xu hướng nợ đọng cao. Thực tế, người lao động bị ốm đau, thai sản, rồi thất nghiệp tăng cao. Vì vậy, chúng ta không có chính sách tăng quyền lợi cho người lao động thì họ không tham gia BHXH.

Cuối cùng, chúng ta bắt đầu kết thúc thời kỳ dân số vàng chuyển sang  thời kỳ dân số già hóa. Cung lao động của chúng ta hiện nay đang lớn hơn cầu sử dụng nhưng đến một giai đoạn nào đó, cung lao động sẽ ít hơn cầu sử dụng. Nếu không kéo dài thời gian lao động,  không cố gắng triển khai các giải pháp khắc phục những tồn tại trên thì chắc chắn, chính sách bảo hiểm sẽ có vấn đề. Chính vì vậy, Đảng và Nhà nước đã có chủ trương cải cách chính sách bảo hiểm xã hội và đây là yêu cầu khách quan, cần thiết để bảo đảm an sinh xã hội.

Buổi giao lưu trực tuyến đã nhận được hằng trăm câu hỏi gửi đến, nhưng trong khuôn khổ thời lượng của chương trình, số lượng câu hỏi được giải đáp mới chỉ dừng lại ở trên 20 câu hỏi, Ban Tổ chức chương trình đã chuyển các câu hỏi đến các đồng chí phụ trách từng lĩnh vực ở Quốc hội, Bộ LĐ-TB&XH, Bảo hiểm Xã hội Việt Nam để tiếp tục nhận được giải đáp bằng văn bản và sẽ sớm thông tin đến độc giả./.

Nguyễn Tùng