Xâm nhập mặn tác động lớn tới sinh kế của người dân

Biến đổi khí hậu, đặc biệt là xâm nhập mặn đang ảnh hưởng và có tác động lớn đến đời sống kinh tế - xã hội, sinh kế của người dân các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long. Tại Trà Vinh, theo ghi nhận của Đoàn công tác do Phó Chủ tịch QH Phùng Quốc Hiển dẫn đầu, tháng 3.2016, tỉnh đã phải công bố thiên tai hạn mặn với tình trạng chiều dài ảnh hưởng của mặn đã vào sâu trên 60km tính từ các cửa sông chính. Hạn mặn kéo dài cũng khiến các cống trên địa bàn không có khả năng lấy nước ngọt. Ước tính, Trà Vinh có 12.346ha trên tổng số 18.332ha lúa bị thiệt hại do ảnh hưởng của hạn hán và xâm nhập mặn, tập trung ở các huyện Trà Cú, Cầu Ngang, Tiểu Cần, Châu Thành, thị xã Duyên Hải và TP Trà Vinh. Đối với lĩnh vực thủy sản, hiện đã có 228ha/598 hộ nuôi tôm bị đốm trắng, gan tụy; hơn 366ha/424 hộ nuôi tôm sú tập trung ở các huyện Duyên Hải, Trà Cú, Châu Thành và thị xã Duyên Hải bị ảnh hưởng. Độ mặn tăng nhanh đột ngột khiến các hộ nuôi cá lóc ở huyện Trà Cú không kịp trở tay, thiệt hại hơn 985 nghìn con giống.

Tại Cà Mau, đã có 30 nghìn hecta đất đã bị xâm nhập mặn. Hiện trạng là đã chạy sâu vào đất liền 2 - 3km và chạy suốt chiều dài bờ biển 254km, thậm chí có nơi nước biển tràn sâu trong đất liền trên 5km. Tại Kiên Giang, tình hình thời tiết nắng nóng bất thường, xâm nhập mặn làm ảnh hưởng nghiêm trọng tới sản xuất nông nghiệp và đời sống nhân dân. Riêng sản xuất lúa vụ mùa và đông xuân 2015 - 2016, thiệt hại trên 56.506ha, ước tính giá trị thiệt hại khoảng 1.500 tỷ đồng. Sản lượng giảm hơn 543 nghìn tấn so với kế hoạch, làm giảm giá trị gia tăng 1.240 tỷ đồng. Thực tế này đã làm cho khu vực nông, lâm, thủy sản của địa phương lần đầu tiên tăng trưởng âm 6,49%.

Tìm lợi thế trong bất lợi

Chủ động và tích cực ứng phó với biến đổi khí hậu, xâm nhập mặn - đây là nỗ lực chung của cả ba tỉnh Trà Vinh, Cà Mau và Kiên Giang. Nhiều dự án nạo vét, nâng cấp, đầu tư xây dựng hệ thống kênh mương, đê bao… đã và đang được triển khai. Tại Cà Mau, tỉnh đang đề nghị QH, Chính phủ xem xét, bổ sung nguồn vốn xây dựng dự án đê biển Đông, dự án đầu tư xây dựng kè chống sạt lở ven TP Cà Mau, rồi dự án đầu tư xây dựng kè ngầm bãi tạo khôi phục rừng phòng hộ, bảo vệ đê biển Tây… Hay tại Kiên Giang, tỉnh có kế hoạch đầu tư tuyến đê ven biển và hệ thống cống ngăn mặn, điều tiết nước ngọt phục vụ cho sinh hoạt và sản xuất của nhân dân. Đặc biệt là dự án kiểm soát mặn có tính liên vùng như xây dựng 2 cống Cái Lớn - Cái Bé để ngăn mặn từ biển Tây, tăng khả năng chuyển nước cho vùng đồng bằng sông Cửu Long, nhất là vùng nam bán đảo Cà Mau.

Khẳng định sự cần thiết phải xây dựng các công trình ngăn xâm nhập mặn, hồ chứa nước ngọt để ứng phó với xâm nhập mặn, song theo Phó Chủ tịch QH Phùng Quốc Hiển, thì cần chủ động sống chung với xâm nhập mặn. Đây mới là giải pháp căn cơ, lâu dài trong phòng, chống biến đổi khí hậu, cụ thể là tình trạng xâm nhập mặn ở đồng bằng sông Cửu Long. Đơn cử, khi diện tích lúa nước - sản phẩm nông nghiệp chủ lực của đồng bằng sông Cửu Long, ngày càng bị thu hẹp do ảnh hưởng từ xâm nhập mặn, thì có nên tiếp tục duy trì diện tích lúa nước như hiện nay hay không? Hay là cần chuyển đổi theo hướng tăng cường nuôi trồng thủy sản, cây trồng nước lợ, nước mặn để biến bất lợi thành lợi thế? Như cách nói của Ủy viên Thường trực Ủy ban Tài chính - Ngân sách Lê Thanh Vân, đó là Trà Vinh, Cà Mau và Kiên Giang cần tìm lợi thế trong bất lợi để thích ứng với xâm nhập mặn.

Với cách thức tiếp cận này, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Trương Minh Hoàng cho rằng, các địa phương cần đánh giá lại thực trạng sản xuất, xem xét để chuyển đổi mục đích sử dụng đất đối với những diện tích không trồng được lúa sang nuôi trồng các loại cây con khác. Hoặc, có thể nghiên cứu để chuyển đổi diện tích trồng lúa sang những cây trồng ngắn ngày hơn, miễn là mang lại hiệu quả kinh tế và tăng được thu nhập cho người dân.

Rõ ràng, thực tế khảo sát tại Trà Vinh, Cà Mau và Kiên Giang cho thấy, cần chủ động hơn trong ứng phó với biến đổi khí hậu, xâm nhập mặn, thay vì bị động chạy theo, ứng phó tình thế. Có như vậy, các địa phương mới có thể thích ứng và trở tay kịp với những tác động ngày càng phức tạp của biến đổi khí hậu. Và giải pháp căn cơ, lâu dài, bền vững hơn cả phải là thay đổi phương thức sản xuất, tái cơ cấu sản xuất nông nghiệp theo hướng thích ứng với biến đổi khí hậu, xâm nhập mặn. Muốn vậy, cần đẩy mạnh ứng dụng khoa học - công nghệ cao vào sản xuất nông nghiệp, xây dựng đê chắn sóng kết hợp với tạo bãi trồng rừng. Phó Chủ tịch QH Phùng Quốc Hiển đã nhấn mạnh như vậy tại các cuộc làm việc với lãnh đạo tỉnh Trà Vinh, Cà Mau và Kiên Giang. Giải quyết được vấn đề xâm nhập mặn tại 3 địa phương này cũng chính là góp phần thiết thực cùng với các địa phương khác trên cả nước thực hiện thành công Nghị quyết của QH về Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2017.

Anh Thảo (daibieunhandan.vn)