Tọa đàm diễn ra trong bối cảnh kỷ niệm 134 năm ngày sinh của Chủ tịch Hồ Chí Minh, danh nhân văn hóa, anh hùng giải phóng dân tộc được Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên hợp quốc (UNESCO) vinh danh.

Tham dự tọa đàm có Đoàn công tác của Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, do GS. TS.  Lê Văn Lợi, Phó Giám đốc Học viện làm trưởng đoàn; Đại sứ Dương Hải Hưng và cán bộ các cơ quan đại diện tại Italy; bà Lê Thị Bích Hường, Liên minh Chủ tịch các hội người Việt Nam tại Italy, kiêm đại diện Bộ môn Tiếng Việt, Trường Đại học Ca' Foscari, Italy; đại diện Chi bộ Lưu học sinh, sinh viên tại Rome; các đại diện của Đảng Cộng sản Italia, Đảng Cộng sản Tái lập Italia, Đảng Dân chủ Italia, Đảng Anh em Italy; Thượng viện Italy; Hội hữu nghị Italia - Việt Nam vùng Piemonte; Quỹ Italia - Việt Nam; Trường Đại học Đông phương Napoli; Đại học Palermo; Nhà xuất bản Anteo Edizioni.

Phát biểu khai mạc tọa đàm, Đại sứ Dương Hải Hưng nhấn mạnh rằng đây là hoạt động có ý nghĩa sâu sắc, giới thiệu những nội dung cốt lõi và quan trọng nhất về Chủ tịch Hồ Chí Minh và tư tưởng Hồ Chí Minh đối với công cuộc đổi mới mà Việt Nam đã thực hiện gần 40 năm qua, đưa Việt Nam trở thành một trong 40 nền kinh tế lớn nhất thế giới, một trong 20 nước có quy mô thương mại lớn nhất toàn cầu, và tạo cơ sở vững chắc để thực hiện mục tiêu đến năm 2045 trở thành một nước công nghiệp hóa - hiện đại hóa, một nước phát triển có thu nhập cao.

Ngoài các nội dung chính trên, tọa đàm còn cung cấp thêm thông tin, làm rõ thêm thời gian Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Italy trong những năm 30 của thế kỷ trước, là mối dây tình cảm tô thắm thêm quan hệ đoàn kết chặt chẽ và sâu sắc giữa Việt Nam với Italy.

Trong báo cáo đề dẫn, GS. TS. Lê Văn Lợi nêu rõ mục tiêu của cuộc tọa đàm là làm sáng tỏ 5 nội dung, giá trị cốt lõi. Thứ nhất, Chủ tịch Hồ Chí Minh là biểu tượng của hòa bình và phát triển trong độc lập, tự do, là hiện thân của quyền thiêng liêng, bất khả xâm phạm giữa các dân tộc và là lý tưởng, khát vọng của dân tộc Việt Nam và nhân loại. Thứ hai, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn nhất quán khẳng định các nước có chế độ chính trị khác nhau đều có thể chung sống hòa bình, hợp tác cùng phát triển. Thứ ba, Chủ tịch Hồ Chí Minh đấu tranh để bảo đảm các quyền dân tộc cơ bản; giải quyết mâu thuẫn, bất đồng bằng thương lượng hòa bình, hợp tác, bình đẳng, cùng có lợi. Thứ tư, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn bày tỏ mong muốn: Việt Nam sẵn sàng là bạn, đối tác tin cậy và hữu nghị, hợp tác phát triển với các quốc gia dân tộc trên thế giới. Thứ năm, Chủ tịch Hồ Chí Minh nỗ lực giải quyết xung đột bằng con đường hòa bình; kiên quyết, kiên trì ngăn chặn, đẩy lùi nguy cơ chiến tranh.

Theo GS. TS. Lê Văn Lợi, việc Việt Nam và Italy tăng cường hơn nữa sự hợp tác nghiên cứu, phổ biến, lan tỏa giá trị tư tưởng Hồ Chí Minh cũng như tư tưởng các vĩ nhân, danh nhân văn hóa thế giới để cùng học tập, làm theo vì một thế giới hòa bình, phát triển và tiến bộ, chính là cách thức thiết thực để nâng cao sự hiểu biết, tin cậy lẫn nhau, tìm tiếng nói chung trong quan hệ hữu nghị, hợp tác và phát triển.

Trong bản tham luận chính tại tọa đàm, PGS. TS. Đỗ Xuân Tuất, Phó Viện trưởng Viện Hồ Chí Minh và các lãnh tụ của Đảng, Tổng biên tập Tạp chí Nghiên cứu Hồ Chí Minh, cung cấp cho những người tham dự về dấu ấn không gian Italy trên hành trình khát vọng độc lập, tự do, hạnh phúc, hòa bình, hữu nghị giữa các dân tộc của Chủ tịch Hồ Chí Minh. PGS. Đỗ Xuân Tuất đã dẫn các nguồn tài liệu đáng tin cậy cho thấy đầu tháng 6/1928, người thanh niên Nguyễn Ái Quốc đã rời Berlin (Đức), qua Thụy Sĩ sang Italy, đến Milan, Rome và Napoli. Dù thời gian trên đất nước Italy ngắn ngủi, nhưng đó là "gạch nối" cho một dấu ấn trên hành trình khát vọng độc lập, tự do, hạnh phúc, hòa bình, hữu nghị giữa các dân tộc của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

GS. Mario Primicerio, người được gặp Chủ tịch Hồ Chí Minh vào tháng 11/1965 cùng cựu Thị trưởng thành phố Firenze, ông Giorgio La Pira, tại Hà Nội, nhớ lại kỷ niệm Bác Hồ đã chào bằng tiếng Italy và giải thích rằng Người đã từng ở Italy trong những năm 1930; đến Napoli với tư cách là thủy thủ trên một con tàu, sau đó đến thành phố Milan và làm việc trong một nhà hàng.

Bà Sandra Scagliotti, Lãnh sự danh dự Việt Nam, Chủ tịch Hội hữu nghị Italy - Việt Nam vùng Piemonte, kiêm Giám đốc Trung tâm nghiên cứu Việt Nam học tại thành phố Turin, khẳng định Chủ tịch Hồ Chí Minh là biểu tượng hòa bình, tình bạn giữa Việt Nam và thế giới. Bà cũng rất tâm đắc với những thông tin về thời gian Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Italy và bày tỏ mong ước có thể sưu tầm được đầy đủ.

Tại cuộc tọa đàm, Tổng bí thư Đảng Cộng sản Italy Mauro Alboresi cho rằng tư tưởng Hồ Chí Minh, cùng với chủ nghĩa Mác - Lênin, đã trở thành điểm tham chiếu cho toàn bộ phong trào cộng sản quốc tế, trong đó có Italy. Những người cộng sản Italy rất quan tâm đến hệ tư tưởng đã và đang hướng dẫn hành động của những người cộng sản Việt Nam nhằm khẳng định một giải pháp thay thế cho hệ thống tư bản chủ nghĩa, xây dựng một xã hội xã hội chủ nghĩa hiện đại, với hạnh phúc của người dân là mục tiêu hàng đầu.

Trong tham luận của mình, ông Francesco Maringiò, Phó Chủ tịch Quỹ Italy-Việt Nam nói về nền tảng mang tính quyết định của Chủ tịch Hồ Chí Minh đối với vấn đề hội nhập quốc tế của Việt Nam. Theo ông, lời kết trong di chúc của Người, rằng “Mong muốn cuối cùng của tôi là Đảng và nhân dân ta đoàn kết chặt chẽ xây dựng một nước Việt Nam hòa bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và thịnh vượng, góp phần xứng đáng vào sự nghiệp cách mạng thế giới”, chứa đựng tất cả những nét cơ bản của quá trình hội nhập quốc tế của Việt Nam. Những thành tựu trong 40 năm Đổi mới thể hiện việc vận dụng chiến lược hội nhập quốc tế của tư tưởng Hồ Chí Minh của Việt Nam.