Sáng ngày 31/3, tại Hà Nội,  Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cùng Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID) công bố Báo cáo thường niên Chỉ số Năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) 2015.

Chỉ số PCI do VCCI và USAID hợp tác xây dựng từ năm 2005 nhằm đánh giá môi trường kinh doanh, chất lượng điều hành kinh tế và nỗ lực cải cách hành chính của chính quyền các tỉnh, thành phố của Việt Nam, qua đó thúc đẩy sự phát triển của doanh nghiệp tư nhân. Được thực hiện năm thứ 1l liên tiếp, báo cáo PCI 2015 dựa trên thông tin phản hồi từ 1l.700 doanh nghiệp, trong đó có 10.200 doanh nghiệp dân doanh đang hoạt động tại 63 tỉnh, thành phố và gần 1.600 doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài đang hoạt động tại 14 tỉnh, thành phố tại Việt Nam.

Theo Bảng xếp hạng PCI 2015, Đà Nẵng năm thứ ba liên tiếp trụ vững tại ngôi đầu bảng với số điểm 68,34, đánh dấu lần thứ 6 thành phố này dẫn đầu cả nước kể từ khi chỉ số PCI được công bố. Sau Đà Nằng là Đồng Tháp (66,39 điểm) và Quảng Ninh (65,75 điểm), những tỉnh có nhiều sáng kiến cải cách hành chính và đổi mới chất lượng điều hành. Hai địa phương tiếp theo nằm trong nhóm có chất lượng điều hành rất tốt của PCI 2015 lần lượt là Vĩnh Phúc (62,56 điểm) và Lào Cai (62,32 điểm), vốn là những tỉnh từng đạt được thành tích cao trong PCI những năm trước. Nhóm 10 tỉnh, thành phố có chất lượng điều hành tốt nhất năm 2015, còn có Tp. Hồ Chí Minh, Thái Nguyên, Quảng Nam, Long An và Thanh Hóa khi nhận được nhiều đánh giá tích cực của các doanh nghiệp dân doanh.

Ông Vũ Tiến Lộc, Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam đánh giá: ''Năng lực cạnh tranh quốc gia Việt Nam phần lớn được quyết định bởi chất lượng điều hành và sự thuận lợi của môi trường kinh doanh cấp tỉnh. Do vậy, sự năng động, tiên phong của lãnh đạo địa phương, sự chuyên nghiệp, mẫn cán của bộ máy công chức các tỉnh, thành phố đang quyết định tốc độ và đường hướng phát triển của Việt Nam trong thời gian tới. Chỉ số PCI chính là sự cổ vũ mạnh mẽ của cộng đồng doanh nghiệp cho sự chuyển đổi mạnh mẽ từ cấp địa phương tại Việt Nam''.

Nhìn chung, chất lượng điều hành kinh tế của các tỉnh, thành phố Việt Nam tiếp tục duy trì xu hướng cải thiện. Đăng ký doanh nghiệp, tiếp cận thông tin, cải cách thủ tục hành chính tại các địa phương đã có nhiều chuyển biến tích cực năm vừa qua. Trong khi đó, chi phí không chính thức còn phổ biến, cùng môi trường cạnh tranh chưa bình đẳng vẫn là một số trở ngại chính theo phản ánh của nhiều doanh nghiệp trong nước.

Điều tra PCI 2015 ghi nhận những dấu hiệu khởi sắc của môi trường kinh doanh tại Việt Nam. Tỉ lệ doanh nghiệp dân doanh tăng quy mô đầu tư vốn tiếp tục tăng nhẹ (10,9%), quy mô vốn trung bình của doanh nghiệp tăng cao, trung bình là 16,5 tỉ đồng, gấp đôi so với quy mô của năm 2006. Tỷ lệ doanh nghiệp tuyển dụng thêm lao động là 12%, tăng gấp đôi so với năm 2012. Năm 2015, gần một nửa doanh nghiệp (49%) cho biết sẽ mở rộng quy mô kinh doanh trong thời gian tới, mức cao nhất trong vòng 5 năm công bố báo cáo PCI gần đây.

Chính quyền Đà Nẵng luôn chú trọng cải cách thủ tục hành chính để tạo điều kiện tốt nhất cho doanh nghiệp. Ảnh: Minh Hoạ

Được thiết kế riêng, phục vụ cho quá trình xây dựng Luật hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, Báo cáo PCI 2015 dành một chương phản ánh ý kiến của các doanh nghiệp nhỏ và vừa trong nước về môi trường kinh doanh năm 2015. Kết quả điều tra cho thấy các doanh nghiệp nhỏ và vừa chưa có khả năng nắm bắt cơ hội thị trường tốt, phần lớn vẫn quẩn quanh trong thị trường nội địa và kết quả kinh doanh tương đối ảm đạm. Các doanh nghiệp nhỏ và vừa còn gặp nhiều khó khăn trong tiếp cận nguồn lực như vốn, đất đai, cập nhật thông tin về chính sách và pháp luật, chịu gánh nặng lớn về chi phí không chính thức và chưa được hưởng các dịch vụ hỗ trợ kinh doanh có chất lượng với chi phí phù hợp. Đáng lo ngại, quy mô doanh nghiệp càng lớn thì gánh nặng về thủ tục hành chính, thanh, kiểm tra của các cơ quan nhà nước địa phương lại càng gia tăng.

Ngài Ted Osius, Đại sứ Hoa Kỳ tại Việt Nam chia sẻ: “Nhiều năm qua, dự án PCI nỗ lực thúc đẩy tiếng nói của khu vực kinh tế tư nhân, khuyến khích chính quyền các địa phương cải thiện môi trường kinh doanh. Cải thiện năng lực cạnh tranh chính là yếu tố quan trọng đưa việt Nam phát triển thành công và toàn diện hơn''.

Cũng theo Báo cáo PCI 2015, từ cảm nhận của 1.584 doanh nghiệp FDI cho thấy Việt Nam tiếp tục được đánh giá tích cực so với các quốc gia cạnh tranh về sự ổn định của chính sách, mức độ rủi ro bị thu hồi tài sản thấp, khả năng tham gia của doanh nghiệp nước ngoài vào quá trình hoạch định các chính sách cao và các mức thuế hợp lý. Tuy nhiên, môi trường kinh doanh của Việt Nam vẫn còn kém hấp dẫn về chi phí không chính thức, gánh nặng quy định, chất lượng của cơ sở hạ tầng và chất lượng dịch vụ công (như y tế, giáo dục). Các nhà đầu tư FDI đang lo ngại trước những rủi ro về kinh tế vĩ mô và những thay đổi trong quy định pháp luật hoặc thuế khiến lợi nhuận của họ có thể giảm sút. Tăng cường minh bạch thông tin là cách thức quan trọng nhằm giảm thiểu những lo ngại này của các nhà đầu tư FDL.

Phân tích về khả năng hấp thụ vốn và hiệu ứng lan tỏa của doanh nghiệp FDI tại Việt Nam, báo cáo PCI 2015 nhận thấy hiệu ứng lan toả về công nghệ và năng suất lao động từ các đối tác nước ngoài đến các doanh nghiệp trong nước tương đối hạn chế, nhất là trong lĩnh vực công nghệ cao. Việt Nam cần cải thiện hiệu quả các hoạt động đào tạo, nâng cao năng lực của người lao động và trình độ công nghệ của các doanh nghiệp trong nước, để thu lại được nhiều lợi ích hơn từ FDI.

Điều tra PCI 2015 cho thấy mức độ nhận biết và ủng hộ dành cho Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) trong cộng đồng các doanh nghiệp đã tăng lên so với điều tra năm 2014. Tỉ lệ doanh nghiệp biết tới hiệp định này tăng từ 68% năm 2014 lên 78% năm 2015 và mức độ ủng hộ tăng từ 62% lên 72%. Tuy nhiên, các doanh nghiệp trong nước có sự nhận biết về TPP thấp hơn so với các doanh nghiệp FDI. Tăng cường thông tin về TPP cho các doanh nghiệp trong nước sẽ là một trong những biện pháp cần thiết để các doanh nghiệp tận dụng cơ hội tốt hơn cũng như giảm thiểu thách thức từ hiệp định này./.

Duy Phong