Đại tướng Nguyễn Chí Thanh, nguyên Ủy viên Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa II và III), Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam, Phó Bí thư Tổng Quân ủy (1950-1960), Chính ủy các lực lượng vũ trang giải phóng miền Nam Việt Nam (1964-1967)...

Là người con ưu tú của quê hương Thừa Thiên-Huế, Đại tướng đã sớm giác ngộ lý tưởng cộng sản, tham gia cách mạng từ năm 1934. Năm 1937, đồng chí được kết nạp vào Đảng Cộng sản Đông Dương, từng bị thực dân Pháp ba lần bắt giam ở các nhà lao Huế, Lao Bảo, Buôn Ma Thuột và từng vượt ngục để tiếp tục hoạt động.

Hơn 30 năm hoạt động cách mạng liên tục và sôi nổi, dù ở cương vị công tác nào, Đại tướng Nguyễn Chí Thanh cũng luôn trung thành vô hạn với lý tưởng cách mạng, với Đảng, với nhân dân; là chiến sỹ cộng sản kiên cường, nhà hoạt động chính trị-quân sự lỗi lạc của Đảng ta; người chỉ huy mưu lược, tài trí, dũng cảm, kiên quyết của lực lượng vũ trang nhân dân; một cán bộ tài-đức vẹn toàn, tiêu biểu cho ý chí “Không có gì quý hơn độc lập tự do.” Đại tướng cũng kiên quyết chống chủ nghĩa cá nhân, thực hiện lý luận gắn liền với thực tiễn, lời nói đi đôi với việc làm; hết lòng thương yêu đồng bào, đồng chí.

Đại tướng Nguyễn Chí Thanh có những cống hiến to lớn trong sự nghiệp cách mạng của Đảng, của dân tộc và xây dựng các lực lượng vũ trang nhân dân. Cả cuộc đời mình, Đại tướng đã mang hết tài năng và nghị lực phấn đấu thực hiện thắng lợi đường lối, nhiệm vụ chính trị, quân sự của Đảng, đồng thời có nhiều đóng góp to lớn trong phát triển sáng tạo nghệ thuật quân sự Việt Nam, động viên mạnh mẽ tinh thần chiến đấu của quân và dân ta, góp phần xứng đáng đưa sự nghiệp kháng chiến cứu nước của nhân dân ta đi đến thắng lợi hoàn toàn.

Giữa lúc cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp của toàn dân ta bước vào giai đoạn chuyển biến quan trọng và quyết liệt, Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã điều động đồng chí vào quân đội và giao trọng trách Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị, Phó Bí thư Tổng Quân ủy (năm 1950). Trong thời kỳ này, trên cương vị mới, đồng chí đã mang hết tâm lực cùng các đồng chí trong Trung ương Đảng và Tổng Quân ủy trực tiếp lãnh đạo lực lượng vũ trang thực hiện quyết tâm chiến lược của Đảng, chiến đấu giành thắng lợi ngày càng to lớn, đã đánh thắng thực dân Pháp xâm lược và can thiệp Mỹ, giành thắng lợi vĩ đại trong chiến dịch lịch sử Điện Biên Phủ (tháng 5/1954).

Với trình độ hiểu biết sâu sắc về chủ nghĩa Mác-Lênin, có tư duy biện chứng và khoa học, sự mẫn cảm đặc biệt về chính trị, nhuần nhuyễn trong gắn liền lý luận với thực tiễn, đồng chí là một trong những học trò xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, đã nắm vững và vận dụng sáng tạo Chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh trong thực tiễn chiến tranh cách mạng và xây dựng lực lượng vũ trang. Đại tướng Nguyễn Chí Thanh đã có công lớn trong việc củng cố, tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với quân đội, xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam vững mạnh về chính trị, tư tưởng và tổ chức; bồi dưỡng và phát huy bản chất cách mạng của quân đội ta, xây dựng nền nếp công tác đảng, công tác chính trị, không ngừng nâng cao sức mạnh chiến đấu của lực lượng vũ trang nhân dân.

Trên cương vị Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam, Đại tướng Nguyễn Chí Thanh thường xuyên quan tâm đến vấn đề quan trọng hàng đầu là củng cố và tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với quân đội.

Đồng chí khẳng định: “Đảng là linh hồn, là đội tiên phong của Quân đội, Đảng mạnh thì mọi việc đều thành, Đảng yếu thì mọi việc đều không bảo đảm” và “Sự lãnh đạo của Đảng là sinh mệnh của Quân đội nhân dân.” Đảng lãnh đạo trực tiếp, tuyệt đối quân đội vừa thể hiện thấm nhuần nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh về chiến tranh và quân đội kiểu mới của giai cấp vô sản, vừa là bài học lịch sử quý giá từ thực tiễn đấu tranh yêu nước của dân tộc ta.

Đồng chí Nguyễn Chí Thanh nhiều lần chỉ rõ: Nguyên nhân cơ bản và quan trọng nhất mà quân đội ta giành được những thắng lợi huy hoàng là đã được Đảng của giai cấp vô sản lãnh đạo, được trang bị chủ nghĩa Mác-Lênin, đã thấm nhuần chủ nghĩa yêu nước chân chính và chủ nghĩa quốc tế vô sản. Quân đội ta tuyệt đối phục tùng sự lãnh đạo của Đảng, luôn đề cao vai trò và phát huy tác dụng lãnh đạo của các tổ chức Đảng trong quân đội. Đó là kết luận và bài học rất quan trọng rút ra từ thực tiễn xây dựng và tác chiến của Quân đội nhân dân Việt Nam.

Trong xây dựng Đảng, đồng chí Nguyễn Chí Thanh luôn nắm vững các nguyên tắc lãnh đạo tập thể của Đảng, đồng thời gắn bó với quần chúng, lắng nghe ý kiến của cán bộ, chiến sỹ, mạnh dạn phát huy dân chủ nội bộ. Đồng chí xác định trong bất kỳ hoàn cảnh nào cũng phải “lấy dân chủ tập trung làm chế độ, lấy lãnh đạo tập thể làm nguyên tắc cao nhất của sự lãnh đạo của Đảng”; đồng thời khẳng định: “Thực tế đã chứng minh, nhờ thi hành nghiêm chỉnh nguyên tắc đó, nên chúng ta đã đoàn kết nội bộ Đảng và trên cơ sở đó đoàn kết được quân đội, chúng ta đã phát huy được trí tuệ của đảng viên và quần chúng, giảm bớt sự chủ quan, phiến diện trong lãnh đạo, tránh và ngăn chặn được tệ nạn phát triển uy quyền cá nhân, độc đoán, vô chính phủ.”

Đồng chí Nguyễn Chí Thanh có công lớn trong việc chỉ đạo, xây dựng chế độ và công tác đảng ủy trong quân đội ta. Đồng chí thường xuyên quan tâm củng cố và kiện toàn chế độ này, giữ vững nguyên tắc tập trung dân chủ trong sinh hoạt đảng; xác lập chế độ đảng ủy để làm hạt nhân lãnh đạo thống nhất trong quân đội và định rõ chế độ thủ trưởng phân công phụ trách dưới sự lãnh đạo tập thể và thống nhất của đảng ủy.

Đồng chí cho rằng, kiện toàn chế độ đảng ủy là để thống nhất và tăng cường sự lãnh đạo của Đảng với quân đội. Đặc điểm của nguyên tắc tập trung dân chủ của Đảng là ở chỗ phát huy tinh thần tích cực và chủ động đối với sự nghiệp của Đảng, của các tổ chức quần chúng và của đảng viên, đồng thời có kỷ luật và sự thống nhất của Đảng; ở chỗ nghị quyết và quyết nghị của Đảng đều không phải là do ý kiến riêng của bất cứ cá nhân nào, mà là do sự suy xét tập thể và chu đáo của cơ quan lãnh đạo mà ra. Chế độ tập thể trong cơ quan lãnh đạo là dựa trên cơ sở tinh thần tích cực và chủ động trong đông đảo quần chúng đảng viên.

Trong xây dựng quân đội, đồng chí Nguyễn Chí Thanh luôn xác định việc xây dựng quân đội về chính trị và tư tưởng là mặt quan trọng quyết định nhất. Xây dựng quân đội về chính trị là cơ sở cho mọi mặt xây dựng quân đội ta. Đồng chí từng nói: “Tinh thần chiến đấu của bất cứ một quân đội cách mạng nào cũng bắt nguồn từ sự giác ngộ giai cấp, giác ngộ chính trị của mỗi cán bộ và chiến sỹ của quân đội đó.” Giác ngộ chính trị của cán bộ, chiến sỹ ta bao giờ cũng là sự thống nhất giữa chủ nghĩa yêu nước và chủ nghĩa xã hội. Đồng chí thường xuyên nhắc nhở các đơn vị: “Cần giáo dục cho cán bộ, chiến sỹ có trình độ giác ngộ giai cấp, giác ngộ dân tộc thật sâu sắc để phát huy lòng yêu nước nồng nàn, căm thù giặc sâu sắc, kiên quyết kháng chiến cho đến thắng lợi hoàn toàn.”

Theo Đại tướng Nguyễn Chí Thanh, vấn đề cốt lõi của việc xây dựng quân đội ta về chính trị là xây dựng bản chất giai cấp công nhân của quân đội. Quân đội bao giờ cũng thuộc về một giai cấp nhất định và chỉ một mà thôi. Quân đội ta do Đảng Cộng sản lãnh đạo, giáo dục, rèn luyện, cho nên bản chất giai cấp công nhân của quân đội là sự quán triệt bản chất giai cấp công nhân của Đảng; là sự quán triệt chính trị, tư tưởng và tổ chức của Đảng Cộng sản trong quân đội, phù hợp với các đặc điểm, chức năng tổ chức của một tổ chức quân sự.

Thấm nhuần lời dạy của Bác Hồ, đồng chí luôn giáo dục và quán triệt cho bộ đội: Quân đội ta là quân đội của nhân dân, từ nhân dân mà ra, vì nhân dân mà chiến đấu. Quan hệ giữa quân đội và nhân dân là quan hệ “cá nước.” Liên hệ mật thiết với nhân dân, đó là nguồn sống và sức mạnh hùng hậu của quân đội ta.

Trong lãnh đạo đấu tranh vũ trang, kết hợp nhiệt tình với tri thức cách mạng, đồng chí Nguyễn Chí Thanh không chỉ là người chỉ đạo vững vàng, mưu lược, tài trí mà còn có những cống hiến lớn lao vào tổng kết thực tiễn kháng chiến, xây dựng quân đội để hoàn thiện lý luận và chỉ đạo chiến lược quân sự theo đúng đường lối và tư tưởng chiến tranh nhân dân của Đảng ta, góp phần xuất sắc vào việc phát triển lý luận, sáng tạo nghệ thuật quân sự của chiến tranh nhân dân Việt Nam.

Trong sự nghiệp kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của Đảng và nhân dân ta, thành công lớn của Đại tướng Nguyễn Chí Thanh là đã nắm chắc thời cuộc, bám sát chiến trường, nắm chắc sự phát triển của tình hình địch, ta; phát hiện được những vấn đề rất cơ bản, đánh giá đúng những điểm mạnh, yếu của địch, đánh giá một cách biện chứng so sánh lực lượng giữa ta và địch, góp phần đề ra quyết tâm chiến lược đúng đắn, chính xác của Bộ Chính trị và Trung ương Đảng. Từ thực tế của cuộc chiến tranh nhân dân phát triển đến trình độ cao, đồng chí đã có công tìm tòi, khái quát, góp phần nâng lên thành lý luận chỉ đạo một số vấn đề cơ bản về chiến lược quân sự, mà tư tưởng cơ bản là “kiên quyết tiến công, chủ động tiến công, liên tục tiến công.”

Trên cương vị Phó Bí thư Tổng Quân ủy, Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị, Đại tướng Nguyễn Chí Thanh đã góp phần xác định rõ, hướng đi của quân đội ta là đúng đường lối giai cấp của Đảng cả về tư tưởng và tổ chức, đấu tranh không khoan nhượng với mọi biểu hiện muốn hạ thấp vai trò lãnh đạo của Đảng và vai trò của công tác chính trị; giải quyết đúng đắn mối quan hệ giữa con người và vũ khí, chính trị và kỹ thuật trong xây dựng cũng như tác chiến, làm cho quân đội ta trong bất kỳ tình huống nào đều phát huy mạnh mẽ bản chất và truyền thống cách mạng, nâng cao sức chiến đấu, đánh thắng mọi kẻ thù.

Đại tướng Nguyễn Chí Thanh thường xuyên quan tâm đến công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ quân đội “Vừa hồng, vừa chuyên”, xây dựng đội ngũ cán bộ có đủ đức, tài, phẩm chất và năng lực cho quân đội ta, bảo đảm đúng đường lối giai cấp của Đảng, đáp ứng yêu cầu phát triển của tình hình nhiệm vụ trong mỗi giai đoạn cách mạng. Đồng chí rất chú trọng giáo dục cán bộ về quan điểm quần chúng, về dân chủ, kỷ luật, đoàn kết và nhiều lần nhắc nhở cán bộ phải thật sự bình đẳng về chính trị với chiến sỹ, hết lòng thương yêu, chăm sóc, tận tình dìu dắt, giúp đỡ anh em tiến bộ. Cán bộ phải phát huy không ngừng và cao độ tinh thần tự giác cách mạng của quần chúng để họ dám chịu trách nhiệm với Đảng, với quân đội, khơi dậy tinh thần sáng tạo của quần chúng, làm cho quần chúng luôn có sáng kiến mới, luôn tạo sinh lực mới, khả năng mới. Đồng chí cho rằng, thực hiện chính trị, kinh tế, quân sự dân chủ là những nội dung sinh động của đường lối quần chúng trong quân đội ta.

Đại tướng Nguyễn Chí Thanh đã nêu gương sáng về phong cách khoa học, dân chủ, tập thể... Nhiều cán bộ, chiến sỹ trong các đơn vị còn nhớ mãi những buổi gặp gỡ với thái độ chân tình, cởi mở, khiêm tốn, giản dị, gần gũi giữa đồng chí và cán bộ, chiến sỹ. Phong cách đó còn góp phần giúp đồng chí nắm vững tình hình, hiểu sâu tâm tư của cán bộ, chiến sỹ; từ thực tiễn sinh động xây dựng và chiến đấu của quân đội ta để phát hiện và giải quyết nhiều vấn đề cơ bản về lý luận chính trị-quân sự, góp phần đưa lực lượng vũ trang trưởng thành nhanh chóng và chiến thắng vẻ vang.

Chúng ta tự hào có một nhà lãnh đạo và chỉ huy lỗi lạc, mẫu mực về đạo đức, tài năng như Đại tướng Nguyễn Chí Thanh. Là một học trò xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, đồng chí đã nêu gương sáng về lòng trung thành vô hạn đối với sự nghiệp cách mạng của Đảng, lòng yêu Tổ quốc, yêu nhân dân; về lập trường giai cấp kiên định vững vàng, tinh thần cách mạng triệt để, tiến công kiên quyết và liên tục vào mọi kẻ thù, chiến đấu không mệt mỏi để giành thắng lợi cho cách mạng, để bảo vệ Đảng, bảo vệ chân lý, không lùi bước trước bất cứ nguy hiểm, khó khăn nào, luôn nêu cao khí phách kiên cường của người Cộng sản.

Chúng ta không bao giờ quên những hình ảnh vô cùng thân thiết, những kỷ niệm đẹp, sâu sắc, đầy tình người, tình đồng chí mà Đại tướng Nguyễn Chí Thanh để lại trong đời sống chính trị và chiến đấu của quân đội ta. Đạo đức cách mạng trong sáng, cùng những cống hiến to lớn của đồng chí đối với sự nghiệp cách mạng của Đảng, của dân tộc và xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân, mãi là tài sản vô giá. Mỗi đảng viên, cán bộ, chiến sỹ chúng ta cần ra sức học tập, cống hiến và tiếp tục sự nghiệp cách mạng của Đảng. Đó cũng là hành động thiết thực tưởng nhớ, tri ân và xứng đáng với Đại tướng Nguyễn Chí Thanh./.

LÊ KHẢ PHIÊU
Nguyên Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam
________________________

* Bài viết tham luận tại Hội thảo "Đồng chí Nguyễn Chí Thanh với các mạng Việt Nam và quê hương Thừa Thiên Huế".