Ngày 2/3, lãnh đạo tỉnh Phú Yên cùng đông đảo nhân dân đã tổ chức lễ dâng hương tưởng niệm 124 năm ngày mất danh nhân lịch sử Lê Thành Phương (1887-2011) tại đền thờ ông ở thôn Mỹ Phú, cách tỉnh lỵ Phú Yên khoảng 30 km về phía Bắc. Trước đó, ngày 1/3, tộc họ Lê đã tổ chức lễ rước vong linh từ mộ về đền thờ ông và cúng giỗ theo nghi thức dân gian.
Danh nhân Lê Thành Phương sinh năm 1825 tại làng Mỹ Phú, tổng Xuân Vinh (nay là thôn Mỹ Phú, xã An Hiệp, huyện Tuy An), trong một gia đình có truyền thống nho học và giàu lòng yêu nước. Năm 1885, hưởng ứng chiếu Cần Vương của vua Hàm Nghi, Lê Thành Phương cùng một số sĩ phu, văn thân yêu nước ở Phú Yên đứng lên tập hợp lực lượng nghĩa quân, dựng cờ khởi nghĩa chống thực dân Pháp xâm lược. Cuộc khởi nghĩa do Lê Thành Phương tổ chức, lãnh đạo là một bộ phận quan trọng của phong trào Cần Vương toàn quốc; tiếp nối và châm ngòi cho phong trào Cần Vương ở các tỉnh phía nam Kinh thành Huế. Cuộc khởi nghĩa thể hiện rõ ý thức độc lập tự chủ và bản lĩnh quật cường, anh dũng của nhân dân Phú Yên. Ngày 11/2/1887, Lê Thành Phương trên đường đi về Tuy Hòa để chuẩn bị kế hoạch tổng phản công chiếm lại đồng bằng thì sa vào tay giặc. Khi bị địch bắt, tra tấn, ông đã khẳng khái nói:
"Ninh thọ tử bất ninh thọ nhục" (Thà chịu chết chứ không sống nhục). Ngày 20/2/1887 (tức 28 tháng Giêng năm Đinh Hợi), quân thù ra lệnh xử tử Lê Thành Phương cùng một số nghĩa quân tại bến đò Cây Dừa (thuộc xã An Dân, huyện Tuy An ngày nay) .
Hàng năm, cứ vào ngày 28 tháng Giêng, hàng nghìn người dân Phú Yên lại về đền thờ và mộ Lê Thành Phương để thắp hương tưởng nhớ ông; đồng thời tham gia trò chơi dân gian như: hành quân nấu cơm, đi 3 chân, đi cà kheo, vừa chạy vừa lắc vòng, kéo co, bóng chuyền, đẩy gậy... Mộ và đền thờ Lê Thành Phương đã được công nhận di tích lịch sử cấp quốc gia./.
Thế Lập