Chiều 24/4, Trung tâm Thông tin và Dự báo Kinh tế - xã hội Quốc gia (Bộ Kế hoạch - Đầu tư) đã tổ chức Hội thảo khoa học "Đánh giá hiệu quả đầu tư công, kinh nghiệm của Ailen và ứng dụng cho Việt Nam".

Hội thảo là một trong các hoạt động trong khuôn khổ Chương trình hợp tác chia sẻ kinh nghiệm phát triển do Chính phủ Ailen tài trợ cho Việt Nam (Chương trình IDEAS) nhằm tăng cường năng lực phân tích và dự báo vĩ mô.

Hội thảo giới thiệu các kết quả sơ bộ ban đầu của hoạt động nghiên cứu hỗn hợp giữa Trung tâm Thông tin và Dự báo kinh tế - xã hội Quốc gia (NCSEIF) và Viện Nghiên cứu Kinh tế và Xã hội (ESRI) Ailen về chủ đề hiệu quả đầu tư công của Việt Nam, đồng thời tạo diễn đàn để các chuyên gia, nhà nghiên cứu, nhà quản lý trao đổi, thảo luận về vấn đề đang được quan tâm này.

Tại Hội thảo, TS. Edgar Morgenroth, Viện Nghiên cứu Kinh tế và Xã hội (ESRI) Ailen đã trình bày Báo cáo “Kinh nghiệm của Ailen trong đánh giá đầu tư công”,  nhấn mạnh cách thức mà Chính phủ Ailen đánh giá và lựa chọn các chương trình đầu tư công trong hai giai đoạn Quy hoạch phát triển Quốc gia (NDP) giai đoạn 2000-2006 và 2007-2013.

Phương pháp của ESRI sử dụng để đánh giá hiệu quả đầu tư công bao gồm các mô hình kinh tế lượng vĩ mô (HERMES,HERMIN) và các phương pháp vi mô (MCDA). Một số bài học rút ra từ kinh nghiệm của Ailen trong đầu tư công là: Kế hoạch cần có mục tiêu rõ ràng, muốn vậy việc đánh giá trước khi lập kế hoạch là rất quan trọng; nên lập Kế hoạch tổng thể (Quy hoạch phát triển quốc gia) hơn là  nhiều kế hoạch ngành không gắn kết với nhau; các mục tiêu phải phù hợp, thể hiện tầm nhìn về tương lai; các chính sách phải được kết nối, bổ sung cho nhau; cần làm rõ khả năng thực hiện và năng lực hấp thụ, tránh gây nên bất ổn vĩ mô (ví dụ: lạm phát); Việc đánh giá thường xuyên, liên tục là rất quan trọng (đánh giá giữa kỳ và sau khi kết thúc thời kỳ kế hoạch).

Về phía Việt Nam, ThS. Phó Thị Kim Chi, Phó Trưởng ban Ban Phân tích và Dự báo Vĩ mô – NCSEIF đã trình bày Báo cáo “Ứng dụng một số phương pháp định lượng đánh giá hiệu quả đầu tư công Việt Nam qua các chỉ tiêu vĩ mô”. Báo cáo đề cập những kết quả ban đầu về đánh giá hiệu quả đầu tư công trên cơ sở vận dụng các phương pháp do chuyên gia Ailen hướng dẫn cũng như một số phương pháp khác hay dùng ở Việt Nam, như phương pháp hàm sản xuất - chỉ số MP; mô hình VECM và Hệ số ICOR.

Trong quá trình thảo luận, Hội thảo đã rút ra một số kinh nghiệm cơ bản, đó là:

Về phương pháp: Đánh giá hiệu quả đầu tư thông qua phương pháp sử dụng hệ số ICOR là khá thông dụng ở Việt Nam nhưng có hạn chế là không đánh giá được hiệu quả của đầu tư trong điều kiện nền kinh tế chịu tác động của những cú sốc (VD: khủng hoảng tài chính,…) cũng như khó phản ánh hiện trạng hiệu quả đầu tư trong ngắn hạn.

Phương pháp dùng mô hình VECM là khá hữu dụng để nghiên cứu tác động của đầu tư công cũng như các loại hình đầu tư khác đến tăng trưởng kinh tế ở Việt Nam nhưng cần có phương pháp khắc phục về chuỗi số liệu.

Phương pháp MP có vẻ như phù hợp với thực tế đầu tư Việt Nam và khắc phục được phần nào nhược điểm của sử dụng hệ số ICOR trong đánh giá hiệu quả đầu tư. Phương pháp này cũng có thể được nghiên cứu để áp dụng đánh giá hiệu quả đầu tư toàn nền kinh tế, cho các khu vực cũng như các ngành kinh tế ở Việt Nam.

Các phương pháp sử dụng hiện đều có hạn chế riêng, để đánh giá toàn diện và khắc phục những nhược điểm của các phương pháp, cần xây dựng công cụ tổng hợp đánh giá hiệu quả đầu tư công và tác động của nó đến nền kinh tế (mô hình kinh tế lượng đa biến,...)

Về hiệu quả đầu tư công (từ kết quả tính toán của nhóm nghiên cứu): Đầu tư công có vai trò quan trọng đối với nền kinh tế, đây cũng là bộ phận quyết định hiệu quả đầu tư chung của cả nền kinh tế.  Hiệu quả đầu tư của Việt Nam khu vực nhà nước và ngoài nhà nước đều đang trong xu hướng giảm. Tuy vậy, hiệu quả đầu tư khu vực đầu tư ngoài nhà nước đang có xu thế giảm mạnh hơn mức giảm của khu vực đầu tư nhà nước.

Trường hợp cụ thể, hiệu quả đầu tư ngành điện nước đang trong xu thế tăng nhưng vẫn thấp hơn nhiều so với đầu tư công toàn nền kinh tế.

Bên cạnh những nội dung trên, Hội thảo còn có sự tham gia ý kiến của một số nhà nghiên cứu trong lĩnh vực đầu tư công với các tham luận liên quan đến hiệu quả đầu tư công, như: Tổng quan một số phương pháp phân tích định lượng hiệu quả đầu tư công; bổ sung một số phương pháp sử dụng đánh giá hiệu quả đầu tư công/chi tiêu công; một số vấn đề cần lưu ý khi sử dụng các phương pháp đánh giá; những lưu ý khi đưa ra các kết luận và khuyến nghị chính sách đối với đầu tư công; xem lại cơ cấu đầu tư và hiệu quả mang lại cho nền kinh tế....

Tham luận “Xem lại cơ cấu đầu tư và hiệu quả mang lại cho nền kinh tế” của TS. Bùi Trinh và TS. Nguyễn Việt Phong, Tổng cụcThống kê (GSO), thể hiện cách nhìn mới của nhóm tác giả về hiệu quả đầu tư của nền kinh tế Việt Nam trong giai đoạn 2000-2012 dựa trên phân tích I-O về ảnh hưởng của các nhân tố tổng cầu đến sản xuất...

Tác động của đầu tư công là tích cực đối với tăng trưởng cũng như đối với thúc đẩy đầu tư tư nhân và thu hút đầu tư FDI. Trong trường hợp Việt Nam, trong ngắn hạn đầu tư công có tác động đến tăng trưởng nhiều hơn đầu tư tư nhân, tuy vậy tác động cực đại của đầu tư công đến năm thứ 5 và sau đó giảm dần. Trong dài hạn, đầu tư tư nhân mới là yếu tố tác động mạnh nhất đến tăng trưởng kinh tế./.

Thu Hằng