Khu thử hạt nhân Punggye-ri ở đông bắc Triều Tiên được phá dỡ ngày 24-5 (Ảnh: Yonhap)

Vấn đề hạt nhân trên bán đảo Triều Tiên nổi lên đầu những năm 1990, khi Mỹ dựa vào thông tin từ vệ tinh nghi ngờ rằng CHDCND Triều Tiên sở hữu các cơ sở phát triển vũ khí hạt nhân.

Bình Nhưỡng đã bác bỏ cáo buộc này, nói rằng họ không có ý định cũng như không có khả năng phát triển vũ khí hạt nhân. Đồng thời, Bình Nhưỡng đã chỉ trích Washington triển khai vũ khí hạt nhân tại Hàn Quốc, cho rằng đây là mối đe dọa với an ninh quốc gia của CHDCND Triều Tiên.

Từ tháng 5/1992 đến tháng 2/1993, CHDCND Triều Tiên đã chấp nhận sáu cuộc thanh sát bất thường của Cơ quan Nguyên tử quốc tế (IAEA) của Liên hợp quốc (LHQ).

Theo Thỏa thuận Khung được ký kết tại Geneva vào tháng 10/1994, Bình Nhưỡng đã nhất trí đóng băng chương trình hạt nhân nhằm đổi lấy việc xây dựng các lò phản ứng nước nhẹ và dầu nhiên liệu từ Tổ chức phát triển năng lượng trên bán đảo Triều Tiên (do Mỹ bảo trợ) nhằm bù đắp tình trạng thiếu điện tại Triều Tiên, do nhà máy hạt nhân ngừng hoạt động.

Trong tháng 10/2002, Mỹ nói rằng Triều Tiên đã thừa nhận nước này có chương trình làm giàu urani sau chuyến thăm Triều Tiên của đặc phái viên Mỹ James Kelly. Triều Tiên đã đáp trả bằng tuyên bố rằng họ có quyền phát triển vũ khí hạt nhân và thậm chí cả vũ khí hạng nặng.

Tháng 12/2002, Mỹ đã ngừng việc vận chuyển dầu nhiên liệu tới CHDCND Triều Tiên, viện dẫn rằng Triều Tiên đã vi phạm Thỏa thuận Geneva. Đáp trả, Triều Tiên tuyên bố chấm dứt việc đóng băng chương trình hạt nhân, tháo bỏ các dấu niêm phong và camera theo dõi của IAEA khỏi các cơ sở hạt nhân bị đóng băng, khôi phục các cơ sở hạt nhân này cho việc sản xuất điện.

Thêm vào đó, tháng 1/2003, CHDCND Triều Tiên ra tuyên bố rút khỏi Hiệp ước Không phổ biến vũ khí hạt nhân, đồng thời khẳng định không có ý định sản xuất vũ khí hạt nhân.

Tháng 8/2003, vòng đàm phán sáu bên gồm CHDCDND Triều Tiên, Trung Quốc, Mỹ, Hàn Quốc, Nga và Nhật Bản về vấn đề hạt nhân trên bán đảo Triều Tiên đầu tiên được diễn ra tại Bắc Kinh. Tại đây, nguyên tắc giải quyết hòa bình vấn đề hạt nhân thông qua đối thoại được thiết lập.

Ngày 19/9/2005, đàm phán sáu bên kết thúc vòng phán thứ tư với tuyên bố chung trong đó tái khẳng định mục tiêu phi hạt nhân hóa có thể kiểm chứng trên bán đảo Triều Tiên theo cách thức hòa bình.

Trong tuyên bố này, CHDCND Triều Tiên “cam kết từ bỏ tất cả vũ khí hạt nhân và chương trình hạt nhân hiện có”, nhưng khẳng định quyền sử dụng hòa bình năng lượng hạt nhân của mình.

Mỹ khẳng định rằng không có vũ khí hạt nhân trên bán đảo Triều Tiên và không có ý định tấn công hoặc xâm lược Triều Tiên bằng vũ khí hạt nhân hay vũ khí thông thường. Hàn Quốc cũng tái khẳng định cam kết không tiếp nhận và phát triển vũ khí hạt nhân trên bán đảo Triều Tiên, đồng thời hứa sẽ không có vũ khí hạt nhân trên lãnh thổ nước mình.

Ngày 13/2/2007, giai đoạn ba của vòng đàm phán sáu bên đã kết thúc tại Bắc Kinh và ra tuyên bố chung về bước đi đầu tiên hướng tới quá trình phi hạt nhân hóa trên bán đảo Triều Tiên. Tháng 7/2007, CHDCND Triều Tiên đã đóng cửa và niêm phong các cơ sở hạt nhân tại Yongbyon.

Đến tháng 10/2007, Hội nghị thượng đỉnh liên Triều lần hai kéo dài từ ngày 2 đến ngày 4, ra tuyên bố chung trong đó có vấn đề phi hạt nhân hóa trên bán đảo Triều Tiên.

Tháng 11/2007, CHDCND Triều Tiên bắt đầu tháo dỡ ba cơ sở hạt nhân tại Yongbyon. Tuy nhiên, thỏa thuận đạt được ngày 3/10 (tại Hội nghị thượng đỉnh liên Triều lần hai) không thể thực hiện hiệu quả do có sự bất đồng trong tuyên bố hạt nhân giữa Triều Tiên và Mỹ.

Tháng 6/2008, CHDCND Triều Tiên phá hủy tháp làm lạnh tại tổ hợp hạt nhân Yongbyon, đánh dấu bước đi biểu tượng hướng tới phi hạt nhân hóa.

Ngày 5/4/2009, CHDCND Triều Tiên tiến hành phóng tên lửa, làm dấy lên quan ngại sâu sắc của tất cả các bên.

Ngày 13/4, Hội đồng Bảo an (HĐBA) đã thông qua tuyên bố chủ tịch về vụ phóng tên lửa ngày 5/4 của Triều Tiên, khẳng định đây là hành động “đi ngược lại Nghị quyết 1718 của Hội đồng Bảo an” và hối thúc nối lại sớm đàm phán sáu bên.

Bình Nhưỡng ngay sau đó tuyên bố rút khỏi đàm phán sáu bên về vấn đề giải giáp vũ khí hạt nhân và khởi động lại các cơ sở hạt nhân nhằm phản đối tuyên bố này của LHQ.

Ngày 23/5/2009, CHDCND Triều Tiên tuyên bố tiến hành thành công vụ thử dưới lòng đất lần thứ hai kể từ năm 2006.

Vụ thử hạt nhân này khiến HĐBA LHQ ra Nghị quyết 1874, trong đó “lên án mạnh mẽ nhất” chống lại các cơ quan chính quyền Triều Tiên, đồng thời yêu cầu nước này phải ngừng ngay các hoạt động liên quan tới vũ khí hạt nhân.

Ngày 6/1/2016, CHDCND Triều Tiên đã tiến hành vụ thử hạt nhân lần thứ tư. Đây được cho là lần đầu nước này thử thành công bom nhiệt hạch (bom H). Đáp trả, Hàn Quốc quyết định dừng các hoạt động tại khu công nghiệp chung Kaesong giữa hai nước.

Ngày 2/3/2016, HĐBA LHQ thông qua một nghị quyết áp đặt các biện pháp trừng phạt mới đối với Bình Nhưỡng, nhằm xóa bỏ chương trình hạt nhân và tên lửa của Triều Tiên.

Ngày 9/9/2016, Triều Tiên thử tên lửa lần thứ năm. HĐBA tiếp tục các biện pháp trừng phạt mạnh hơn với nước này.

Ngày 3/9/2017, CHDCND Triều Tiên tuyên bố chế tạo thành công bom nhiệt hạch có khả năng gắn vào tên lửa hạt nhân xuyên lục địa (ICBM).

Đầu năm 2008, mối quan hệ giữa Seoul và Bình Nhưỡng có bước chuyển biến tích cực khi Hàn Quốc tổ chức Thế vận hội mùa đông 2018.

Tháng 3/2018, ông Chung Eui-yong, Cố vấn an ninh quốc gia của Tổng thống Hàn Quốc Moon Jae-in cho biết, CHDCND Triều Tiên bày tỏ thiện chí tổ chức đối thoại với Mỹ về vấn đề phi hạt nhân hóa trên bán đảo Triều Tiên.

Theo quyết định của Bộ Chính trị Ủy ban Trung ương Đảng Lao động Triều Tiên, Triều Tiên tuyên bố sẽ dừng chương trình hạt nhân và các vụ thử ICBM từ ngày 21/4.

Ngày 27/4, Hàn Quốc và CHDCND Triều Tiên tổ chức Hội nghị thượng đỉnh liên Triều lần ba tại làng đình chiến Panmunjom bên phần đất phía Hàn Quốc và hai bên thống nhất đưa ra Tuyên bố chung. Trong Tuyên bố chung, hai nhà lãnh đạo Kim Jong Un và Moon Jae-in tái khẳng định mục tiêu chung là phi hạt nhân hóa hoàn toàn bán đảo Triều Tiên.

Ngày 24/5, trước thềm cuộc gặp thượng đỉnh Triều Tiên - Mỹ vào ngày 12/6, tại Singapore, CHDCND Triều Tiên đã tiến hành tháo dỡ khu thử hạt nhân Punggye-ri ở khu vực phía đông bắc nước này. Các phóng viên đưa tin sự kiện này đến từ năm nước trong khối các nước tham gia đàm phán sáu bên./.

(Nhân Dân điện tử)