Hôm thứ năm (4/2), tức ba ngày trước vòng hai cuộc bầu cử tổng thống, tại thủ đô Kiev, Thủ tướng Timochenko đã đối mặt với báo chí bằng giọng nói cứng rắn, không chớp mắt. Bà không nhắc lại mười điểm chậm trễ của mình trong vòng một cuộc bầu cử tổng thống. Thông điệp duy nhất của bà là: nền dân chủ của đất nước Ucraina đang có nguy cơ bị chết. Nền dân chủ sẽ bị đe doạ bởi “những vòng tròn tội ác” đằng sau đối thủ của bà là ông Viktor Ianoukovitch, người đang mơ ước chống lại công cuộc cách mạng, 5 năm sau làn sóng da cam mà bà Ioulia Timochenko là một gương mặt tham gia điển hình.

Bà đã phát biểu: “Tôi yêu cầu các bạn không cho phép ông Ianoukovitch vi phạm nền dân chủ, cuộc bầu cử và đất nước của chúng ta”. Phải chăng lý do của sự giận dữ này đã được tính toán? Hôm thứ ba (2/2), Quốc hội Ucraina đã sửa đổi luật liên quan các uỷ ban bầu cử địa phương. Được Tổng thống sắp mãn nhiệm Victor Yushchenko ký phê chuẩn sửa đổi hôm 4/2, phe của Thủ tướng Timochenko cho rằng dự thảo luật bầu cử tổng thống này sẽ có hại cho liên minh của họ và sẽ có gian lận lớn tại phía Đông đất nước, do Đảng các khu vực của cựu Thủ tướng Viktor Yanoukovitch chiếm ưu thế. Phó Thủ tướng Grigori Nemyria tiết lộ với báo LEMONDE rằng sáng kiến này của Quốc hội cho thấy “sự thiếu tin tưởng” của Đảng các khu vực, họ “biết rằng chiến thắng không dễ dàng”.

Rất ít người nghĩ như vậy. Hình ảnh của bà Ioulia Timochenko đã phai mờ. Những tàn phá của cuộc khủng hoảng kinh tế và cuộc chiến tranh hầm hố giữa bà với người đồng minh cũ là Tổng thống Iouchtchenko đã đưa nền kinh tế của đất nước lâm vào cảnh nợ nần. Các đối thủ của bà dự định thiết lập một “chính quyền theo trục thẳng đứng”, theo hình mẫu của nguyên Tổng thống Nga Putin. Vì vậy, bà đã lựa chọn hình thức quan trọng hoá giai đoạn cuối của chiến dịch bầu cử để huy động toàn thể cử tri nói đồng tình với “người thực hiện cuộc cách mạng cam” là bà, gắn với những thành quả của cuộc cách mạng năm 2004. Điều không thể chối cãi là quyền tự do ngôn luận tại Ucraina không bằng trong không gian hậu Xô Viết và cũng vượt ra ngoài Liên minh châu Âu. Thủ tướng Ucraina, không kiểm soát Uỷ ban bầu cử trung ương cũng như các cơ quan tư pháp cao nhất, chỉ có một sự cầu viện duy nhất trong trường hợp thất bại: đó là xuống đường. Ngay lúc này, bà đang dọn đường dư luận cho ý tưởng tổ chức cuộc bầu cử tổng thống “vòng ba”. Nhưng ai sẽ theo bà? Làn gió năm xưa, thúc đẩy nổi dậy tại Maïdan-Quảng trường Độc lập năm 2004, đang ở đâu?

Ông Vlodymyr Fessenko, giám đốc Trung tâm nghiên cứu chính trị Penta khẳng định: “Tôi đặt cuộc là sẽ không có cuộc bầu cử vòng ba”. Từ 5 năm nay, khát vọng cách mạng cam đã tiêu tan trong đời sống chính trị hàng ngày và trong đội ngũ của họ. Ngày nay, chúng ta đang ở xa một cuộc đối đầu đơn giản giữa một ứng cử viên thân châu Âu và một ứng cử viên thân Nga. Vào mùa thu năm 2009, chính bà Ioulia Timochenko đã ký kết một thỏa thuận chưa từng có với người đồng cấp Nga Vladimir Poutine liên quan việc cung cấp khí đốt từ Nga. Về phần ông Ianoukovitch, những người ủng hộ ông là những tập đoàn công nghiệp lớn từ miền Đông đất nước, như công ty Rinat Akhmetov, luôn lo lắng cho những lợi ích riêng của họ và không thân với Mátxcơva.

Tại Kiev, đa số các nhà quan sát đánh giá cơ hội của bà Timochenko là rất ít. Theo họ, lợi thế của ông Ianoukovitch (35,32 % so với 25,05 % ở vòng một) là đủ.

Ông Nemyria, thân cận với bà Timochenko-mong muốn tin vào một hiện tượng lạ có thể loại bỏ ứng cử viên miền Đông, khẳng định: "Các cuộc thăm dò nội bộ cho thấy điều ngược lại, cả hai ứng cử viên đang có điểm số ngang nhau". Ông nói: "Ông Ianoukovitch có các kế hoạch khác nhau nhằm phê phán bà Timochenko về việc châu Âu hóa Ucraina song cũng vô ích bởi ông ấy chỉ là một kẻ quan liêu thuộc khu vực hai, muốn tái Xô Viết đất nước".

Sau kết quả yếu kém tại vòng một của Tổng thống mãn nhiệm Viktor Iouchtchenko (5,45 %), một thất bại của bà Timochenko sẽ đồng nghĩa với hồi kết ấn tượng của kỷ nguyên cách mạng cam? Nhà chính trị học Vadim Karassev, cố vấn của ông Iouchtchenko cho rằng kỷ nguyên này "sẽ tạm nghỉ giải lao" trong trường hợp chiến thắng thuộc về ông Ianoukovitch và điều này theo ông là chắc chắn. Ông khẳng định: "Chiến thắng này không phải là một cuộc phản cách mạng, mà là một cuộc trùng tu, một Tháng nóng (Thermidor). Đất nước sẽ lấy lại đà phục hồi trong vòng 5 năm tới. Sau đó, sẽ đến thời điểm gia nhập Liên minh châu Âu một cách chín chắn chứ không mang tính xúc cảm như năm 2004".

Để có thể giành chiến thắng, bà Ioulia Timochenko cần số phiếu của nguyên Phó Thủ tướng Sergueï Tikhipko (13 %), người về vị trí thứ 3 ở vòng một. Ông Tikhipko đã chỉ đạo chiến dịch tranh cử của ông Viktor Ianoukovitch năm 2004 trước khi rút khỏi đời sống chính trị để chuyển sang kinh doanh. Ông đã thu hút được các cử tri phẫn nộ với cuộc chiến nội bộ của những nhà lãnh đạo cam và từ những người dân thành phố miền Trung và miền Đông trí thức. Không ai biết được liệu đây có là một hiện tượng kéo dài không, nhưng chiến thắng của bà Timochenko sẽ đánh dấu bước đột phá khẩu trong cuộc đối đầu cổ điển giữa Đông và Tây.

• Thái Hà Theo báo LEMONDE.fr (Bài dịch)